Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- E- Haber-i Vâhid’i Kıyasa Tercih Etmesi
- Ebû Hanîfe
- Tahrîcu’l- Furû‘
- Eseru leli’l- Hadîs fî htilâfi’l- Fukahâ
- Risâle
259 çekişmeleri engellemektir. Kadının kocasıyla irtibatını koparıcı vesileleri ortadan kaldırmakta, kocayla çekişmeleri önlemektedir” 1173 . Ancak şu da var ki, Hanefilerin bu hususta daha da sıkı davranıp, zina dışındaki bir takım hususları da (şehvetle kadının elini tutma gibi) hurmet-i musahara sebebi saymalarının aşırı bir yorum olduğu söylenebilir. Bu hususta yaşanan görüş ayrılığının temelinde yine dil anlayışındaki farklılıklar bulunmaktadır. Nitekim mam Şâfii’ye göre, bir kelimenin sözlük anlamı ile şer’î anlamı arasında mütereddit kalırsak, şer’î anlamı tercih edilir. Fakat Ebû Hanîfe kullanımı esas aldığından sözlük anlamını, yani dildeki anlamını tercih etmiştir 1174 . Dolayısıyla, hadîslerde geçen nikâh kelimesinin Şâfiîler her defasında akid manasını, Hanefîler ise duhûl manasını tercih etmişlerdir” 1175 . Netice itibariyle verdiğimiz örneklerden de anlaşılacağı üzere Şâfiî sırf nasslarda varit olan ifade ve kavramları ölçü alarak ve bunlara dayanarak yorumda bulunmakta, bu da herhalukarda lafza bağlı yorumda bulunmasına neden olmaktadır. E- Haber-i Vâhid’i Kıyasa Tercih Etmesi Dinin temel ilkelerine, küllî kâidelere ve kıyasa muhalif tarzda, nakledilen haber-i vâhitlerle nasıl amel edileceği ve değerlendirileceği hususunda da müctehid imamlar ve ekoller biribirinden farklı tutum ve yaklaşımlar sergilemişlerdir. Hanefîlerin dışındaki hadîs ve fıkıh bilginlerinin ekseriyetine göre haber-i vâhidin kıyasla çelişmesi durumunda, haber-i vâhid kıyasa takdim edilir. Nitekim muhaddislere göre, muttasıl olan ve adil bir râvînin rivâyet ettiği haber-i vâhid bütün ş ekilleriyle makbûldür ve kendisine muârız olan kıyasa tercih edilir. Şâfiî, Ahmed b. Hanbel ve diğer hadîs, fıkıh ve usûl bilginleri bu görüştedir 1176 . Yine fakihlerin 1173 Zuhaylî, slâm Fıkhı, IX. 108. Krş, Dehlevî, Huccetullâhi’l-Bâliğa, II. 97. 1174 Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 272. 1175 Görmez, Metodoloji Sorunu, s. 152. 1176 bn Cemâa, Muhammed b. brahîm, el-Menhelu’l- Ravî, thk. M. Abdurrahman Ramazan, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1406, s. 32; Ebû Zehra, Ebû Hanîfe, s. 310; el-Hınn, Yöntem Tartışmaları, s. 325. Zencânî de bu hususta şu tesbiti yapmaktadır: “Haber-i vâhid kıyasa aykırı olduğunda Şâfiî’ye göre, haber-i vâhid kıyasa tercih edilir. Zira haber kıyastan daha kuvvetli olduğu için haberin tercih edilmesi gerekir. Çünkü haber, Hz. Peygamberin sözü, kıyas ise kıyas yapan müctehidin sözüdür. Nebî (s.a)’in sözü hatadan masûm iken, kıyas hatadan masûm değildir. Hanefîler ise, bu durumda kıyası haber-i vâhide tercih ederler. Onlara göre kıyas 260 cumhuruna göre de, haber-i vâhidin kıyasa aykırı olmasının, habere bir zararı yoktur. Çünkü nass sahih olduğunda, kat’î bir delille veya kendinden daha güçlü bir nassla çatışmadıkça