F
ə
lsə
fə
73
Qulamrzanın h
ərisliyi o dərəcəyə çatmışdı ki, hətta ölkənin cənub limanlarında
i
şləyən yükdaşıyan fəhlələr də “pay” verməyincə,
gəmiyə ayaq basa
bilm
əzdilər.
İran tərəfinin hesablamalarına görə, xarici şirkətlərin çıxardıqları neftə
qoyulan
ədalətsiz qiymətlər nəticəsində ölkəyə dəyən ilk zərərin məbləği ayda
azı 40 milyon dollar t
əşkil edirdi. Neftin nəql və emal edilməsi, habelə
satı
şından bu şirkətlərin əldə etdiyi mənfəətdən İran xəzinəsinə heç bir şey daxil
olmurdu.
İranın iqtisadiyyatı ağır böhran keçirirdi.
Milli borc milyard dollara
çatırdı. Alınmı
ş borcların təkcə faizini ödəmək üçün İran hər il 100 milyon
dollar öd
əməli idi. Ölkədə işsizlərin sayı 3 milyon nəfəri ötmüşdü.
Bu bar
ədə “Krestyanka” jurnalının 1961-ci il dekabr nömrəsində dərc
olunmu
ş “Qarət olunmuş İran” sərlövhəli məqalədə müəllif Y.Fyodrov yazırdı :
“On minl
ərlə İran kəndlisi acınacaqlı vəziyyətdə yaşayır. Ağır siyasi əsarət və
amansız istismar
İran kəndlərində son həddə çatmışdır. Ölkədə əkin
torpaqlarının 70 faizi mülk
ədarların, 18 faizi hökumətin və şah sarayının,
yalnız 12
faizi k
əndlilərin əlindədir. Bir qayda olaraq mülkədar öz torpaqlarını
icar
əyə verir və məhsulun 80 faizinə sahib olur. Müxtəlif mükəlləfiyyət və
töycül
ər kəndlini əldən salır. İşsizlik 100 minlərlə adamı əhatə edir. Dözülməz
ya
şayışdan təngə gəlmiş insanlar özünü öldürür, dəli olur, cinayətə əl atırlar.
Kirman
əyalətində qulluqdan çıxarılmış Həbib Sani 10 yaşlı qızını elektrik
c
ərəyanı ilə öldürmüş, 4 və 6 yaşlı uşaqlarını hovuzda boğmuşdur.”
S
əfalət və işsizlik xalqı ümidsiz bir hala gətirib çıxarmışdı. Pəhləvilərin
yarım
əsrdən çox sürən hakimiyyəti dövründə müflisləşən İran xalqı eyni
zamanda h
ər bir insani hüquqlardan da məhrum idi. Hakimiyyətin “gözü,
qula
ğı” sayılan “SAVAK” adlı gizli siyasi polis mütləqiyyətin “vuran əli” idi.
1957 – 1967 – ci ill
ərdə, yəni öz varlığının ilk onilliyində SAVAK ağlagəlməz
cinay
ətlər
törətmiş, İran xalqının ən ləyaqətli oğullarına – 360 min siyasi
m
əhbusa gizli polis idarəsinin zirzəmilərində işgəncələr vermiş, çoxunu
m
əhkəməsiz dara çəkmiş, ən təhlükəli hesab etdiklərinin boynuna daş bağlayıb
vertolyotlardan d
ənizə atmışdı. Tehran yaxınlığındakı dağın altında tikilmiş və
“Evin” adlanan bel
ə zirzəmilərdən birində minlərlə insan cəsədi tapılmışdı.
İran xalqının dilənçi kökündə yaşamasının səbəbini dərk edən
v
ətənpərvər qüvvələr ölkənin hərbi ittifaqlardan çıxmasını,
xəyanətkar siyasətin
d
əyişdirilməsini, sülhsevər ölkələrlə dostluq əlaqələri yaradılmasını tələb
edirdil
ər. Belə ki, İran İslam İnqilabının qələbəsində mühüm rol oynayan
ruhanil
ər İran tarixində təkrarolunmaz səhifələr yazdılar.
