Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
299 
2. Kazay-ı Hacette Kıbleye Yönelmekten Men  
Ş
âfiî’nin  kazây-ı  hâcetle  ilgili  çelişki  arzeden  hadîsleri  tevil  etmesinde  de 
bütün  emir  ve  nehiyleri  vucûb  ve  tahrime  hamletmediğine  birer  örnek  teşkil 
etmektedir.  Ebû  Eyyûb  el-Ensârî’nin  rivâyetine  göre  Hz.  Peygamber  (s.a)  şöyle 
buyurmuştur:  “Büyük  abdest  bozarken  veya  idrar  yaparken  kıbleye  dönmeyin, 
arkanızı da o tarafa çevirmeyin. Doğuya veya batıya dönün
”. Ebû Eyyûb der ki: “Biz 
Ş
ama  gelmiştik.  Helâların  kıbleye  doğru  yapıldığını  gördük.  Biraz  sağa  veya  sola 
doğru oturuyor ve Allah’tan bağışlamasını diliyorduk”
1340
.  
Ş
âfiî  Hz.  Peygamberin  bu  sözünü  zahiri  anlamıyla  değerlendirmemekte, 
Hz.  Peygamberin  kasdını  araştırarak  yorumlamaya  çalışmakta  ve  Ebû  Eyyûb’un 
hadîsi mücmel olarak anladığını belirtmektedir. Nitekim ona göre, o devirde insanlar 
kazay-ı  hacetleri  için  çöle  gittiklerinden,  Hz.  Peygamber  onlara  kıbleye 
dönmemelerini emretmiştir. Zira çöl geniş olup, kıbleye dönmekten sakınmak onlar 
için  çok  kolaydır.  Hz.  Peygamber  bunu  kasdetmiş  olabilir.  Ayrıca  insanlar  kıbleye 
doğru  namaz  kılarken,  arada  bir  engel  bulunmadığından  kıbleye  doğru  dönerek 
hacetini def eden kimsenin avret yerlerini de görme ihtimali bulunduğundan bundan 
menetmek amacıyla da söylenmiş olabilir
1341
.  
Ş
âfiî’ye  göre,  Ebû  Eyyûb  el-Ensârî,  Hz.  Peygamberden  naklettiği  hadîsi 
mücmel  olarak  işitmiş  ve  bu  nedenle evlerde  insanlar için  mevcut  olan  tuvaletlerle 
çöldeki  durumu  birbirinden  ayırmamıştır.  Oysa  insanların  evlerindeki  tuvaletlerin 
önü  ve  arkası,  bazı  hallerde  kıbleye  doğru  yapılmış  olup  oralara  hacetini  defetmek 
için  gidenler,  kendilerini  setretmiş  oluyorlardı.  Dolayısıyla  Ebû  Eyyûb  el-Ensâri, 
hadîsi mücmel olarak işittiği gibi amel edilmesi gerektiğini söylemiştir
1342
. Şu halde 
Ş
âfiî  hadîsi  sırf  zahiri  anlamıyla  değerlendirmemekte
1343
,  Hz.  Peygamberin  amacını 
                         
1340
   Şâfiî, Risâle, 166 (no. 811); Şâfiî, Umm, I. 270; Bkz. Buhârî, Sahîh, 4, Vudû’ 11 (I. 45), 8, Salât 
29 (I. 103); Muslim, Sahîh, 2, Tahârat 17, h. no: 59 (I. 224); Tirmizî, Sunen, 1, Tahârat 6, h. no: 
8 (I. 13); Nesâî, Sunen, 1, Tahârat 19, h. no: 20 (I. 21);  bn Mâce, Sunen, 1, Tahârat 17, h. no: 
318 (I. 115).  
1341
   Şâfiî, Risâle, 166-167 (no. 814-815); Umm, I. 271.  
1342
   Şâfiî, Risâle, 167 (no. 817). 
1343
   Ebû  Hanîfe  ve  bazı  âlimlerin  hadisin  zahirine  dayanarak,  ev  ve  çöl  arasında  bir  ayırım 
gözetmedikleri ifade edimektedir. Bkz. Umm, I. 270, dipnot 2.  

