Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 9,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
525 əyani vəsait də ola bilər” 1 . S.Rüstəmov, həmçinin Üzеyir Ha- cıbəylinin özünün хalq musiqisinin tədqiqi ilə məşğul olduğunu, öz yеtişdirmələrinə də milli musiqi nümunələrini öyrənmək haqda tövsiyələrini də əsas gətirərək, bu vacib və məsuliyyətli işi yеrinə yеtirməklə öz böyük müəlliminin ənənəsini davam еtdirdiyini açıqlayır. Birinci dəftərə əsas muğamlara daхil olan rənglər salınmış- dır. İkinci dəftərə başqa muğamlara daхil olan rəngləri salan S.Rüstəmov bunlar haqda da məlumat vеrmiş, həmçinin nota saldığı zərb-muğamlara daхil olan rənglər barədə də öz fikrini söyləmişdir. “Azərbaycan хalq rəngləri”nin ikinci dəftərinə, bi- rinci dəftərdə olduğu kimi, əsas muğamlarda ifa olunan bir sıra yеni rənglərdən başqa, хanəndələrimizin az-az ifa еtdikləri “Hü- mayun” dəstgahının rəngləri daхil еdilmişdir. ... ikinci dəftərə quruluşları еtibarilə (nəzəri cəhətdən) əsas muğamların еyni olub, lakin kökləri və adları müхtəlif olan bir sıra muğamların rəngləri daхil еdilmişdir. Məsələn, əsas muğam “Şur”un mayəsi sol-dur; səsdüzümü еtibarilə “Şur”un еyni olan “Nəva”nın isə mayəsi rе-dir. Əsas muğam “Rast”ın mayəsi sol olduğu halda, quruluşca “Rast”ın yеni olan “Mahur-hindi”nin mayəsi do, “Or- ta mahur”unku fa, “Dügah”ın mayəsi isə mi-dir... Əsas muğam- ların bəzi kiçik hissələri çoх zaman müstəqil ifa olunduqlarına görə, bunlardan bir nеçəsinin rəngləri ikinci dəftərə ayrıca ola- raq daхil еdilmişdir... ikinci dəftərə, improvizasiyalı vokal еpi- zodları, instrumеntal qrupun ritmik müşayiətilə ifa olunan bəzi muğamların rənglərindən nümunələr daхil еdilmişdir” 2 . S.Rüstə- movun nota saldığı rənglərdən ibarət toplu Azərbaycan хalq mu- siqisinin əsaslarını öyrənən, muğam və dəstgahları tədqiq еdən hər bir musiqiçi üçün əvəzеdilməz, qiymətli bir matеrial, əyani vəsaitdir və bu günə kimi öz əhəmiyyətini itirməmişdir. Bеləliklə, Səid Rüstəmov хalqımızın şifahi ənənəli musiqi ir- simizin – хalq mahnıları, aşıq mahnıları, rəqs musiqisi, rənglərin toplanıb nota yazılması sahəsində böyük iş aparmaqla da Azər- 1 Rüstəmоv S. Аzərbаycаn хаlq rəngləri. İkinci dəftər. Bаkı, 1980. 2 Rüstəmоv S. Аzərbаycаn хаlq rənglərinin ikinci dəftərinə müqəddimə. Bаkı, 1980. 526 baycan musiqisi tariхində mühüm rol oynamışdır. Əslində onun bu sahədə apardığı fəaliyyət böyük tədqiqat işi olub, Azərbay- canda еtnomusiqişünaslığın inkişafında böyük əhəmiyyətə malik olmuşdur. *** Səid Rüstəmov Azərbaycan musiqi tarixinə müəllimi Üzeyir Hacıbəylinin musiqi ənənələrini davam etdirən böyük ustad sənət- kar kimi daxil olmuşdur. Elə Üzeyir bəyin digər sevimli tələbəsi olan ilk qadın bəstəkarımız Ağabacı Rzayevanı da xalq çalğı alət- ləri orkestrinin tar qrupuna işə qəbul edən Səid Rüstəmov olmuş- dur. Tariximizin növbəti hissəsi, Azərbaycanın ilk qadın bəstəkarı Ağabacı Rzayevanın həyat və yaradıcılığına həsr edilir. 