Microsoft Word Elmi Mecmue 28

Sufizmin vəhdəti-vücud təlimində varlıq problemi
 
 
193 
7.  Demirli E. İbnü’l Arabi Metafiziği. İstanbul: “Sufi Kitap Yayınları”, 2013, 
421 s. 
8.  Erdem H. Bir Tanrı-Alem Münasebeti Olarak Panteizm ve Vahdet-i Vücud. 
Ankara: “Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları”, 1990, 126 s. 
9.  Fakhry M. A History of Islamic Philosophy. New York: “Columbia 
University Press”, 2004, 430 p. 
10.  Faruqi B.A. The Mujaddid’s Conception of Tawhid. Lahore: “Ripon Printing 
Press”, 1940, 192 p. 
11.  İbn Arabi M. Fususu’l-Hikem / Çeviri ve şerh E.Demirli. İstanbul: “Kabalcı 
Yayıncılık”, 2013, 536 s. 
12.  İbn Arabi M. Fütuhat-ı Mekkiyye Cilt I / Çevirmen E.Demirli. İstanbul: 
“Litera Yayıncılık”, 2015, 487 s. 
13.  İbn Arabi M. Fütuhat-ı Mekkiyye Cilt II / Çevirmen E.Demirli. İstanbul: 
“Litera Yayıncılık”, 2014, 472 s. 
14.  İbn Arabi M. Tedbirat-ı İlahiyye / Tercüme ve şerhi. A.A.Konuk. İstanbul: 
“İz Yayıncılık”, 2013, 574 s. 
15.  Ibn Arabi. A Prayer for Spiritual Elevation and Protection / Translator Taji-
Farouki S. Oxford: “Anqa Publishing”, 2006, 140 p. 
16.  Ibn Khaldun. The Muqaddimah: An Introduction to History. Princeton: 
“University Press”, 1967, 1547 p. 
17.  Karamustafa T.A. God’s Unruly Friends: Dervish Groups in the Islamic 
Middle Period 1200-1550. Salt Lake City: “University of Utah Press”, 1994, 158 p. 
18.  Kayseri D. Vahdet-i Vücud Felsefesi / Çevirmen M.Bayrakdar. İstanbul: 
“M.Ü.İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları”, 2012, 357 s. 
19.  Köprülü F. Türk Edebiyatında  İlk Mutasavvıflar. Ankara: “Türk Tarih 
Kurumu Basımevi”, 1976, 415 s. 
20.  Landau R. The Philosophy of Ibn Arabi. London: “Routledge”, 2008, 126 p. 
21.  Nablusi A. Gerçek Varlık: Vahdet-i Vücud’un Müdafaası / Çeviren 
E.Demirli. İstanbul: “İz Yayıncılık”, 2009, 360 s. 
22.  Okudan R. Gelenbevi ve Vahdet-i Vücud. Isparta: “Fakülte Kitabevi”, 2006, 205 s. 
23.  Schuon F. Spiritual Perspectives and Human Facts: A New Translation with 
Selected Letters. Bloomington: “World Wisdom”, 2007, 297 p. 
24.  Şəbüstəri Ş.M. Gülşəni-Raz, Şəmsəddin Məhəmməd Lahici. Şərhi-Gülşəni-
Raz / Tərcüməçi N.Göyüşov. Bakı: “Adiloğlu”, 2010, 408 s. 
25.  Taji-Farouki S. Beshara and Ibn Arabi A Movement of Sufi Spirituality in the 
Modern World. Oxford: “Anqa Publishing”, 2007, 480 p. 
26.  Vahdet-i Vücud ve Tevhid Hakkında 7 Eskimez Risale. İstanbul: “Furkan 
Kitaplığı”, 2006, 288 s. 
27.  Weismann I. Taste of Modernity: Sufism and Salafiyya in Late Ottoman 
Damascus. Leiden: “Brill”, 2001, 343 p. 
28.  Yahya O. Histoire et classification de l’oeuvre d’Ibn ‘Arabi. Damas: “Institut 
Français de Damas”, 1964, 700 p. 

