Microsoft Word Hazir kitab docx
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
150 Sual: 1930-cu ildə sovet hakimiyyəti əleyhinə silahlı üsyanın təşkilində iştirakınızın incəliklərini istintaqa danışın. Cavab: Əksinqilabi cinayətlərimə görə 1927-ci ildə 3 illiyə azadlıqdan məhrum edildim. Cəzamı Şəkidə çəkirdim. Daimi yaşayış üçün Özbəkistana köçmək məqsədiylə 3-4 aydan sonra Bakıya getdim. 1930-cu ilin aprel ayında Bakıda olarkən buraya gəlmiş bir neçə şəkilidən Şabalıdlı Şeyxin və Türkiyədən göndərilmiş dörd nəfərin Şəkidə sovet hökuməti əleyhinə silahlı üsyan təşkil etdiyini eşitdim. Həmin şəkililərin bildirdiyinə görə, Türklər bu 4 nəfər vasitəsiylə sovet höku- məti əleyhinə silahlı üsyan üçün silah və pul boyun olmuşdular. Bu vaxt mən Bakıda şəkili Məhəmməd bəy Hüseynbəyovla (indi rəhmətə gedib) görüşdüm. O, Şimali Qafqazdan gələrək Şəkidəyə getməyə tələsirdi. Hüseynbəyov mənə bildirdi ki, mənim məlumatıma görə, Türklər əksinqilabi Müsavat təşkilatı və Azərbaycanın başqa siyasi partiyalarıyla birlikdə (söhbət gizli əksinqilabi təşkilatlardan gedirdi) sovet hökuməti əleyhinə onu devirmək məqsədiylə Az.SSR-in müxtəlif bölgələrində silahlı üsyanlar təşkil edirlər. Hüseynbəyov həmin söhbətdə bir keçmiş müsavatçı kimi məndən xahiş etdi ki, əksinqilabi Müsavat təşkilatının rəhbərliyindəki şəxslərdən biri vasitəsiylə bu xəbərin gerçək olub-olmadığını yoxlayım və ona xəbər verim”. DİQQƏT! Hörmətli oxucu, lütfən Əliabbas həkimin adından protokola yazılmış bu cümləni onun yuxarıda qoparmaq üçün 7 ay bütün güclərini sərf etmişdilər. Ancaq “məcbu- ram” ifadəsi bu sözlərin ondan zorla qoparıldığının göstəricisidir. 151 verdiyimiz tarixsiz izahatının mətniylə tutuşdur. Müqayisə etməyini asanlaşdırmaq üçün izahatın həmin hissəsini aşağıda veririk: “Antisovet ifadələrimə görə 1927-ci ildə mən həbs edilərək yaşadığım yerdə 3 il iş aldım. Şəkidə cəzamı çəkərkən Özbə- kistana göndərilmək üçün 3-4 aydan sonra Bakıya sürgün edil- dim. Üsyan yatırıldıqdan sonra Bakıya gəlmiş şəkililərdən Şaba- lıdlı Şeyxin və Türkiyədən göndərilmiş 4 nəfərin qaldırdığı üsyan haqqında Bakıda eşitdim. Şəkililərin dediyinə görə, Türklər bu 4 nəfər vasitəsiylə silah və pul boyun olmuşdular. Mən Bakıda mərhum Məhəmməd bəy Hüseynbəyovla görüşdüm. O, deyəsən, Şimali Qafqazdan gələrək Şəkidəki xəstə qardaşının yanına tələsirdi. O, mənə bildirdi ki, mənim məlu- matıma görə, Türklər Azərbaycanın əksinqilabçı partiyalarıyla əlbir olaraq ASSR-in müxtəlif bölgələrində üsyan qaldıracaqlar. O, bir keçmiş müsavatçı kimi məndən xahiş etdi ki, Müsavat təşkilatının rəhbərliyindəki şəxslərdən biri vasitəsiylə bu xəbərin gerçək olub-olmadığını yoxlayım”. Nə gördünüz? Ən ötəri tutuşdurmadan aydın olur ki, indiki “ifadə” eynən həmin izahatın genişləndirilmiş variantıdır, ancaq bu genişlənmə yalnız “əksinqilabi”, “sovet hökuməti əleyhinə”, “silahlı üsyan təşkil etmə”, “sovet hakimiyyətini devirmək” və güllələmə hökmünə aparan başqa ifadələr (onları yuxarıda qara boya ilə seçdirmişik) və müttəhimin əleyhinə olan “dəqiqləşdirmələr” hesabınadır. Bu ifadələrin heç biri Ə.Qədimovun ağzın- dan çıxmayıb, çünki o, bir