Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
276 
ve  bunun  kefaretler  için  geçerli  olduğunu  belirtmekte  ve  Allah’ın  bunu  Resulüne 
indirerek farz  kıldığını, Hz. Peygamberin  de  bunu  kendi  müddüyle  sünnet  kıldığını 
ifade etmektedir
1253
.  
Hanefîlere  göre  ise,  yemek  yedirmek  caiz  olduğu  gibi,  altmış  fakire  birer 
sadaka-ı fıtır miktarı şey vermek de caizdir. Bu da yarım sa’ buğday veya bir sa’ arpa 
olabileceği gibi, bunun miktar unları, yiyecek veya onların bedelleri de olabilir. Bir 
fakire bu nisbette altmış gün yemek yedirmek veya yiyecek vermek de kafidir
1254
.  
Bu  meselede  iki  farklı  tutum  ve  yaklaşımın  sergilendiği  açıkça 
görülmektedir.  Şâfiî’nin  anlayışına  göre,  kefaretle  ilgili  olarak  nasslarda  bildirilen 
hükümler  taabbudî  özellik  arzetmekte  olup,  her  hangi  bir  maksat  ve  gaye  ile  bu 
hükümler te’vil edilemez. Bu ise ilgili nassların lafzî/zahirî anlamına bağlanmaktan 
başka  bir  şey  değildir.  Hanefîler  ise  meseleye  taabbud  yerine  ta‘lîl  açısından 
yaklaşmışlar  ve  mana  ve  maksadı  itibara  alan  değerlendirmede  bulunmuşlardır. 
Dolayısıyla  taabbud  ilkesi  nassların  zahirî  anlamına  bağlılığı  gerekli  kılarken,  ta‘lîl 
ilkesi  nassların  zahirî  anlamından  ziyade  mana  ve  maksatlarını  dikkate  almayı 
gerekli kılmaktadır.  
2. Bedenden Çıkan Şeylerin Abdesti Bozması 
mam  Şâfiî  ve  mam  Malik’e  göre  iki  yol  (ön  ve  arka  hacet  yeri)  dışında 
bedenden  çıkan  necasetler  (kan, hacamat,  kusma  vs)  abdesti  bozmaz.  Zira  abdestin 
bozulmasının  illeti  aklen  bilinen  bir  şey  değildir.  Ebû  Hanîfe  ve  ashabına  göre, 
bedenden çıkan necasetler, velev ki iki yol dışında çıkmış olsun abdesti bozar
1255
.  
Ş
âfiî,  ‘el-gâit’  lafzının,  ancak  bedendeki  iki  yoldan  çıkan  şeylerin  abdesti 
gerektirdiğini  ifade  etmekte,  dolayısıyla  bu  iki  yol  dışında  bedenden  çıkan  kusma, 
kan,  hacamat  yaptırma  veya  bunların  dışında  bedenden  çıkan  şeylerin  abdesti 
gerektirmediğini belirtmektedir. Ona göre abdest alma, vucuttan çıkan şeylerin necis 
                         
1253
   Şâfiî,  Umm,  V.  409.  Şâfiî’nin  bu  hususta  Ramazan  ayında  cinsî  münasebette  bulunan  bedevî 
hakkındaki rivâyetin zahiri ile amel ettiği anlaşılmaktadır.  
1254
   Bilmen, Istılâhât-ı Fıkhıyye, II. 319.  
1255
   mamların  bu  husustaki  görüşleri  için  bkz.  Mâlik,  Muvatta,  2,  Taharet  2,  h.  no:  11  (I.  22); 
Debûsî,  Mukayeseli  slam Hukuk Düşüncesi , s. 228;  Şîrâzî, el-Muhezzeb, I. 24; Serahsî, el-
Mebsût, I. 75-76; Nevevî, el-Mecmû’, I. 65; el-Buğâ, Eseru’l-Edille, s. 200-201. 

