Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 9,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
529 rid Dilbazinin sözlərinə yazdığı musiqili səhnə əsəri “Günəş eş- qi”, müxtəlif alətlər üçün pyeslər, xalq çalğı alətləri üçün əsərlər yer almışdır. Azərbaycanın ilk qadın bəstəkarı olan Ağabacı Rzayeva bir ic- timai xadim kimi də ölkəmizdə tanınmışdır. O, dəfələrlə Bakı So- vetinə, daha sonra Ali Sovetə deputat seçilmişdir. İctimai xadim ki- mi, bir deputat kimi çox fəal olmuş, ona ünvanlanan müraciətlərə həssaslıqla yanaşaraq, əlindən gələn köməyi əsirgəməmişdir. Bəstəkar Moskvada keçirilən “Dünya sülh tərəfdarları” kon- fransında iştirak etmiş, orada Azərbaycanı təmsil etmişdir. Ağa- bacı Rzayeva Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi kimi yüksək ada layiq görülmüş, “Qırmızı Əmək Bayra- ğı” və “Şərəf nişanı” ordenləri ilə təltif olunmuşdur. 530 I fəsil Ağabacı Rzayevanın həyat və yaradıcılığı Ağabacı İsmayıl qızı Rzayeva 1912-ci il dekabr ayının 15-də Bakı şəhərində ziyalı bir ailədə anadan olmuşdu. Atası İsmayıl Rzayev iqtisadçı olmasına rağmən musiqini dərindən bilən, tar- da gözəl çalan olmuşdu. Ailələrində daima muğam sədaları yük- səlmişdir. Ağabacıgilin evlərində tar, saz, qaval, qoşa nağara, qarmon, qrammafon var idi. Ona görə də bu evdən hər zaman çalıb-oxumaq səsləri gəlirdi. Çünki, Ağabacının babası Mirzə Fərəc dövrünün məşhur tarzəni olmuşdu. Mirzə Fərəc Rza oğlu Rzayev (15.03.1847-27.03.1927) Bakı- Abşeron muğam ifaçılıq məktəbinin nümayəndələrindən idi. O, Bakıda Məşədi Məlik Mansurovun evində təşkil olunan muğam məclislərində fəal iştirak etmiş, bir çox xanəndələri müşayiət et- mişdi. İlk tar çalmağı tarzən Şirazlı Əlidən öyrənmiş, daha sonra sənətini təkmilləşdirmək üçün İrana getmiş, orada yaşayaraq qə- dim musiqi traktatlar ilə tanış olmuş, onları araşdırmışdı. Mirzə Fərəc musiqi tarixinin, həmçinin muğamların dərin bi- licisi kimi tanınıb. Məhz ona görə də, dahi bəstəkar Üzeyir Hacı- bəyli keçən əsrin 20-ci illərində əvvəlcə Musiqi texnikumunda, sonralar isə Konservatoriyada muğam tədrisinin proqramının tərtibi üçün yaratdığı “Muğam komissionu”na Mirzə Fərəci də dəvət etmişdi. O vaxtlar bu komissiyada Şirin Axundov, Qurban Pirimov, xanəndələrdən Əbdülbağı Zülalov, Cabbar Qaryağdı- oğlu, Keçəçi Məmməd və başqa muğam biliciləri toplanmışdı. Üzeyir bəy muğamın tədris proqramını yaratmaqdan əvvəl onla- rın ayrılıqda fikirlərini öyrənmək istəyirdi. Mirzə Fərəc özünün muğam cədvəlini tərtib edib, Üzeyir bəyə təqdim etmişdi. Onun muğam cədvəlində XIX əsrin sonunda Abşeron-Bakı mühitinin muğam ifaçılığı təcrübəsi əks etdirilmişdi. Bu cədvəldə o zaman mövcud olan muğamların tərkibindəki şöbələr, guşələr dolğun şəkildə öz əksini tapmışdı. Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, 531 Mirzə Fərəcin təqdim etdiyi muğam cədvəli digərlərinkindən da- ha əhatəli idi və indinin özünə qədər müasir musiqi elmi üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir. Görkəmli musiqişünas və bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli özünün “Musiqi lüğəti” kitabında Mirzə Fərəc haqqında yazırdı: “Musiqiçilərimiz muğam ifaçılığına aid hər bir mübahisəli mə- sələ üzrə qəti və düzgün cavab almaq üçün çox vaxt məhz Mirzə Fərəcə müraciət etmişlər.” Mirzə Fərəc eyni zamanda gözəl pedaqoq olmuşdu. Onun yetirmələri arasında Mirzə Mansur, Hüseynqulu Sarabski, Bəh- ram Mansurov və başqaları olmuşdu. Bəhram Mansurov özü də etiraf edirdi ki, onun dərin muğam biliciliyində məhz Mirzə Fə- rəcin rolu böyük olmuşdu. Ailədə səslənən muğam sədaları, muğam ifaçıları arasında, balaca