Microsoft Word Hikmet 15. doc

Ədəbiyyatşünaslıq
 
 59 
 
 
T
ərcüməyə  cəlb edilən  əsərin uğurlu alınması mütərcimin istedadından, 
mövzunu mük
əmməl mənimsəməsindən və mütləq hər iki dilin incəliklərinə 
vaqif olmasından asılıdır. Bu baxımdan 
Şəhriyar  şeirlərini Azərbaycan dilinə 
t
ərcümə edənlər Şəhriyarın şeir dilini yaxşı bilirlər. Tərcümənin uğurlu alınması 
müt
ərcimin əhval-ruhiyyəsindən də asılıdır. Tərcümə məsələləri ilə məşğul olan 
ədəbiyyat nəzəriyyəçiləri Q.Qaçeçiladze (4), A.Fyodorov (3), İ.Kaşkin (5) və 
ba
şqaları keçmiş SSRİ-də  dəfələrlə keçirilən tərcümə  məsələləri konfransında 
müt
ərcim zəhmətindən bəhs edərkən orijinal əsərin bədii tərəflərini qoruyub 
saxladıqda 
əsərin məzmununa xələl gəlməsini xüsusi qeyd ediblər. Həmin fikrin 
əksi olduqda isə  əsər bədiiliyini, öz gözəlliyini itirir.  Lakin mütərcimlər 
m
əzmun və bədiiliyi saxlamağa çalışsalar da bəzən əsərin məzmununa özündən 
fikirl
ər, misralar artırırlar. Mütərcimlərin bədii tərcümə sahəsində  uğurları 
onların misilsiz istedad v
ə  zəhmətindən xəbər verir. Təkcə elə Azərbaycan 
oxucusunun 
Şəhriyar poeziyası, fikirləri ilə tanışlığı  ədəbiyyatımızı həm 
m
ənəvi, həm də bədii cəhətdən zənginləşdirir.  
 
 
ƏDƏBİYYAT:
 
1. M.
Şəhriyar, Seçilmiş əsərlər, Bakı, 1966 
2. Divan-e 
Şəhriyar, I cild, Tehran, 1385 (fars dilində) 
3. 
А.Федopoв, Общие основы теории перевода, М. 1983 
4. 
Г.Гачечиладзе, Художественный перевод и литературные связи, М., 1983 
5. 
И.Кашкин, Для читателя-современника. Статьи и исследования,  М. 1977

---

60   Щикмят 
 
 
Фялсяфя  
 
 
H
əsən Rəhimpur Əzğədi 
 
 
QLOBALLA
ŞMA,  
TAR
İXİN SONU VƏ MEHDİLİK 
 
İmam Mehdinin (əc) zühuru haqqında Adəmdən tutmuş sonuncu Pey-
ğəmbərimiz Həzrət Məhəmmədə (s) qədər bütün peyğəmbərlər xəbər vermişlər. 
T
əqribən bütün İlahi dinlərin müştərək mövzularından biri bəşəriyyətə nicat 
ver
ən  şəxsin gəlişi müjdəsidir. Belə bir yekdil fikir var ki, peyğəmbərlərin 
yarımçıq qalmı
ş işləri bu əzəmətli və kamil insan tərəfindən həyata keçiriləcək. 
Demi
şlər ki, tarixin ən böyük missiyası tarixin ən böyük insanının işidir. 
Müxt
əlif dinlər və  hətta qeyri-dini məktəblər də bu həqiqətə biganə qala 
bilm
əmişlər. 
B
əşəriyyətin çoxunun inandığı buddizm, xristianlıq və  yəhudilik də bu 
mövzu bar
əsində öz nəzərlərini elan etmişlər. Yəhudilər hələ  də  İsanın (ə) 
intizarındadırlar, xristianlar 
İsanın (ə) yenidən zühur etməsini gözləyirlər. Bütün 
pey
ğəmbərlər, məzhəblər, dinlər və təriqətlər gələcəkdə və ya tarixin sonunda 
ba
ş verəcək böyük bir dəyişikliyi gözləyirlər. Bu gün hətta bir neçə onillikdə 
var gücü il
ə tarixin sonunu və müəyyən məqsədə malik olduğunu inkar etməyə 
çalı
şan məktəb, yəni liberalizm və onların sonuncu nəzəriyyəçilərindən olan 
Fukuyama da tarixin sonundan danı
şır, lakin liberal sərmayəçilik quruluşunu 
t
əbliğ və təsbit edən formada. 
İmam Mehdi (əc)! Onun siması və xüsusiyyətləri haqqında çoxlu 
r
əvayətlər mövcuddur. Görənlər onun simasını təsvir etmişlər,  İslam 
Pey
ğəmbəri (s) və  məsum imamlar (ə) da onu vəsf etmişlər. Tədqiqatçıların 
əsərlərində yazılır ki: çöhrəsi buğdayı, qaşları ayparaya oxşar və  çəkilmiş, 
gözl
əri qara, iri və cəzbedici, kürəkləri enli, dişləri parıltılı, burnu çəkilmiş və 
göz
əl, alnı geniş və aydın, sümükləri möhkəm, yanaqları az ətli və gecələr çox 
oyaq qaldı
ğı üçün azca sarı, sağ yanağında qara xal, əzələləri möhkəm və 
qarı
şıq, saçı çiyinlərinə  qədər gəlib çatır, əndamı münasib və gözəl, qiyafəsi 
xo
şa gəlimli. 
M
əqalənin birinci hissəsində insan tarixi barəsində iki nəzəriyyəni və 
h
əyat fəlsəfəsi haqqında iki təfsiri müqayisə edəcəyəm ki, görək onlardan hansı 
biri Mehdilik il
ə uyğundur və hansı biri uyğun deyil və nə üçün? İkinci hissədə 