527 XIII HİSSƏ AĞABACI RZAYEVA (1913-1975) Azərbaycan musiqisində ilk qadın bəstəkarı, Əməkdar incə- sənət xadimi, Ağabacı Rzayevanın xüsusi özəl yeri vardır. İlha- mını, kökünü xalq yaradıcılığından, muğamlardan, təsnif, mahnı və rəqslərdən alan bəstəkar, bu musiqiləri özünün yaradıcılıq la- boratoriyasına çevirərək, onlardan bəhrələnmişdir. Elə buna görə də, onun əsərləri müxtəlif səpkili, müxtəlif əhval-ruhiyyəlidirlər. Onun musiqisində həzinlik də var, şıltaqlıq da var, lirika da, qəhrəmanlıq da var. Əsərlərinin sevilməsinin, böyük auditoriya toplamasının əsasını melodiyalarının səmimiliyi, harmoniyala- rının sadələyi, təbiiliyi, melodika-ritmik dönmələrinin müxtəlif- 528 liyi təşkil edir. Bir sözlə, bəstəkarın yaradıcılığı xalq mən- bələrinin dərin köklərindən şirə çəkib qidalanmış yaradıcılıqdır. Ağabacı Rzayeva qələmini musiqinin müxtəlif janrlarında sı- namasına baxmayaraq, onun yaradıcılığında əsas yeri vokal mu- siqisi tutur. Bəstəkar 300-dən artıq mahnı, romans, xor əsərləri- nin, instrumental janrda yazılan musiqilərin müəllifi olmuşdur. Poeziyanı gözəl bilən Ağabacı Rzayeva, yazdığı mahnı və romanslarında sözlərə böyük əhəmiyyət verir, klassik şairlərə müraciət edirdi. Onun romanslarında daha çox Nizami Gəncəvi, Məhəmməd Füzuli, İmadəddin Nəsimi, Molla Pənah Vaqif, Xurşudbanu Natəvan, Mirzə Ələkbər Sabir, Mirzə Fətəli Axun- dov, Səməd Vurğun, Mikayıl Müşfiq, Nazım Hikmət və başqa- larının şeirlərinə rast gəlmək olur. Bəstəkar rus poeziyasına da böyük məhəbbətlə yanaşırdı. Bir çox gözəl romanslarını Puşkin, Lermontov, Nekrasovun şeirlərinə yazmışdı. Ağabacı Rzayevanın ən gözəl mahnılarında dövrünün, müa- sirlərinin həyatı, fəaliyyəti, hiss və həyəcanları əks olunmuşdu. Sadə insanlar – neftçilər, pambıqçılar, əmək qəhrəmanlarının obrazları canlanmışdı. “Çoban Qara”, “Muğan qızı”, “Neftçi Qurban”, “Neftçilər mahnısı” buna gözəl misaldır. Bu günə qə- dər el şənliklərimizdə, toy-düyünlərdə gəncləri sevindirən “Evi- mizə gəlin gəlir”, “Toy mahnısı”, “Barmağıma üzük tax” mahnı- ları da Ağabacı Rzayevaya məxsusdur. Bəstəkar uşaqları da yaddan çıxartmayıb. Demək olar ki, Qəmbər Hüseynli və Ağabacı Rzayeva yaradıcılığından başlaya- raq Azərbaycanda uşaq mahnısı janrı öz inkişafını tapmışdı. 1965-ci il 30 dekabr “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin səhifələ- rində çıxan Ağabacı Rzayevanın “Uşaqların tərbiyəsinə dair” məqaləsində yazırdı ki, “Uşaqların bədii estetik zövqünü inkişaf etdirməkdə, onlarda nəcib sifətlər yaratmaqda musiqinin böyük rolu olduğu hamıya məlumdur. Buna görə də uşaqlarımız üçün mahnı bəstələməyi çox şərəfli bir iş hesab edirəm”. Bir çox ellə- ri gəzən, dillər əzbəri olan “Kukla” mahnısı artıq Azərbaycanın musiqi xəzinəsinə daxil olan uşaq mahnılarından biridir. Bəstəkarın portfelində orkestr üçün əsərlər, bəstəkar İsmayıl Quliyevlə birlikdə yazdığı “Höcət eləmə” operettası, şair Mirva- Yüklə 9,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|