Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
232
nun”, “Əsli və Kərəm” operaları, “Evliykən subay” operettası böyük uğur qazanır. 1 Bu qastrol tamaşalarında görkəmli səhnə ustası H.Sarabski də iştirak edirdi, onu Şuşadan şəhər ziyalıları təntənəli surətdə Bakıya yola salmışdılar. H.Sarabski “Əsli və Kərəm” operasının Şuşada qazandığı uğuru ilə bağlı o dövrdə Sankt-Peterburqa təhsil alan Ü.Hacıbəyliyə göndərdiyi teleqram- la xəbər göndərmışdi. Tezlikə musiqi teatrı truppası “Nicat” cə- miyyətini tərk etməli olur və özü müstəqil truppa yaratmağa baş- layır. Gənc truppanın fəaliyyəti tədricən geniş vüsət alır və onun maddi vəziyyəti bir qədər yaxşılaşır. Hətta Peterburqda təhsil alan Ü.Hacıbəyliyə maddi yardım göstərmək imkanı da yaranır. 1914-cü il dövri mətbuatından alınan məlumatlara əsasən o dövrdə iki musiqi teatrı truppası fəaliyyət göstərirdi. Bunlardan biri aktyor H.Sarabskinin və dirijor M.Maqomayevin rəhbərlik etdikləri yeni müsəlman opera truppası, digəri isə Z.Hacıbəyo- vun yaratdığı operetta truppası idi. Z.Hacıbəyovun truppası ilə bağlı ilk məlumatlara Bakı qəzetinin səhifələrində rast gəlmək mümkündür: “Bu mövsümdə üçüncü dəfə H.Abbasovun iştirakı ilə müsəlman operetta truppası tərəfindən Zülfüqarbəy Hacıbə- yovun “Evliykən subay” əsəri səhnəyə qoyulmuşdur.” 2 Bu trup- pa əsasən Hacıbəyov qardaşlarının əsərlərini səhnələşdirirdi. Yay aylarında onlar Şuşaya qastrol səfərlərinə gedirdilər. 3
də verilir və Kazımovskinin yeni “Vur ha vur” operettasının premyerasının hazırlığından danışılır. Z.Hacıbəyovun rəhbərlik etdiyi operetta truppasının bir xüsusiyyəti vurğulanırdı, bu trup- panın əksər tamaşaları xeyriyyə xarakteri daşıyır, əldə edilən gə- lir ehtiyacı olan təhsil ocaqlarına verilirdi. 1916-cı ildə Hacıbəyov qardaşları “Zülfüqar və Üzeyir Hacı- bəyovlar qardaşları direksiyası” adlı müstəqil aktyor truppasının təşkilatçısı kimi çıxış edirlər. Aktyor qrupuna H.Q.Sarabski, Ə.Ağdamski, M.A.Əliyev, C.Bağdadbəyov, H.Hüseynov, M.Ha- cınski, R.Dərəblinski, A.Anaplinski, C.Cabbarov, A.Hüseynzadə,
1 “Kaspi” qəzeti. 1913, 28 iyul, 3 avqust. 2 “Baku” qəzeti. 1914, № 46, № 48, 26 fevral, 28 fevral. 3 “Kaspi” qəzeti, 1914, № 102, 8 may. 233
M.Məmmədov, H.Hacıbababəyov, A. və Y.Olenskayalar və Li- zina daxil idilər. Şəxsi direksiyanın yaradılması Hacıbəyov qar- daşlarının “Nicat” cəmiyyətinin irticaçı qüvvələrinə qarşı Azər- baycanın milli incəsənətinin müstəqilliyi uğrunda apardıqları uzun sürən mübarizənin bir növ nəticəsi idi. Onların fəaliyyəti təkcə Azərbaycanla məhdudlaşmırdı. 1918-ci ilin avqustunda bəstəkarın rəhbərlik etdiyi truppa H.Q.Sarabski, M.A.Əliyev, H.Ərəblinski, S.Ruhulla, Ə.Ağdamski, A.Hüseynzadə, Y.Olen- skaya iştirakı ilə İrana qastrol səfəri edirlər. Iranın müxtəlif şə- hərlərində “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kərəm”, “Aşıq Qərib”, “O olmasın, bu olsun”, “50 yaşında cavan”, “Evliykən subay” opera və operettaları böyük uğurla göstərilir. M.Maqomayev “Şah İsmayıl” operasını 1916-cı ildə bitirdi- yinə baxmayaraq, əsərin premyerası 1919-cu il martın 7-də H.Sarabskinin benefisinə həsr olundu. Peterburqdan qayıtdıqdan sonra Ü.Hacıbəyli Azərbaycanda gedən qızğın inqilabi hadisə- lərlə əlaqədar bir qədər yaradıcılıqdan uzaqlaşır. