Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
244 
Ş
âfiî’nin de içinde bulunduğu bir kısım âlimlere göre ise, tenasül organına 
(zeker/ferc)  dokunmak  abdesti  gerektirir.  Bunların  dayanağı  ise  zekere  dokununca 
abdest almayı emreden rivâyetlerdir. Şâfiî bu konuda, “Sizden biri tenasül organına 
dokununca  abdest  alsın” 
ve  “Sizden  biri  arada  bir  engel  (örtü)  olmaksızın  eliyle 
zekerine dokunursa abdest alsın” ş
eklindeki hadîsleri delîl olarak nakletmektedir
1105
. 
Dolayısıyla  Şâfiî  bu  hususta  abdestin  bozulacağını  ifade  eden  rivâyetleri  tercih 
etmekte, aksi yönde varit olan rivâyetleri delil olarak kabul etmemektedir.  
Ancak  Şâfiî’nin,  ikinci  rivâyette  ifade  edilen
 
 
fiili  ve  anlamı  üzerinde 
özellikle  durmakta  ve  ilgili  fiilin  lafzî  anlamına  bağlı  yorumlar  sergilemektedir. 
Nitekim ona göre cinsel organa elin içiyle dokunulduğunda abdest gerekmekte, elin 
dışıyla  veya  koluyla  veyahutta  elin  içi  dışında  başka  bir  şeyle  tenasül  organına 
dokunulduğunda ise abdest gerekmemektedir. Bu yoruma ise, 
 fiilinin anlamından 
hareketle  varmaktadır.  Zira  ona  göre  el  ile  “ifdâ”  fiili,  ancak  elin  içiyle  mümkün 
olur. Nitekim pazarlık yapmak üzere tokalaşmak için de 
 fiili kullanılır. Yani elin 
içi  kullanılarak  tokalaşılmaktadır.  Şu  halde Şâfiî’ye  göre,  arada  bir  örtü  olmaksızın 
elin  içiyle  zekere  dokunmak,  ister  kasıtlı  ister  kasıtsız,  dokunma  ister  az  ister  çok 
olsun,  ister  kendi  arka  tarafına  isterse  eşinin  ön  veya  arka  tarafına  veyahutta  bir 
sabînin cinsel organına dokunsun abdest gerekir
1106
. Ancak eğer zekere dokunmayıp 
husyelerine  dokunursa  abdest  gerekmez
1107
.  Bu  ise  onun  lafza  ne  kadar  bağlı 
kaldığının en apaçık delilidir. Zira Şâfiî’nin delil olarak kullandığı rivâyetlerde yalnız 
zekere  dokunmadan  bahsedilmektedir.  Oysa  Şevkânî, 
  fiilinin  yalnız  elin  içiyle 
                                                                      
ve  Ebu’d-Derdâ  aksi  kanaattedir.  Dolayısıyla  bu  konuda  bn  Ömer  ve  Şâfiî,  bir  çok  sahâbîye 
muhalefet etmiştir. Ayrıca Rabîa, Sufyân es-Sevrî, el-Hasen b. Yahya, Ebû Hanîfe ve talebeleri 
de  bunun  abdesti  gerektirmediği  görüşündedir.  Hâkim  de  Müstedrek’te,  bu  konuda  bn 
Mes’ûd’un ve  bn Ömer’in yaklaşım farkına dikkat çekmiştir. Abdullah b. Yahya ise,  bn Ömer 
ve  bn Mes’ûd’un bir konuda ihtilaf etmeleri durumunda,  bn Mes’ûd’a tabi olmanın daha evlâ 
olduğunu  belirtmektedir.(Şâfiî,  Umm,  I.  68,  dipnot  1).  Ayrıca  Umm’un  muhakkiki  Mahmûd 
Mataracî’ye  göre,  Şâfiî  kıyasen  değil,  habere  ittibaya  binaen  bu  konuda  abdestin  gerekeceği 
görüşüne varmıştır. (Şâfiî, Umm, I. 67, dipnot 1). Bu hususta her iki tarafın delilleri, yorum ve 
değerlendirmeleri  hakkında  daha  geniş  bilgi  için  bkz.  Şeybânî,  Kitâbu’l-Hucce,  I.  59-65; 
Abdurrazzâk, Musannef, I. 112-122 (no. 410-448 ); Tahâvî, Maâni’l-Âsâr, I. 71-79;  bn Hazm, 
el-Muhallâ,  I.  237;  Kâsânî,  Bedâiu’s-  Sanâi‘,  I.  30;  bn  Cevzî,  et-Tahkîk,  I.  178  vd.;  bn 
Kudâme, el-Muğnî, I. 117 vd.; San’ânî, Subulu’s-Selâm, I. 67; Şirbînî, Muğni’l- Muhtâc, I. 35 
vd; Zurkânî, Şerhu’z-Zurkânî, I. 129-130; Şevkânî, Neylu’l- Evtâr, II. 247-252.  
1105
   Şâfiî, Umm, I. 67.  
1106
   Şâfiî, Umm, I. 68. 
1107
   Şâfiî, Umm, I. 68. 

