Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
marağında vasitə kimi istifadə edir. Dövlətin məkan üzrə
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dövlətlər daxilində düzən
- Dövlət daxilində düzən
104
marağında vasitə kimi istifadə edir. Dövlətin məkan üzrə müəyyən olunan marağında dövlətin dövlətçilik, dini, regionçuluq və etnik maraqları önə çıxır. Bu kimi maraqların təmin edilməsində isə vasitələr olaraq iqtisadi, siyasi, mədəni və s. maraqlar çıxış edir. Düzən bu baxımdan proseslərin insanlara təsirindən hiss olunan bir mövcudluq kimi büruzə verir. Dövlət cəmiyyətin nəbzi ilə döyünən şəraiti araşdırır, prosesləri tənzimləmək üçün subyektlər (norma hazırlayan və icra edən tərəflər) və normalar yaradır. Düzən özü qayda-qanunlarla tənzimlənmənin tərzidir. Bunun da əsasında düzənin məzmunu ortaya çıxır. Siyasətdə təbii ki, tərəflər olur. Məsələn, hakimiyyət bir tərəf, cəmiyyət isə digər tərəfdir. Bu iki tərəf bir-birilə sıx şəkildə bağlıdır və biri-digərinə, nəticəsi isə insanlara xidmət edir. Hər iki tərəfin fəaliyyətində başlıca məqsəd insanların sosial- rifah halını yaxşılaşdırmaqdan ibarətdir. Cəmiyyət dövləti özünün müdafiəçisi hesab edir və ona enerji və elementlər verməklə, güc elementləri təqdim etməklə özünü müdafiə edən vahidlik formalaşdırır. Düzən dedikdə, hesab etmək olar ki, siyasətin icrası zamanı mövcud olan vəziyyət başa düşülməlidir. Bununla yanaşı, siyasəti hazırlayan, müəyyən edən və icrasını təmin edən güc mərkəzlərinin qarşılıqlı münasibətlər və əlaqələr tərzi başa düşülməlidir. Dövlətlər
vəziyyətlər deməkdir. Düzən nəticə və görünüşdür. Qeyd: yüksək düzənləmə, faydalı nizam yüksək və universal ə xlaqa bağlıdır. Əxlaq dəyərdir və hamının istədiyidir. Çox zaman əlçatmazdır, buna görə də mənəvi baxımdan idealdır. Əxlaq prinsipləri maraqların təmin edilməsi və müdafiə taktikasından da irəli gələn hərəkətlərə görə pozula bilər. Burada söhbət əsasən universal, yəni hamının qəbul etdiyi əxlaqdan gedir. Hər kəs öz hərəkətinə görə özünü əxlaqlı hesab edə bilər. Məsələn, hər kəs öz düşdüyü vəziyyət və şəraitdən irəli gələrək özünə haqq qazandıra bilər. Bu, normal haldır və 105
təbii prosesdir. Burada əxlaqın məxsusi xarakteri ortaya çıxır. Əxalq hamının və hər kəsin daxilindədir. Əxlaqın yüksəkliyi və hərəkətlərdə tətbiqi isə özünü ali səviyədə (digərləri ilə müqayisədə) dərketmədə göstərə bilər. Bu qabiliyyət və keyfiyyət də müdrik insanlara, fenomen hesab edilən dövlət rəhbərlərinə xas olur. Dövlət isə ədalətlə, hamının qəbul etdiyi ədalət normaları ilə idarə olunmalıdır. Bu da yaxşı və humanist məzmunlu düzənləmədir, qaydaya salmadır. Dövlət siyasəti məsələsində düzəndən, sistemdən kənarda, qaydayasalmadan qıraqda yüksək əxlaqı və ədaləti axtarmaq mümkün deyil. Xaos, özbaşınalıq total ədalətliliyi və universal əxlaqın mövcudluğunu təmin edə bilməz. Buradan da belə bir məntiqi prinsip ortaya çıxır: -insan daima idarəolunmalı, sosial, bioloji və şüuru fərqlər olduğundan, ümuminin marağını əsas götürən vahid normalar yaradılmalıdır. Normaların