Microsoft Word Hikmet 15. doc

64   Щикмят 
 
 
insan qalmamalıdır, Afrikanın ucqar bölg
ələrindəki 11 yaşlı uşaqların çəkisi 
Va
şinqton və Nyu-yorkun 6 aylıq uşaqlarının çəkisi qədər olmamalıdır, onların 
qabır
ğaları dərinin altından çıxmamalıdır” deyən İmam Mehdinin (əc) meyarları 
il
ə tənzimlənən qloballaşmanı qəbul etdiyimizi söyləsək, onlar bu qloballaşmanı 
v
ə  ədaləti utopiya və  əfsanə adlandıracaqlar. Çünki, İmam Mehdi (əc) yalnız 
q
ərb sərmayədarlarını deyil, hamının təhlükəsizliyini istəyir. Rəvayətdə deyilir 
ki, 
İmam Mehdinin (əc) hakimiyyəti dövründə dünyada təhlükəsizlik o həddə 
olacaqdır ki, g
ənc bir qız heç bir təhdid və  təhqirsiz tək başına dünyanın bu 
t
ərəfindən o tərəfinə gedə biləcək. Bu, bizim ideologiyadır. Mehdilik 
qloballa
şması, yəni yalnız Nyu-yorkun sərmayədarlarının qızları üçün deyil, 
hamı üçün Afrika, Meksika, Qana v
ə  Əfqanıstan qızları üçün də 
t
əhlükəsizlikdir. Lakin liberal sərmayədarlığın istədiyi qloballaşma  əslində 
mühafiz
əkarlıqdır. Buna görə  də onlar başqa təməlçiliyin, ideologiya və 
d
əyərlərin hakimiyyəti ilə müxalifdirlər və deyirlər ki, dəyərlər qeyri-əqli və 
qeyri-elmi m
əfhumlardır və buna görə də fərdi və nisbi  məsələlərdir. Deməli, 
hakimiyy
ətə və ümumi işə heç bir dəxili yoxdur. Sekularizm də elə bunu təbliğ 
edir. 
Onlar universitet müzakir
ələrində Mehdilik və dünyəvi ədalət məsələsini 
əfsanə  və qeyri-mümkün bir məsələ kimi təqdim edirlər ki, konservatizm 
tezisini dünyaya yeritsinl
ər.  
H
ədislərdə deyilir ki, İmam Mehdi (əc) dəlil, qılınc və ümumbəşər inqilab 
yolu il
ə hakimiyyətə  gələcək və dünyada ədaləti bərqərar edəcək.  İmam 
xristianlara h
əqiqi İncil, yəhudilərə isə həqiqi Tövrat vasitəsilə dəlil gətirəcək və 
heç k
əsin bəhanəsi qalmayacaq. İnsanların çoxu məntiq və ağıl ilə qane olacaq, 
inadcıl insanlar is
ə qılıncla islah edilər və bütün bəşəriyyət O bir Allaha 
tapınaraq müs
əlman olacaq.
   

---

F
əlsəfə   65 
 
 
Mobil Aslanlı Huntürk  
 
 
ИСЛАМ  ЕЛМ  ВЯ  AЛİМЛƏР  
ЩАГГЫНДА
 
 
Мцсялман дцнйасынын мянсуб олдуьу Ислам дилиндя елмя олдугъа 
эениш йер айрылмышдыр. Ещкамлара эюря, «бюйцк пейьямбяр вя Аллащын елчиси» 
сайылан Исламын баниси, дювлят вя сийаси хадим Мящяммяд ибн Абдуллащын 
васитясиля халга чатдырылан Гуранда елм, тящсил, тярбийя, щабеля чямиййятин 
тяряггисиндя цлямаларын (алимлярин) ролу барядя ибрятамиз фикирляр 
мювъуддур.  
Гуран дцнйа ядябиййатынын möht
əşəm абидяляриндяндир. Бу сямави 
китаб бянзярсиз бир ядяби абидя кими бцтцн мцсялман Шярг халглары 
ядябиййатына эцълц тясир эюстярмишдир.  
Гейд етмяк лазымдыр ки, инсанын мяняvi паклашмасында, онун 
дцнйаэюрцшцнцн формалашмасында, дцнйада мющкям сцлщцн вя яминаман-
лыьын бяргярарında  бцтцн бяшяриййятин ян гиймятли хязинясинин инъиляриндян 
олан сямави китабларын, еляъя дя мцгяддяс пейьямбярлярин дярин мянайцклц 
фикирляринин юйрянилмяси олдугъа юнямли, щям дя шяряфли бир вязифя sayılır. 
Тядгигиня, арашдырылмасына тарих бойу ещтийаъ дуйулан елмин бцтцн 
сащяляринин, тябии, иътимаи, сосиал, игтисади щадисялярин, онларын гаршылыглı 
ялагяси, ганунауйьунлуглары вя с. барядя билэиляр алдыьымыз щямин мяняви 
сярвятляр арасында рящмли вя мярщямяtли Аллащын Мящяммяд пейьямбяр 
васитясиля эюндярдийи Гуран xüsusi рол ойнайыр.  
Исламда инсанын ямяли вя нязяри фяалиййятинин спесифик сащяси олан елм 
вя онун щяр щансы бир сащясиндя мцтяхяссис sayıлан адам – алим барядя 
дейилир: «Мян Якрямя алимям, фягят якрямяни», йяни «Ким алимя щюрмят 
ется, мяня щюрмят етмиш кимидир» (3, 42). 
Бцтцн бяшяри инсанлыьа хидмят едян, онлара щикмят, фязилят, камиллик 
ашылайан, щямин мцгяддяс абидядя улу Тарнынын цлямалар барядя дедийи сюзляр 
диггят чякир: «Алимляри ешидин, чцнки онлар дцнйанын чыраьы, ахирятин нурудур». 
Буна охшар даща тутарлы бир нцмуня: «Алим юлдц, алям юлдц» (1, 342). 
Елм фядаисиня, зяка сащибиня мцгяддяс Аллащын вердийи гиймяти, онун 
йер цзцнцн яшряфляриня, бяндяляриня эюстярдийи хейирхащ мярщямятин ифадяси 
кими дяйярляндирмяк олар: «Аллащ-тяаланын цч сясдян хошу эялир: алимин 
гяляминин сясиндян, якинчинин хышынын сясиндян, Вятяни вя дини горуйан 
ясэярин силащынын сясиндян» (1, 168). 