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti bərqərar olduqdan sonra musiqi xadimləri qarşısında yeni yaradıcılıq üfüqləri açılır, onlar Azərbaycan musiqi sənətinin inkişafı ilə bağlı qabaqcıl layihələ- ri həyata keçirirlər. Respublikanın Xalq Komissarları Sovetinin nəzdində məktəbəqədər təhsil şöbəsi yaranır ki, onun da yanında incəsənət şöbəsi fəaliyyət göstərirdi. “Musiqi alətlərinin milliləş- dirilməsi haqqında” Azərbaycanın inqilab komitəsinin fərmanı. Eyni məqsədlə respublika XKS “Musiqi məktəblərinin yenidən təşkili” adlı fərmanın nəşr edilməsi Azərbaycanda musiqi incə- sənətinin inkişafının dövlət əhəmiyyəti daşıması anlamına gəlirdi. Ölkədə böyük bir musiqi maarifi prosesi başladı. Kütləvi musiqi təhsilinin ən əhəmiyyətli forması 1920-ci ildə yaranan Xalq Konservatoriyası oldu. Musiqi təhsilinin bütün formalarını yaratmaq işi Ü.Hacıbəylinin o dövrdə rəhbərlik etdiyi XKS-nin əsas vəzifələrindən biri oldu. O, Azərbaycan Dövlət Konservato- riyasının yaradılması proqramını irəli sürüb, bu cavan təhsil oca- ğının işində yaxından iştirak edirdi. Ü.Hacıbəyli Konservatori- yada nəzəri fənnlərdən dərs deyir, Şərq bölməsinə rəhbərlik edirdi. Yeni ictimai quruluş şəraitində milli incəsənətin qabaqcıl 234
ənənələrinə əsaslanaraq gənc respublikanın incəsənət və mədə- niyyət xadimləri yeni müasir mədəniyyət quruculuğu işinə rəvac verirlər. Çox ağır iqtisadı şəraitdə Azərbaycan ziyalılarının ən görkəmli nümayəndələri respublikada mədəni quruculuğun ən fəal iştirakçıları oldular. Öz xalqlarının incəsənətinə olan sevgi və vətənpərvərlik hissləri ilə dolu olan mədəniyyət xadimləri bü- tün həyatlarını doğma ölkənin incəsənəti, mədəni və mənəvi hə- yatı ilə bağlamış və onun incəsənətinin inkişafına gərgin əmək sərf etmışlər. Ü.Hacıbəylinin və onun silahdaşları, M.Maqomayev, Z.Ha- cıbəyovun və b. yaradıcı-təşkilati fəaliyyətləri ölkədə gedən kəs- kin ideoloji mübarizə şəraitində keçirdi. Onların qaynar enerjisi özünə geniş fəaliyyət dairəsi tapmış, bəstəkarlıq istedadları isə daha da genişlənmişdir. 1920-ci ildə M.Maqomayev Azərbaycan Xalq Təhsili Komissarlığının İncəsənət bölməsinə rəhbərlik edir. Maqomayevin İncəsənət İşçiləri İttifaqının Üçüncü qurultayında etdiyi genış məruzəsi onun bu sahədəki gərgin və hərtərəfli fəa- liyyətinə dəlalət edir. Həmin qurultayda Ü.Hacıbəyli və M.Ma- qomayev Mədəniyyət və incəsənətə aidiyyatı olan ən müxtəlif problemlərə toxunmuş, onların həlli yollarını göstərmişdilər. 1922-ci il mayın 28-də Hərbi Dəniz İşləri üzrə komissar Əli- heydər Qarayevin imzası ilə Zülfüqara mandat təltif olundu. Orada türk yazıçı-bəstəkar Z.Hacıbəyova öz qərarına görə türk və rus qruppası yığmağı tapşırılır və bütün təşkilatlara bəstəkara təşkilat və maarifçilik işində kömək göstərmək təklif olunur. 1924-cü ildə bəstəkar Azərbaycan diviziyasının hərbi təbli- ğat büro işləri üzrə idarədə işləyir. Z.Hacıbəyovun xüsusi təşvi- qat qatarının sədri təyin olunması təsadüfi deyil. Onun başçılıq etdiyi təşviqat qatarında ən yaxşı dram aktyorları, opera, müsiqi- li komediya və başqa mədəniyyət xadimləri toplaşmışdır. Bu qa- tarlar Zaqafqaziya dəmiryol magistrallarından keçərək xalq küt- ləsinə mədəniyyəti aşılayırdı. Maqomayev Azərbaycan Maarifçiliyi Xalq Komissarlığına başçılıq edərək öz əsas məqsədi Azərbaycan milli incəsənətinin vəziyyətinin yaxşılaşmasını vacib hesab edirdi. Maqomayev in- cəsənət işçilərinin qarşısında milli kadrların yetişdirilməsi üçün Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|