---

Zaur Firidun oğlu Rəşidov
  
194 
 
XÜLASƏ 
 
SUFİZMİN VƏHDƏTİ-VÜCUD TƏLİMİNDƏ  
VARLIQ PROBLEMİ 
 
Zaur Rəşidov 
 
Vəhdəti-vücud sufizmin əsasını  təşkil edən  ən başlıca təlimlərdəndir. Məlum 
olduğu kimi, vəhdəti-vücudun tam şəkildə formalaşmasınadək sufizm islam aləmində 
daha çox mistik yönümlü cərəyan kimi mövcud idi. XII əsrdə vəhdəti-vücud təliminin 
fəlsəfi cəhətdən sistemləşməsi ilə, sufizm də  fəlsəfi forma aldı. Çünki, vəhdəti-
vücudda islam dinindən əlavə müxtəlif qədim fəlsəfi təlimlər (Antik fəlsəfənin) də 
ehtiva olunmaqdadır. Digər fəlsəfi təlimlərin də vəhdəti-vücudda öz əksini tapması 
isə, sufizmi də böyük ölçudə zənginləşdirdi. Amma, bu təsirlərə baxmayaraq vəhdəti-
vücud ümumilikdə islamın övladıdır və əsasən islamdan qaynaqlanmaqdadır. Belə ki, 
Mühyiddin İbn Ərəbi, Mahmud Şəbüstəri, Əbdülqani Nəblusi kimi məşhur vəhədəti-
vücudçuların əsərləri ilə yaxından tanış olduqda da, bu təlimdəki əsas problemlərinin 
sıx şəkildə məhz islam dini ilə bağlı olduğunu görmək mümkündür. Bu səbəbdən də, 
vəhdəti-vücudun fəlsəfəsini  sırf olaraq islam dininin kontekstində  dərk etmək 
vacibdır. Uzun müddət çoxsaylı Qərb şərqşünas və tərcüməçiləri xüsusi olaraq qeyd 
olunan bu mühakiməni nəzərə almamışdırlar. Bu səbəbdən də onlar çox zaman 
vəhdəti-vücud doktrinasını islam dininin kontekstindən tam olaraq kənar başa 
düşmüşdürlər. Bir qisim tədqiqatçılar isə, vəhdəti-vücudu birbaşa Antik fəlsəfə ilə 
əlaqələndirərək onu qədim fəlsəfənin varisi elan etmişdir. Bu qəbildən olan, həmçinin 
birmənalı xarakteri ilə  də  səciyyələnən elmi-fəlsəfi yanaşmalar da, öz növbəsində 
vəhdəti-vücudun  şərhindəki təhriflərə  gətirib çıxarmışdır. Belə  təhriflərdən irəli 
gələrək, sufizmin çoxsaylı Qərb şərhçiləri vəhdəti-vücud təlimini panteizm kimi də 
başa düşmüşdür. Məqalədə vəhdəti-vücudun əsas suallarından olan varlıq və ya Tanrı 
problemi tədqiq edilir. Eləcə də, bu problem ilə sıx şəkildə bağlı olan digər mühüm 
məsələlər də araşdırılır. 
 
 
 

---

Sufizmin vəhdəti-vücud təlimində varlıq problemi
 
 
195 
 
SUMMARY 
 
THE PROBLEM OF BEING IN THE SUFI DOCTRINE OF  
WAHDAT AL-WUJUD (THE UNITY OF BEENG) 
 
Zaur Rashidov 
 
The doctrine of the unity of being forms the basis of Sufism or Islamic mysticism. 
As is known before the final formation the theory of the unity of being, Sufism existed 
just as a purely mystical movement in Islam. After systematization of this teaching in 
the XII century, Sufism has gained a philosophical form too. In addition to Islam, 
wahdat al-wujud has combine and merge together various philosophical teachings 
(Ancient philosophy), which in turn greatly enriched Sufism. But despite this 
relationship, wahdat al-wujud in general remains the brainchild of Islam. But if you 
learn more about the works and thoroughly detailed the main ideas of such Sufi 
thinkers as Muhyiddin ibn Arabi, Mahmoud Shabestari, Abd al-Ghani al-Nabulsi, one 
can be sure that all the main problems in this teaching are closely connected with this 
religion. Therefore, the philosophical doctrine of wahdat al-wujud must be understood 
exclusively in the context of Islam. For a long time, many Western orientalists and 
translators of the Sufi texts ignored the last judgment. They often understood the 
doctrine of the unity of being outside the context of Islam. And based on this, some 
researchers completely linked wahdat al-wujud with Ancient philosophy. Such 
scientific and philosophical approaches, moreover, having an unambiguous nature, 
led to certain misconceptions, and for this reason most Western interpreters of Sufism 
understood the philosophy of wahdat al-wujud as pantheism. This article discusses 
the main problem in the teaching of wahdat al-wujud, the problem of being or God. 
And also analyzes the basic principles of this teaching, which in turn are related to the 
problem of being or God. 
 
 

---