---

 
300 
da  dikkate  alarak  çöl  ve  evler  arasında  bir  ayırıma  giderek  değerlendirmede 
bulunmaktadır
1344
. 
Ş
âfiî, Abdullah b. Ömer’in ise şöyle dediğini nakletmektedir:“Bazı insanlar, 
hacetinizi  defetmek  için  oturduğunuz  zaman  kıbleye  de,  Beytu’l-  Makdis’e  de 
dönmeyin,  diyor.  Abdullah  b.  Ömer  der  ki:  Ben  evimizin  üstüne  çıkmıştım.  Hz. 
Peygamberin  iki  kerpiç  üzerinde  Beytu’l-  Makdis’e  doğru  hacetini  defettiğini 
gördüm”
1345
. Şâfiî,  bn Ömer’in sözüyle ilgili olarak şu değerlendirmeyi yapmaktadır: 
“Öyle  anlaşılıyor  ki  bn  Ömer,  Hz.  Peygamberden  çölde  haceti  def  etme  ile  ilgili 
emrini işitmemiştir. Eğer onu işitseydi çölle evleri birbirinden ayırır  ve çölde hacet 
defederken  kıbleye  dönmenin  yasaklandığını,  evlerde  ise  ona  ruhsat  verildiğini 
söylerdi. Böylece işittiği ve gördüğü şeye dayanarak, çöl ve evler birbirinden farklı 
olduğu için, Hz. Peygamberin, bunları ayrı ayrı mutalaa ettiğini anlar ve o da böyle 
hareket edilmesini kabul ederdi”
1346
.  
3. Evlenme Teklifinde Bulunulan Kadına Teklifte Bulunma  
Hz.  Peygamber  “Sizden  biriniz,  kardeşinin  nikâhlamak  istediği  kimseye 
evlenmek  için  talip  olmasın”
  demiştir
1347
.  Şâfiî  bu  hadîsi  zahirî  anlamıyla 
yorumlamamakta  ve  şu  değerlendirmeyi  yapmaktadır:  “Eğer  Hz.  Peygamberin 
kişinin  (mü’min)  kardeşinin  nikâhlamak  istediği  kimseye  evlenmek  için  talip 
olmasını  yasaklamasının  özel  bir  anlam  ve  sebebi  olduğunu  gösteren  bir  husus 
bulunmasaydı,  zahirde  o  şahsın,  kardeşinin  talip  olduğu  kimseyi  istemesi,  onun  bu 
konudaki  girişimine  başladığı  andan  itibaren  bu  işten  vazgeçene  kadar  haram 
olurdu”
1348
.  Şâfiî  bu  konuyla  ilgili  olarak;  Fatıma  binti  Kays’ın  durumunu  örnek 
verir.  Fatıma  boşanınca,  ona  aynı  anda  Muaviye  b.  Ebî  Sufyân  ile  Ebû  Cehm’in 
                         
1344
   Ayrıca bkz. Şâfiî,  htilâfu’l- Hadîs, IX. 566.  
1345
   Şâfiî,  Risâle,  166  (no.  812);  Umm,  I.  270;  Bkz.  Buhârî,  Sahîh,  4,  Vudû’  12,  14  (I.  45-46); 
Muslim, Sahîh, 2, Tahârat 17, h. no: 61-62(I. 225; Tirmizî, Sunen, 1,Tahârat 6, h. no: 11 (I. 16); 
Nesâî,  Sunen,  1,Tahârat  22,  h.  no:  23  (I.  23);  bn  Mâce,  Sunen,  1,Tahârat  18,  h.  no:  322  (I. 
116).  
1346
   Şâfiî, Risâle, 168 (no. 820). 
1347
   Şâfiî, Risâle, 175 (no. 847, 848); Bkz. Mâlik, Muvatta, 28, Nikâh 1, h. no: 1 (II. 523); Buhârî, 
Sahîh, 67, Nikâh 45 (VI. 136); Muslim, Sahîh, 16, Nikâh 4, h. no: 38 (II. 1029); Ebû Davud, 
Sunen, 12, Nikâh 17, h. no: 2080-2081 (II. 564-565); Tirmizî, Sunen, 9, Nikâh 38, h. no: 1134 
(III. 440). 
1348
   Şâfiî, Risâle, 175 (no. 849). 

---