---

 
245 
dokunma anlamında olmadığı, elin dışı ile dokunma anlamını da ihtiva ettiğine dair 
nakilde  bulunmaktadır
1108
.  Nitekim  bn  Hazm  da  bu  konuda  aynı  düşünceye  sahip 
olup, ifdâ fiilinin yalnız elin içiyle dokunma anlamına tahsîs edecek Kur’an, sünnet, 
icmâ, sahabe kavli, kıyas ve sahîh bir re’ye dayalı herhangi bir delîlin bulunmadığını 
ifade etmektedir
1109
.  
Kısacası  bu  örnek  de  onun  hadîsleri  yorumlamada  ve  hüküm  çıkarmada 
rivâyetlerde varit olan lafızlara ve literal anlamlarına bağlılığa önem verdiğini ortaya 
koymaktadır. O, bu hususta her hangi bir gaye ve illet arama çabası içine girmemekte 
ve  hadîslerde  varid  olan  lafızları  dilsel  açıdan  analizini  yaparak  tamamen  lafız 
eksenli bir okuma ameliyesinde bulunmaktadır. Oysa muhalif görüşte olanlar, cinsel 
organın  da  insanın  diğer  organları  gibi  bir  organı  olduğunu  dolayısıyla  necis 
olmadığını ve de bunun umum-u belvâ türünden (sık karşılaşılan ve herkesin bilmesi 
gereken)  bir  husus  olduğunu  göz  önünde  bulundurarak  aklî  değerlendirmelerde 
bulunmuşlardır.  
3. Meclis Muhayyerliği  
Alım  satım  akdinde  i’câb  ve  kabûlun  kesinleşmesinin  keyfiyetine  yönelik, 
“
 
     
”
  “Taraflar  ayrılmadıkça  muhayyerlik  (alışverişten  vazgeçme) 
hakkına  sahiptirler”
1110
  şeklinde  Hz.  Peygamber’den  nakledilen  hadîsin  manası 
üzerinde de farklı değerlendirmeler yapılmıştır
1111
.  
Ş
âfiî,  ilgili  hadîsin  lafzî  anlamına  bağlı  kalarak,  buradaki  ayrılmanın 
bedensel  (fizîkî)  ayrılma  olduğunu,  bir  mal,  ayn/nesne,  sarf  (nakit)  veya  başka 
herhangi  bir  şey  üzerinde  alışveriş  yapan  tarafların  her  birinin  bedensel  olarak 
birbirlerinden  ayrılmalarına  kadar  akdi  feshetme  yetkisine  sahip  olduklarını 
söylemektedir.  Dolayısıyla  taraflar  ya  muhayyerlik  şartı  ile  veyahutta  alışverişten 
                         
1108
   Şevkânî, Neylu’l- Evtâr, II. 391 
1109
   bn Hazm, el-Muhallâ, I. 237.  
1110
   Mâlik, Muvatta, 31, Buyû’ 38, h. no: 79 (II. 671); Buhârî, Sahîh, 34, Buyû 42, 43, 44 (III. 17-
18); Muslim, Sahîh, 21, Buyû’ 10-11, h. no: 43, 47 (II. 1163-1164); Tirmizî, Sunen, 12, Buyû’ 
26,  h.  no:  1245-1246  (III.  547-548);  Ebû  Davud,  Sunen,  22,  Buyû  51,  h.  no:  3454-3457  (III. 
733-737). 
1111
   Bkz. Şeybânî, Kitâbu’l-Hucce, II. 680; Tahâvî, Maâni’l-Âsâr, IV. 9 vd; 269; Serahsî, Usûlu’s-
Serahsî,  II.  7;  Kâsânî,  Bedâiu’s-  Sanâi‘,  V.  228;  Nevevî,  el-Mecmû’,  IX.  174;  Zurkânî, 
Ş
erhu’z-Zurkânî, III. 405; Şevkânî, Neylu’l- Evtâr, V. 289.  

---