neçə ay öncə dediklərini indi bu cür incəliklə qətiyyən təkrar edə bilməzdi! Deməli, 152 müstəntiq həmin yazılı izahatı qabağına qoyaraq ondan bu istintaq protokolunu hazırlayıb və Ə.Qədimova zorla imzalatdırıb! Bunun gerçəkliyini sübut etmək üçün kriminalist olmaq gərək deyil – ən ortabab oxucu ən adi müşahidə əsasında bunu aydınlaşdıra bilər. (Bu da nəzərə alınmalıdır ki, Ə.Qədimovun həmin izahatının özü də müstəntiqin təzyiqi və diktəsi altında yazmışdı!). Bu faktı ona görə gətirdik ki, Ə.Qədimovun adına yazılmış bundan sonrakı bütün ifadələri də oxucumuz öz ağlının süzgəcindən keçirərək təhlil etsin. Sonrakı tutuşdurmaları artıq onun öz ixtiyarına buraxırıq. Beləliklə, Ə.Qədimova qol çəkdirilmiş sonuncu və başdan-ayağa saxta protokolda müttəhimin adına yazıl- mış ifadənin ardını oxuyaq: “O zaman sovet hakimiyyəti əleyhinə işləyən müsavatçıları tanımırdım, ancaq Hüseynbəyov’un tapşırığına əsasən Qiyasbəyova Mədinə xanımın yanına getməyi qərara aldım. O, həyat yoldaşımın bitirdiyi qadın seminariyasının direktoru idi. “DPZ”-də 1927, 1928 və 1929-cu illərdə dustaq olarkən oradakı müsavatçılardan, o cümlədən Kərbəlayı Vəli Mikayılov’dan dəfələrlə Mədinə xanımın Müsavatın mərkəzi simalarından biri olduğunu eşitmişdim. Onun yanına 1930-cu ilin təxminən aprelin 20-ci günlərində getdim, evində oldum, məni hörmətlə qarşıladı və çaya qonaq etdi. Söhbət zamanı soruşdi ki, Şəkidə necə yaşayırlar? Ona dedim ki, mənim bildiyimə görə, Şəkidə üsyan gedir və ondanüsyanın hazırlanması və təşkilində Müsavat partiyasının rolunu soruşdum. Mədinə xanım mənfi 153 cavab verdi ki, Müsavat təşkilatının üsyanla guya heç bir əlaqəsi yoxdur. Hiss etdim ki, o, mənə inanır. Bir gün sonra yenə onun yanına gedib yenidən Müsavat təşkilatının Şəki-Zaqatala üsyanı ilə əlaqəsi haqqında soruşdum və üsyançıları yardım göstərməyi xahiş edərək “doğrudanmı məhv olan xalqa kömək etmək istəmirsiniz?”- deyə əlavə etdim. O, qəti şəkildə “yox” dedi. Ondan xaricdəki müsavatçılarla (xaricdəki Müsavat təşkilatı ilə) əlaqəsinin olub-olmadığını soruşduğum zaman müsbət cavab verərək Çəyirtkə təşkilatının bir işçisi vasitəsilə Persiya – İran ilə əlaqə saxladığını bildirdi. Mədinə xanım xahişimlə məni həmin şəxslə calaşdırmağa söz verdi, ancaq bu vaxt o, Bakıda olmadı. Mədinə xanım Çəyirtkə təşkilatının işçisinin adının Ağayev “Məşədi” olduğunu dedi. Şəkiyə Türkiyədən gəlmiş 4 şəxsin rolunu aydınlaşdırmaq üçün mən Mədinə xanımdan Türkiyə ilə əlaqələrini soruşdum. Əlaqələrin olduğunu bildirəndən sonra Mədinə xanım soruşdu ki, mənim Türkiyə ilə əlaqələrim sənin nəyinə gərəkdir? Cavab verdim ki, “özümün oraya getməyim pis olmazdı”, ancaq Türkiyədən gəlmiş 4 nəfər haqqında mən ona heç nə demədim. Mənimlə Mədinə xanım arasında olan bütün söhbəti Məhəm- məd bəy Hüseynbəyova danışdım. Təxminən 2, yaxud 3 il sonra (yaxşı xatırlamıram) Qubada bir qoca kişi yanıma gəldi. O, Mədinə xanımın yanıma göndərdiyi, İran müsavatçılarıyla əlaqə yaradan həmin Ağa- yev’di. Ondan xaricdəki “xəbərləri” soruşdum, o isə cavab verdi ki, İrandan çıxarkən müsavatçı adamımı gözləməyə Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|