XX
əsrin 60-cı illərində İranın ən nüfuzlu ruhanilərindən biri də məhz
Ay
ətullah Ruhulla Musəvi Xomeyni (r.ə) idi. Şah rejiminin İmam tərəfindən
74 Щикмят
açıq – a
şkar şəkildə tənqid edildiyi 1964 – 1965-ci illərdə ruhanilərin
mübariz
əyə qalxması, onların əqidə birliyinin bir nümunəsi olaraq xalq
arasında
ehtiramla qar
şılandı. Həmin il şah İran ruhaniliyinin əleyhinə çox
k
əskin çıxış etdi. Onun bu çıxışı müqabilində İmam ruhanilərə üz tutub dedi:
“Özünüzü ölm
ək üçün, zindana düşmək üçün hazırlayın. Özünüzü döyülmək,
söyülm
ək və təhqir edilmək, İslamı və müstəqilliyi müdafiə etmək yolunda
müsib
ətlərə dözmək üçün hazırlayın və möhkəm olun.” Pəhləvinin şah
hökum
əti arasında başlanan kəskin ziddiyyət Xomeynini
ölkəni tərk etməyə və
15 il
ə yaxın bir müddət ərzində, yəni 1978-ci il İran inqilabı başlayana kimi
mühacir
ətdə yaşamağa məcbur etdi. Ayətullah Xomeyninin şah rejiminə qarşı
mübariz
əsinin mühüm tərkib hissəsini onun nəzəri – ideoloji fəaliyyəti təşkil
edirdi. Bel
ə ki, o, İslam dininin ali mənəvi dəyərlərinə aid çoxsaylı və çoxcildli
əsərlər yazmışdı. 1972 – ci ildə yazdığı “Sirrin faş edilməsi” əsərində Xomeyni,
Rza
şahın siyasətini kəskin tənqid edərək 20 – 30 - cu illərdə qəbul edilmiş
qanunvericilik aktlarının l
əğvini tələb edirdi.
D
əfələrlə həbs edilən və ölkədən sürgün olunan imam Xomeyni bir
müdd
ət Türkiyədə qaldıqdan sonra şiə məktəbinin mərkəzi sayılan İraqın Əl –
N
əcəf şəhərinə köçür və şaha qarşı mübarizəsini buradan davam etdirir.
Bir gün
N
əcəfdə yaşadığı vaxt Küveytdən imama havanı sərinlətmək üçün münasib bir
kondisioner gönd
ərirlər. Onu mənzildə quraşdırmaq üçün israr edənlərə imam
icaz
ə vermir və deyir: “Sahibinə qaytarın!” Xomeyni Nəcəfdə yaşadığı zaman
h
ətta şəxsi maşınının belə olmasına razılıq vermirdi. Buna görə də o, həmişə
kiray
ə etdiyi maşında gedib – gəlirdi.
İmam Xomeyni İrana antişah, antihökumət məzmunlu vərəqlər,
b
əyanatlar,
kasetlər göndərir, bu yolda gecə - gündüz istirahət etmədən çalışır,
ruhundakı m
ətinlik xəttindən geri çəkilmirdi. Daha sonra alim –ruhani
mühacir
ət həyatını Fransada davam etdirməli oldu.
İmam Xomeyni Fransada yaşayan zaman ətrafındakı adamlara
tap
şırmışdı ki, elə vaxt hərəkət edin ki, qonşular narahat olmasınlar. Qonşuların
hamısı m
əsihi idi. Məhz onun bu cür səmimi rəftarının nəticəsi idi ki, imam
İrana qayıdan zaman oranın məsihi əhalisi çox narahat olmuş, imamdan, onun
nurani simasından, yüks
ək təfəkkürə malik əxlaqi dəyərlərindən, gözəl düşüncə
v
ə fikirlərindən ayrılmaq istəməmişdilər. Onlar imamdan təəssüflə ayrılarkən
çox k
ədərlənmiş və ona bir ovuc Fransa torpağı hədiyyə vermişdilər.
Qaydaya gör
ə, Parisdə yalnız müəyyən edilmiş yerlərdə heyvan kəsməyə
icaz
ə verilir. Bir gün şəhərin Nofel Luşato qəsəbəsində imamın iqamətgahında
bir
qoyun k
əsilir. İmam küfr məmləkətində olmasına baxmayaraq, buyurur: “Bu
ölk
ənin qanununa əməl edilmədiyinə görə, mən bu ətdən yemərəm.”