---

66   Щикмят 
 
 
Йалныз илащинин вердийи эцълц зяка, дярин ерудисийа, эениш тяхяййцл 
сайясиндя ъямиййятин мящсулдар гцввяляринин инкишафына, иътимаи щяйатын 
сащяляриня елмин тясирини билаваситя алимлярдя эюрян улу Танры Гуранын «Ял-
Янам» сурясиндя дейир: «Ряббин щикмят сащиби, елм сащибляридир» (1, 208). 
Йашама
ğın, щям дя мяналы юмцр сцрмяйин ваъиблийиni vurğulayan 
Гуранда елмя дярин щявяс эюстярмяк, щям дя ону юйрядян алимляря дярин 
сайьы иля йанашмаq тювсийя олунур: «Цлямайа щюрмят гойун. Онлар 
пейьямбярлярин варисляридир. Аллаща щюрмят вя онун Рясулуна (Мящяммяд 
я.с.) щюрмят, онлара щюрмят демякдир (3, 44). 
Дярин мяняви-яхлаги, етик сярвятлярля зянэин олан «Гурани-Кярим»дя 
елмя, онун йарадыъысы олан алимя верилян дяйяр, бяшяри мцнасибят, дцнйанын 
бцтцн ядяби абидяляриндян цстцн ъящятляри иля фярглянир. Елмдя торпаг, Вятян, 
дин уьрунда ъищад еdян шящидя верилян гиймятin мцгаbilind
ə алимя даща чох 
цстцнлцк верилмяси, уъа Танрынын бир даща улулуьундан v
ə мцгяддяслийиндян 
хябяр верир: «Щяр йахшынын ян йахшысы, щяр яланын ян яласы вардыр. 
Пейьямбярлик мягамына ян йахın ики мягам вар: биринъи цлямалар,икинъиси 
ися шящиdлярдир» (1, 206). 
Müs
əlman  ümмətini cəhalət və qaranlıqdan xilas etmək  üçün uca 
Pey
ğəmbərə  gələn vəhy məhz oxuma və yazma барясиндя olmuşdur: “ 
Yaradan R
əbbinin adı ilə oxu! O, insanı bir qan laxtasından yaratdı! Oxu! 
R
əbbin, qələm  öyrədən insana bilmədiyini bildirən  ən böyük kərəm 
sahibidir” (1, 96).   
Тясадцфи дейилдир ки, Мящяммяд пейьямбяря эюря, елмин йаранмасында 
вя инкишафында ъяфакешлик эюстярян цлямалара саф ямялля, хош ниййятля, тямиз 
гялбля дини гайдаларlа итаят етмяк, мцгяддяс зийарятэащлара баш чякмяк, щяр 
бир мцсялман цчцн ваъиб шяртлярдян олса да, елм юйрянмяк, ондан да яфзялдир. 
Уъа пейьямбяримиз эюстярди ки, елм юйрянмяк иззятли вя ъялаллы Аллащын 
йанында Намаз, Оруъ, Щяъъ вя Ъищаддан цстцндцр. Йахуд, «Бир саат елмля 
мяшьул олмаг алтмыш иллик ибадятдян хейирлидир» (3, 45). 
Елмя, цлямайа 
İслам тяряфиндян верилян мисилсиз гиймят, улу Танрынын, 
онун Рясулу уъа пейьямбярин улулуьундан хябяр верир. Щямин фикрин 
давамы кими Пейьямбяримизин щядисляринин бириндя йеня дя дейилир: «Елмин 
фязиляти ибадятин фязилятиндян яфзялдир», йахуд «Бир саат елм юйрянмяк бир 
эеъянин намазындан даща йахшыдыр. Бир эцн елм юйрянмяк цч айын 
оруъундан цстцндцр (3, 44, 45).  
Ислама, елмя щикмят бахымınдан верилян гиймят инсанлары тялимя, 
тящсиля hявясляндирир, онларын эяляъяк щяйатынын игтисади, мяняви дцнйасынын 
дайаьы кими шяртляндирилир. Имам Яли елм барядя беля буйурур: «Елм мал-
дювлятдян бир нечя ъящятдян йахшыдыр. Елм сяни горуйар, амма мал-дювляти 

---