icrasında həm mütləqiyyət amili özünü tapmalıdır, həm də daxilində humanizmi əks etdirməlidir. Buna görə də normanın bu və ya da digər səviyyədə icrası zamana və şəraitə bağlı olmalıdır ki, humanizm siyasəti icra edilə bilsin. Fikrin bir qədər aydın izahı:-dövlət rəhbəri müəyyən əlamətdar günlərdə əfv fərmanı imzalayır, qanunvericilik orqanında amnistiya haqqında qanun layihələri qəbul edilir və həmin layihə dövlət rəhbərinin təsdiqi ilə dövlət qanunu statusu alır. Bu sənədələrdə vaxtilə cinayət törətmiş şəxslərin bağışlanması, cəza müddətlərinin azaldılması və vaxtından əvvəl azadlığa buraxılmasının əsasları öz əksini tapır. Müvafiq şəxslər vaxtından əvvəl azadlığa buraxılırlar. Burada humanizm siyasəti, bağışlama siyasəti icra edilir. Cinayətkarın vaxtında törətdiyi cinayətin “yaraları” sağalmış olur, yaddaşlarda köhnəlir və cinayətkar öz cəzasının müəyyən hissəsini çəkir. Vaxtından əvvəl azad olunma yaraların qısmən sağalması ilə həyata keçirilir. Burada əvvəlki normaların (cinayətlə bağlı tətbiq edilən maddə) tətbiqinin dayandırılması yeni normalarla 106
müəyyən edilir. Deməli, zaman, şərait yetişməlidir ki, normanın tətbiqi də dayandırılsın. Dövlət daxilində düzən başlıca olaraq həm siyasi əhəmiyyət kəsb edən subyektlər arasında, həm siyasi subyektlərlə vətəndaşlar arasında, həm də ictimai qurumların özləri arasındakı münasibətləri və əlaqələri əks etdirən, şərtləndirən amildir. Dövlət makro (qlobal) və mikro (fərdi və
həyata keçirir. Dövlətin nizamlama funksiyasının bilvasitə və bilavasitə məzmunu və strukturu meydana gəlir. Makrosistem daxilində mikronun tənzimlənməsi universallığı, partikulyarlığı (xüsusiliyi), fərdiliyi, özəlliyi ortaya çıxarır. Dövlət daima istər makro, istərsə də mikro aləmdə, mühitdə özünün birləşdirici, əlaqələndirici, uzlaşdırcı, uyğunlaşdırıcı funksiyasını yerinə yetirir. Dövlət hakimiyyəti həm də qeyri-hökumət təşkilatlarının da işini tənzimləyir, yəni siyasətini istiqamətləndirir, müəyyən edir. Qeyri-hökumət təşkilatlarının, siyasi
partiya və
birliklərinin, eləcə də həmkarlar təşkilatlarının fəaliyyəti üçün hüquqi nizamlama siyasətini həyata keçirir və qanunvericilik aktları qəbul edir. Bu məsələdə dövlət həm müdaxilə edə bilir, həm də müşahidəçi funksiyasını yerinə yetirir. Qeyri-hökumət təşkilatları da siyasət səhnəsində tərəf kimi çıxş edir və cəmiyyətin və ictimaiyyətin mənafeyini qoruyur. Bütün bu addımlar demokratiyanın baza prinsiplərinə xidmət edir. Dövlət hakimiyyəti (dövlət rəhbəri də daxil olmaqla) öz fəaliyyətini istiqamətləndirir və nəticədə cəmiyyətdə və dövlətdə rəsmi münasibətlər tənzimlənir. Siyasət, bu baxımdan, dövlətlər daxilində və beynəlxalq aləmdə subyektlər arasında, müxtəlif tərəflər arasında münasibətlərin rəsmi qaydada tənzimlənməsi aktıdır, fəaliyyətidir. Dövlət öz sərhədləri daxilində (buna öz baza məkanı da demək olar) funksiya yerinə yetirirsə, bu, daxili siyasətdir ki, siyasət də tənzimləmə funksiyasının elə özüdür. Tənzimləmə dövlətin çox
Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|