---

 
277 
olmasından  dolayı  değildir.  Ona  göre  bunun  nedeni,  abdest  ve  guslün  taabbudî 
olmasıdır
1256
.  
Abdest  ve  guslü  taabbudî  olarak  nitelendirmesi  sonucu  Şâfiî,  bu  iki  yol 
dışında bedenden çıkan necis şeylerin abdesti gerektirmediği hükmüne varmıştır. O 
bu  hususta  bedenden  çıkan  şeylerin  necis  olup  olmasına  bakmamış,  necaset 
mahalline bakmıştır. Sufyân es-Sevrî, Hanefîler ve Ahmed b. Hanbel çıkan şeylerin 
necis  olup  olmamasını  dikkate  almış,  yalnız  necaset  mahalline  bakarak  hüküm 
vermemişlerdir
1257
. Dolayısıyla bu görüşte olanlar meseleye taabbud açısından değil 
de, bu emrin illeti üzerinde durarak, aklî yönden de değerlendirmeye çalışmışlardır. 
Bu da, tarafların nassları değerlendirmedeki yöntem ve yaklaşım farkına açıkça işaret 
etmektedir. 
3. Köpeğin Yaladığı Kabın Yedi Defa Yıkanması  
Hz.  Peygamberin  “Sizden  birinin  kabını  köpek  yalarsa,  onu  yedi  defa 
yıkasın”
1258
  hadîsinden  Şâfiî,  köpeğin  yaladığı  kabın  yedi  defa  yıkanmasını  da 
taabbudî olarak değerlendirmektedir. Bu nedenle ona göre, köpeğin ağzını değdirdiği 
kap, ancak biri toprakla olmak üzere, yedi defa yıkanmasıyla temizlenmiş olur
1259
.  
Oysa  Şâfiî,  köpeğin  yaladığı  şey  hariç,  diğer  bütün  necasetlerin  bir  kez 
yıkamakla  temiz  olacağını  ifade  etmektedir.  Nitekim  kendisinin  de  belirttiği  üzere, 
Hz. Peygamber, hayız kanının yıkanmasını emretmiş ancak bu hususta herhangi bir 
sayı  belirlememiştir.  Zira  yıkama  emri,  bir  veya  daha  fazla  yıkama  anlamına 
gelebilmektedir,  dolayısıyla  bir  defa  yıkama  da  caizdir.  Bu  duruma  göre,  bütün 
necasetler hayız kanına kıyasen bir kez yıkamakla temiz olur. Ancak bu köpeğe kıyas 
edilemez. Çünkü o taabbuddür
1260
. Ayrıca Şâfiî, diğer necasetlerin bir defa yıkamayla 
                         
1256
   Şâfiî, Umm, I. 64-66.  
1257
   bn Ruşd, Bidâyetu’l- Muctehid, I. 115-116.  
1258
   Şâfiî, Umm, I. 45; Şâfiî,  htilafu’l- Hadîs, IX. 558 vd.  
1259
   Şâfiî, Umm, I. 45-46.  
1260
   Oysa  meselâ  tâbiûndan  Saîd  bnu’l-Museyyeb  ve  el-Hasan  el-Basrî  köpeğin  yaladığı  kabı 
yıkamayı  taabbud  olarak  değerlendirmemekte,  bnu’l-Museyyeb  yedi  kez  yerine  iki  kez 
yıkamayı yeterli görmekte, el-Hasan el-Basrî ise bu hususta belli bir sayıyı şart görmemektedir. 
bn Ebî Şeybe, Musannef, I. 37 (no:341, 344). Ancak Ebû Hurayra ve Atâ b. Ebî Rabah, yedi 
kez yıkanması gerektiği görüşünde olup ( bn Ebî Şeybe, Age, I. 37 (no: 342, 343), Şâfiî’nin de 
bu  hususta  onlarla  aynı  zahirî  yaklaşımı  paylaştığı  görülmektedir.  A.  Ulu’nun 
değerlendirmesiyle  “Saîd  b.  el-Museyyib  ve  el-Hasan  el-Basrî  buradaki  maksadın  tabağın 

---