Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Muhtasaru’l-Muzenî
- Lisânu’l-Arab
246 sonra birbirlerinden ayrılmakla akdi gerçekleştirmiş olurlar. Kısacası ona göre alışveriş ya ayrılma veya muhayyerlikle gerçekleşir 1112 . Ayrıca Şâfiî, akdin geçerli olabilmesi için ayrılmayı, muhayyerliğin de akidden sonra başlamasına kıyas etmekte ve sünnetin de buna delalet ettiğini belirtmektedir. Çünkü rivâyete göre, Hz. Peygamber bir adamı alışverişten sonra muhayyer bırakmıştır. Bu nedenle Şâfiî’ye göre alışveriş ancak tarafların ayrılması veyahutta taraflardan birinin diğerini alışverişten sonra muhayyer bırakması ile gerçekleşir 1113 . Bütün bunlardan anlaşıldığına göre, Şâfiî’nin nazarında alışveriş akdi icab ve kabûl sözüyle tamamlanmamaktadır. Bu nedenle o, muhatabının, alışveriş (bey’) akdedildiğinde artık gerçekleşmiş olduğu, dolayısıyla tarafların birbirinden ayrılmasının şart olmadığı şeklindeki görüşlerine katılmaz ve tenkid eder. Buna mukabil Şâfiî’nin naklettiği gibi, muhatabına göre, alışveriş akdi (bey’) tarafların bedensel olarak birbirlerinden ayrılması ile değil ancak söz (icâb-kabul) ile olur 1114 . Ayrıca Şâfiî’nin muhatabı, ilgili hadîsin Hz. Peygamberden sabit olduğunu inkâr etmemekte ancak Şâfiî’ye bunun anlamının onun dediği gibi olmadığını söylemektedir. Muhatabına göre taraflar sözle birbirlerinden ayrılmadıkça muhayyerdirler 1115 . Bu da Şâfiî’nin muhatabının, hadîsi lafzî anlamı ile değerlendirmediğini, lafza bağlı kalmaksızın alışveriş akdinin keyfiyetine ve mantığına bakarak hadîsi yorumladığını göstermektedir. Şâfiî ise muhatabının bu ş ekildeki te’vilini dile aykırı bulmakta ve dile göre bunun caiz olmadığını ifade etmektedir 1116 . Bu da Şâfiî’nin meseleye açıkça dilsel açıdan yaklaştığını ortaya koymaktadır. Çünkü Şâfiî’ye göre ancak alışverişe dair sözle karşılıklı pazarlık yaptıktan sonra alıcı ve satıcı (el-mutebâyiân/el-bîân) vasfı kazanırlar.. Dolayısıyla Ş âfiî’ye göre hadîs, alışverişten (bey’) ayrılmayı değil, karşılıklı pazarlıktan (tebâyu’) sonraki bedensel ayrılmayı ifade etmektedir. Bu nedenle buradaki ayrılmanın bedensel değil sözle ayrılma olduğu söylemek Şâfiî’ye göre cehâlettir ve de dili bilmemektir 1117 . 1112 Şâfiî, Umm, III. 5, VII. 371; Muzenî, Muhtasaru’l-Muzenî, IX, 84-85. 1113 Şâfiî, Umm, III. 5. 1114 Şâfiî, Umm, III. 7. 1115 Şâfiî, Umm, III. 8. 1116 Şâfiî, Umm, III. 8. 1117 Şâfiî, Umm, III. 8-9. 