Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
254 
Ş
u halde Şâfiî âyette kullanılan mulâmese fiili üzerinde ısrarla durmakta ve 
bu lafza ve bundan çıkardığı anlama bağlı yorumlar sergilemektedir: Ona göre, kişi 
eliyle ve bedeninin bir kısmı ile eşine veya eşinin bedeninin bir kısmına, aralarında 
bir  engel  olmaksızın,  şehvetle  veya  şehvetsiz  dokunursa,  abdest alması  gerekir.  Bu 
durumda  eşinin  de  abdest  alması  gerekir.  Yine  şayet  kadın,  eşine  dokunursa  her 
ikisine  de  abdest  gerekir.  Bu  hususta  her  ikisinin  de  bedeni  eşittir.  Kısacası  tenleri 
birbirine temas ettiğinde, dokunduğunda her ikisinin de abdest alması gerekir
1150
.  
Ancak bize göre, Şâfiî’nin bu meseledeki lafızcılığı şu değerlendirilmesinde 
de  görülmektedir:  Şâyet  kişi,  eşinin  tenine  dokunmaksızın  şehvetle  veya  şehvetsiz 
saçına  dokunursa  abdest  gerekmez.  Bu,  eşine  dokunmaksızın  ona  arzu  duyması 
gibidir.  Bu  ise  abdesti  gerektirmez.  Kalpde  olduğu  için,  bu  şehvetin  bir  anlamı 
yoktur. Fiilde olursa bir anlamı söz konusudur. Saç ise tenden değildir
1151
. Ancak saçı 
tenden saymama hususunda Şâfiî’nin de tereddüt ettiği bu nedenle yine de bu hususu 
düşünerek,  “Kadının  saçına  dokunduğunda  ihtiyatlı  davranır  ve  abdest  alırsa,  bana 
daha sevimli gelir”
1152
 demektedir.  
Dolayısıyla  Şâfiî  abdesti  gerektiren  dokunmayı,  eşlerin  birbirinin  çıplak 
tenine dokunmasına indirgemektedir. Nitekim ona göre kişi, velev ki ince, şeffaf bir 
elbise  üzerinden  olsun,  eliyle  eşine  arzuyla  veya  arzu  duymaksızın  istediği  kadar 
dokunsa veya aynı şeyi kadın yapsa, hiç birisine abdest almak gerekmez. Çünkü bu 
durumda  hiçbirisi,  diğerine  dokunmuş  olmamakta,  yalnız  elbisesine  dokunmuş 
olmaktadır
1153
. Ancak Şâfiî, bu yorumunda pek tutarlı gözükmemektedir. Eğer kadına 
dokunmanın  abdesti  gerektirmesinin  illet  ve  sebebi  şehvete  engel  olmaksa,  elbise 
üzerinden dokunmakla da şehvet hasıl olabileceği için -nitekim Şâfiî fiilî anlamdaki 
ş
ehveti dikkate almaktaydı- bunun için de abdest almak gerekmeliydi
1154
. Şâfiî, bütün 
                                                                      
1, Tahârat 63, h. no: 86 (I. 133-138);  bn Mâce, Sunen, 1, Tahârat 69, h. no: 502-503 (I. 168); 
Nesâî, Sunen, 1, Tahârat 121, h. no: 170 (I. 104).  
1150
   Şâfiî, Umm. I. 63.  
1151
   Şâfiî, Umm. I. 64.  
1152
  Şâfiî, Umm, I. 64.  
1153
   Şâfiî, Umm, I. 64.  
1154
   Bu  nedenle  Mâlikîlere  göre,  abdesti  gerektiren  dokunma,  çıplak  olsun  veya  olmasın  şehvet 
duygusunun hasıl olduğu ve bunun kastedildiği dokunmadır.  bn Ruşd, Bidâyetu’l- Muctehid, I. 
120; Zurkânî, Şerhu’z-Zurkânî, I. 132.  