Ağabacı və onun digər bacıları böyüyüb tərbiyə alırdılar. Baxmayaraq ki, Mirzə Fərəc peşəkar musiqiçi idi, o, nədənsə ai- lə üzvlərinin musiqi ilə məşğul olmalarının əleyhinə idi. Görü- nür bu işin nə qədər çətin və məsuliyyətli olduğunu bilən ustad, ailə üzvlərini çətinliklərdən qorumağa çalışırdı. O, hətta öz doğ- ma oğlu İsmayıla da tar alətindən kənarda durmağı məsləhət gö- rürdü. Amma həyat göstərir ki, insanın qan yaddaşı və istedadı onu nə qədər də gizlətmək istəsən bir yerdən mütləq üzə çıxa- caq, necə ki, bu Ağabacı Rzayevanın həyatında baş verdi. Ailələrində dörd bacı olan Ağabacıgilin musiqiyə dərin mə- həbbəti olmasına baxmayaraq aralarında təkcə o, professional musiqi ilə məşğul olmağa başladı. Bu hələ çox-çox illər sonra ola- caqdı. Daha doğrusu, yalnız babası Mirzə Fərəc vəfat edəndən sonra atası İsmayıl Rzayev, qızlarına tarda çalmağı öyrədir. Əv- vəlcə Ağabacını orta məktəbə oxumağa qoyurlar. 1927-ci ildə Ağabacı Pedaqoji Texnikuma daxil olur. Musiqiyə olan həvəsi texnikumda oxuduğu illərdə də onu rahat qoymurdu. O vaxtlar Bakıda fəaliyyət göstərən Əbilov adına klubda tar dərnəyi var idi. Dərnəyin rəhbəri Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı, o vaxtlar gənc tarzən Səid Rüstəmov idi. Ağabacı da Pedaqoji texnikumda oxu- duğu dövrdə Əbilov klubuna gedir, tar çalmağı öyrənirdi. 532 Oxuduğu Pedaqoji Texnikum 3 illik idi. Savadlı kadrlara bö- yük ehtiyac var idi. Həmin illər hökumətin savadsızlığı ləğv et- mək haqqında qərarı var idi. Texnikumu bitirənləri “Zərbəçi mü- əllimlər” adlandırırdılar. Üçillik texnikumu Ağabacı bir ildə tez bitirib, savadsızlığı ləğv etmək üçün Azərbaycanın rayon və kəndlərində işə başlamalı idi. Texnikumu bitirəndə Ağabacı Rzayevanın 17 yaşı var idi. Onu Bakı kəndlərindən olan Saraya müəllim göndərirlər. Kənd- də məktəblə yanaşı, Sarayın kolxozunda da savadsızlığı ləğv et- mək üçün oxuma-yazma kursları açmışdılar. 17 yaşlı müəllimə həm məktəbdə, həm kolxozun kurslarında dərs deməyə başlayır. Əlbəttə ki, hər işə ciddi yanaşan Ağabacı, böyük bir səylə özün- dən yaşca böyük olanlara oxuma-yazma öyrədir, onları savad- landırmağa çalışırdı. Saray kənd məktəbində çalışandan bir il sonra onu Kürdəxanı kənd məktəbinə dərs deməyə göndərirlər. 20-30-cu illərdə Azərbaycan kənd məktəblərində müəllim ki- mi işləmək çox riskli və çətin idi. Azərbaycanda qızların, qadın- ların savadlanmasına qarşı çıxanlar var idi. Qoçular, qolçomaq- lar maariflənmə işinə mane olur, qızları məktəbə buraxmır, mü- əllimləri qorxu altında saxlamağa çalışırdılar. Belə bir şəraitdə gənc Ağabacı müəllimliyini davam etdirirdi. Çətinliklərə baxmayaraq Ağabacı məktəbin ictimai işlərində fəal iştirak edirdi. Onu məktəbin komsomol katibi belə seçmiş- dilər. Ağabacı məktəbdə xor kollektivi təşkil edir, nəğmə dərslə- rində özü şagirdlərini tarda müşayiət edirdi. 1933-cü ildə Maşta- ğada radio qovşağı açılmışdı. Yerli xəbərləri oradan oxuyurdu- lar. Ağabacı tələbələri ilə bu radionun fəal üzvü idi. Hər istirahət günü Maştağa camaatı onun xorunun konsertini dinləyirdi. Beləliklə, Ağabacı Rzayeva üç il kənd məktəbində işlədik- dən sonra yaxşı müəllimlik qabiliyyətinə görə onu Bakıya dəvət edirlər. O vaxtlar Oktyabr, indiki Yasamal rayonunun, 44 saylı məktəbinə müəllim kimi işləməyə göndərirlər. 1934-cü il Ağabacı Rzayevanın həyatını tamamilə dəyişdirən il oldu. Qeyd etdiyimiz kimi, babası Mirzə Fərəc vəfat edəndən sonra atası İsmayıl kişi özü qızları ilə məşğul olurdu. Ağabacıya tar çalmaq öyrədirdi. Digər qızı Ruqiyyənin gözəl səsi, kaman- Yüklə 9,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|