247 Yine Şâfiî’ye göre, taraflar akid yaptıktan sonra aynı yerde geceleseler ve sabahlasalar da muhayyerlik hakları bakidir 1118 . Şâfii, hadîste varit olan “iftirak/ayrılma” ifadesini sözlük anlamında alarak, herhangi bir yorum ve tevîle başvurmamaktadır. Aslında tarafların birbirlerinden ayrılmalarını ifade eden bu hadîsler, ilk bakışta bedensel yani fizîkî ayrılma anlamında olduğunu çağrıştırmaktadır 1119 . Nitekim sahabe arasında hadîs ve sünneti zahirî ve lafzî anlamıyla anladığı bilinen bn Ömer’in de alışveriş yaptıktan sonra, alışverişi kesinleştirmek istediğinde, bir müddet yürüyerek akit yapılan yerden uzaklaşıp geri döndüğünü Şâfiî de nakletmektedir 1120 . Ş u halde Şâfiî gibi hadîsin zahirî anlamını esas alanlara göre, başlangıçta muhayyerlik şartı ileri sürülmemişse, akid icâb ve kabûl ile kurulmuş olur. Ancak taraflar akid meclisini bedensel olarak terk etmedikleri müddetçe akdi kesinleştirme veya feshetme hususunda muhayyerlik hakkına sahiptir 1121 . Şayet bedensel olarak akid meclisini terkederlerse muhayyerlik hakkı ortadan kalkar ve akid kesinleşmiş olur. brahim Nahaî’ye göre ise taraflar ayrılmasa da sözle alışverişi kesinleştirmek caizdir 1122 . Yine mam Malik ve Ebû Hanîfe bunu bedensel değil “kavlî” ayrılma yani icab ve kabûlun gerçekleşmesi şeklinde anlamış ve yorumlamışlardır 1123 . Bu nedenle bazıları Ebû Hanîfe’nin, rivâyette geçen “iftirak- 1118 Şâfiî, Umm, III. 5. Yine Şâfiîlere göre eğer taraflar akid meclisinde bir yıl veya daha çok sürede beraber bulunur ve ayrılmazlarsa muhayyerlik hakları yine devam eder. Nevevî, el-Mecmû’, IX. 170; Nevevî, Ravdatu’t-Tâlibîn, III. 439. 1119 Bu hususta bkz. Hattâbî, Maâlimu’s-Sunen, III. 373. 1120 Şâfiî, Umm, III. 4; Muzenî, Muhtasaru’l-Muzenî, IX. 84. 1121 Nitekim bn Hazm da bu rivayeti Şâfiî gibi anlayanlardandır. Hatta ona göre, sarf akdi de dahil ne tür bir alış veriş olursa olsun, taraflar malı teslim etmiş ve bedelini de almış olsalar dahi, akid yaptıkları mekandan bedenen birbirlerinden ayrılmadıkları müddetçe yapılan bu akit asla sahih ve geçerli değildir. Tarafların her birinin, diğer taraf istese de istemese de, bu durumda akdi iptal etme hakkına sahiptir. bn Hazm, el-Muhallâ, VIII. 351. 1122 Abdurrazzâk, Musannef, VIII. 52 (no. 14252). Diğer rivâyetler için bk. VIII. 50 vd. . 1123 bn Ruşd, Bidâyetu’l- Muctehid, I. 132. Bu husustaki görüş ayrılıklarının, “iftirak-ayrılma” fiilinin anlam ve keyfiyetinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Nitekim bn Manzûr da, alışverişteki iftirakın/ayrılmanın anlamı üzerinde ihtilaf olduğunu, sahâbe ve tâbiûndan bir çok imam ve fakihîn bu arada mam Şâfiî ve Ahmed b. Hanbel’in bunu bedensel ayrılma olarak kabul ettiklerini, Ebû Hanîfe ve mam Mâlik’in ise bedensel ayrılma olmasa dahi akit yapılınca alışverişin kesinleştiği görüşünde olduklarını belirtmektedir. Ancak bn Manzûr, hadîsin zahirinin birinci grubun görüşünü teyit ettiğini fakat, iftirak ve teferruk fiillerinin aynı anlama geldiğini, ancak bazılarının teferruk fiilini bedensel ayrılma, iftirak fiilini de sözle ayrılma anlamında kullandıklarına dikkat çekmektedir. bn Manzûr, Lisânu’l-Arab, X. 299-300. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|