---

 
255 
bu  yorumları, 
 fiilinin  elle  dokunma anlamında  kullanılmasından çıkarmakta ve 
bir beyitle de buna istişhadda bulunmaktadır
1155
.  
Esasen  Şâfiî bu meseleye  tamamen  dil açısından yaklaşmakta,  tartışma  ve 
ihtilâf da   (dokunma) fiilinin anlamı üzerinde yaşanmaktadır. Zira, Arap dilinde bu 
fiille,  hem  dokunmak,  hem  de  cinsel  yaklaşma  (cimâ)  kastedilmektedir
1156
.  Bu 
nedenle  âyetteki  dokunma  (ev  lâmestüm)  ifadesinin  hangi  anlamda  esas  alınacağı 
ihtilafa neden olmuştur.  
Ş
âfiî bu fiilin her iki anlamını da esas almakta ve dokunmakla da abdestin 
gerekeceği  görüşüne  varmaktadır.  Zencânî’nin  belirttiği  gibi,  şayet  bir  lafzın  hem 
hakîkat  ve  hem  de  mecâz  anlama  hamli  mümkünse,  Şâfiî’ye  göre  bu  iki  anlamdan 
birinin veya her ikisinin birlikte kastedilmesi câizdir
1157
. Ebû Hanîfe’ye göre ise, bir 
durumda  hem  hakîkat  hem  de  mecâz  anlamının  kastedilmesi  câiz  değildir.  Hakikât 
anlamı  kastedildiğinde,  mecâzi  anlamı  alınmaz.  Mecâzî  anlamın  kastedildiği 
durumda  da,  hakikî  anlamı  alınmaz.  Çünkü  hakîkat,  lafzın  konulduğu  anlamda 
kullanılmasıdır.  Mecâz  ise  bunun  zıddıdır.  Dolayısıyla  bir  durumda  bir  lafızla  hem 
kendi (öz) anlamını hem de zıddını kastetmek mümkün değildir
1158
.  
                         
1155
   Şâfiî, Umm, I. 64. Zurkânî, Şâfiî’nin,  bn Ömer’in ve  bn Mes’ûd’un sözünün zahirine ve âyetin 
umûmî
 anlamına dayanarak dokunmada arzu duymayı şart görmeyerek, sırf dokunmayla abdesti 
bozulacağı görüşüne sahip olduğunu belirtmektedir. Zurkânî, A.g.e., I. 132.  
1156
   bn Manzûr, Lisânu’l-Arab, VI. 209; Cahiliye döneminde, dürülü bir kumaşı görmeden sırf elle 
dokunmak  suretiyle  yapılan  alışverişe  de  mulâmese  denilmiştir.  bn  Ruşd,  A.g.e.,  III.  182; 
Ş
evkânî, Neylu’l- Evtâr, V. 247; Kal’acî  & Kuneybî,  Mu’cemu Lugati’l-Fukahâ,  s.  458. Hz. 
Peygamber ise bu akdi, yasaklamıştır. Şâfiî, Umm, VII. 372.  
1157
   Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 68. Şâfiî’ye göre bir kelimede hem hakikî hem de mecâzî anlamın 
kastedildiğine dair ayrıca bkz. Cuveynî, el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh, I. 235; Gazâlî, el-Mustasfâ, 
s. 240. Bir lafızla her iki anlamın mı yoksa yalnız bir anlamın mı kastedileceği hususunda başka 
ihtilaflar  da  yaşanmıştır.  Meselâ  mam  Şâfiî’ye  göre  şart  edâtı  olarak  geçen    erkekleri  de 
kadınları da ihtiva ederken,  mam Ebû Hanîfe’ye göre bunu, dil dışı karîneler belirler ve bazen 
sadece  erkekleri  ifade  eder.  Bu  sebeple 
 
 
    “Dinini  değiştireni  öldürün”  gibi 
(tartışmalı)  bir  rivayet  değerlendirilirken  Ebû  Hanîfe,  hanımları  bu  hükmün  dışında  tutmuştur. 
Oysa  Şâfiî’ye  göre,  ’in  fonksiyonundan  dolayı,  hem  erkekler,  hem  de  kadınlar  bu  hükme 
dahildir. Zencânî, A.g.e., s. 53-57; Görmez, Metodoloji Sorunu, s. 155. 
1158
   Zencânî, Tahrîcu’l- Furû‘, s. 68. Hanefîlere göre yalnız bir anlamın kastedilebileceği hakkında 
bkz. Serahsî, Usûlu’s-Serahsî, I. 188. Ancak Ebû Hanîfe’nin bu hususta bazen isâbetli bir tutum 
sergilemediği  ve  bazı  meselelerde  daha  harfî/literal  davrandığı  görülmektedir.  Meselâ  Şâfiî’ye 
göre, ‘nebîz’ de, hamr  gibi haddi gerektirirken Ebû Hanîfe’ye göre  gerektirmez. Zira  ona göre 
nass hamr içmekle haddin gerekeceği üzerine vârid olmuştur. Zencânî, A.g.e., s. 69-70.  

---