ve aralarını cem imkanı da bulunmadıkça, başka herhangi bir şeyi habere tercih etmek caiz değildir. Zira kıyas deliller arasında Kur’an, sünnet ve icmâ’dan sonra gelmektedir. Şu halde kıyas, sahîh sünnete ister âhâd olsun ister olmasın tercih edilemez 1177 . mam Şâfiî de, “ slam hukukunun prensipleri veya tümevarım yoluyla tesbit edilen genel kuralları anlamında “usûl” kavramını ve usûle aykırı olduğu gözlenen hadîslerin varlığını kabul etmekle birlikte, Ebû Hanîfe ve Mâlik b. Enes’in doktrininde olduğu gibi “usûl”ü haber-i vâhid’in kabulünde bir kriter olarak kullanmamakta, bu tür hadîsleri istisnâen sâbit olmuş saymaktadır” 1178 . Dolayısıyla kıyasa muhalif âhâd haberler söz konusu olduğunda Şâfiî’nin, âhâd haberlere öncelik verdiği görülmektedir 1179 . Kısacası Şâfiî’nin nazarında temel bir ilke olarak, sabit olması durumunda esere tabi olmak ve onu esas almak kıyasa tabi olmaktan daha doğru ve daha evladır 1180 . Ancak Hanefilerin ekseriyeti, haber- i vâhidle amel edilebilmesi için onun kıyasa aykırı olmamasını şart koşmuşlardır. Bu hususta tüm haber-i vâhidleri aynı kategoride değerlendirmemişler; râvisi re’y, ictihad, zabt ve fıkhıyla marûf olan haber-i vâhidleri bu kapsamın dışında tutmuşlar ve onlardan gelen haberleri kıyasa tercih etmişler, ancak fıkıh, ictihad ve fetvâsıyla maruf olmayan sahabîlerin haberden daha kuvvetli olup, habere tercih edilir. Zira kıyas yapan müctehid, ictihadında yakîn bilgi üzeredir. Oysa haberde yakîn bilgi yoktur. Çünkü biz haberin sihhatini kesin olarak bilemeyiz. Dolayısıyla o kesin bilgi ifade etmez. Sadece, biz onun hadîs olduğunu zannederiz. Ş u halde zannla bilinen şeyin, yakîn ile bilinene tercih edilmesi mümkün değildir”. Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 363-364. eş-Şîrâzî’nin benzer yöndeki değerlendirmeleri için bkz. eş-Şîrâzî, Ş erhu’l-Luma’, II. 610-611. Bu değerlendirmelere göre, Hz. Peygamberden nakledilen haberler adetâ Rasulûllah’ın ağzından çıktığı gibi lafzen rivayet edildiği, dolayısıyla bu lafızların Hz. Peygambere aidiyetinin kesin görüldüğü anlaşılmaktadır. Oysa ki hadîslerin hemen hemen tamamının manen rivayet edildiğinde, bu bakımdan da hadîs rivayetlerindeki lafızların ravîlere ait lafızlar olduğunda bir şüphe bulunmamaktadır. Şu halde rivayetlerdeki lafızların, kesin olarak Hz. Peygamberin bizzat ifade ettiği lafızlar olarak algılanması isabetli bir tutum değildir. 1177 Fahl, Mâhir Yâsîn, Eseru leli’l- Hadîs fî htilâfi’l- Fukahâ, Dâru Ammâr, Ammân, 1999, s. 181. 1178 Dönmez, Kaynak Kavramı, s. 121. Zaten Şâfiî ilke olarak her hadîsle amel etme taraftarıdır.Daha önce de ifade ettiğimiz gibi o, hadîs varken kıyasa başvurmamakta, kıyası su bulunmadığında zaruret nedeniyle teyemmüm yapmaya benzetmekteydi. Bu da onun haber-i vahitleri kıyasa takdim ettiğini ortaya koymaktadır. Şâfiî, Risâle, 323. (no. 1817). 1179 Güleç, Şâfiî Fıkıh Usûlünde Hadîs Metodolojisi, s. 172. 1180 Şâfiî, Umm, II. 126. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|