---

F
əlsəfə   61 
 
 
is
ə onun meydana gətirəcəyi cəmiyyət, hansı hakimiyyəti quracağı,  hakimiy-
y
ətində insanların bir-birinə münasibəti və əlbəttə insan hüquqları məsələsi və s. 
haqqında  m
əsumlardan və ya onun özündən nəql olunan hədislərə  nəzər 
salaca
ğıq. Əlbəttə, bu hədislərin hərəsi bir elmi işin mövzusu ola bilər. 
Deyirl
ər ki, intizar (Mehdini gözləmək) vaqiyyət (gerçəklik) və həqiqət 
arasında t
əzadın sintezidir. Vaqiyyət, yəni o şey ki, vardır (gerçəkdir), həqiqət 
is
ə  yəni o şey ki, yoxdur, lakin olmalıdır. Deyirlər ki, intizar gerçəkliklə 
h
əqiqətin təzadından yaranan sintezdir. Müasir bəşər tarixinin təfsiri üçün iki 
baxı
ş mövcuddur. Birincisi, misyanizm prinsipi, yəni məsihiçilik və ya vədə 
veril
ən. Burada Məsih vədə verilən, misyanizm isə intizara dəvət mənasındadır. 
V
ədə verilənin zühurunun gözlənilməsi və tarixin sonunda haqq-ədalətin qəti 
şəkildə qalibiyyəti vədəsi ilə intizarda olmaq isə futurizm adlanır. Futurizm 
g
ələcəyə baxmaqdır, bütün yeniliklərin gələcəkdə olacağını iddia edən və 
sabaha ba
ğlı ideologiya belə bir fikir irəli sürür: dünya hələ sona çatmayıb, 
m
əhrum insanlar hələ  məyus olmasınlar, azadlıq və  ədalət mübarizləri öz 
mübariz
ələrindən peşmançılıq çəkməsinlər.  Ədalətin icrası üçün dünyəvi 
h
ərəkatda dəfələrlə məğlub olanlar hər şeyin bitdiyini zənn etməsinlər. Gələcəyə 
baxın. Ba
şınızı dik saxlayın, şəhid verdiniz, zərbələr gördünüz, gerilədiyiniz 
b
əzi cəbhələr oldu, lakin başınızı dik tutun. Futurizm, yəni gözlərinizi qətiyyətli 
v
ə ümidvar şəkildə  gələcəyə zilləyin və günəşin bu gün batmasının ardından 
sabah do
ğmasını təsəvvür edin və bunu təsəvvür etməklə sevinin. 
Eyni zamanda, "
İmam Zaman (əc) əgər mövcud olmasa belə ona etiqad 
etm
ək faydalıdır" deyən bəzi praqmatik cərəyanların  əksinə olaraq belə 
söyl
əmək lazımdır: Xeyr, İmam Zaman (əc) həm həqiqətdir və  həm də ona 
inanmaq faydalıdır.  
Mehdiliyin h
əqiqətini anlaya və buna inana bilməyənlər, başları təcrübə 
doqmatizmi il
ə  məşğuliyyətə qarışanlar və Peyğəmbərlərin (s) əli ilə qeyri-
maddi al
əmə açılan pəncərədən bayıra baxmağa hazır olmayanlar İmam Zaman 
(
əc) fenomenini qeyri-həqiqi, ancaq faydalı hesab edə bilərlər. Lakin, bu bir 
h
əqiqətdir ki, İmam Zaman (əc) məsələsi əfsanə deyil və bunu məzhəbi əfsanə 
saymaq olmaz.  
Dem
əli, insanın gələcəyə və tarixə bir baxışı mövcuddur ki, Qərbdə onu 
misyanizm v
ə futurizm adlandırır və  tənqid edirlər. Tarix canlı və  fəaldır,  
şüurlu bir varlıq tərəfindən idarə olunur və  bəşəriyyətin sonu bataqlıqla 
bitm
əyəcək. Bəşər gələcəyə inanır və ümidvardır ki, bütün bu ədalətsizlikdən və 
deyil
ən yalanlardan sonra həqiqət və ədalət günəşi doğulacaq və Allah insanın 
taleyini zülmkarların 
əlinə verməyəcək.  
B
əşər tarixinin sonu haqqında olan ikinci təfəkkür və ideologiya isə 
liberalların v
ə Qərb kapitalistlərinin təbliğ etdikləri və insanlara təlqin etdikləri 

---