Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
245
bəyovun yeni operası dünənki tamaşadan sonra mövsümün re- pertuarına daxil olacaq. 1 “Aşıq Qərib” operasının üçüncü tama- şası 1916-cı il sentyabrın 9-da olmuşdur. 6 sentyabr tarixli “Kas- pi” qəzeti xəbər verirdi ki, “...cümə günü sentyabrın 9-da Ma- yılov qardaşlarının teatrında Hacıbəyov qardaşlarının opera trup- pası Zülfüqar bəy Hacıbəyovun yeni “Aşıq Qərib” operasını gös- tərəcək. Operada görkəmli müsəlman artistləri iştirak edəcək”. 2
Z.Hacıbəyovun inqilabdan əvvəlki geniş maarifpərvər fəaliyyəti Azərbaycanın hüdudlarından çox kənara çıxırdı. Bəstəkarın şəxsi ar- xivində Xalq Komissarları Sovetinin fəhlə və əskər deputatları Sove- tinin icraiyyə komitəsinin sərnişin daşınmasını tənzimləyən komissi- yasına 22 may 1918-ci il tarixli 5436 №-li ərizəsi qalmışdır. Ərizədə Bakı Sovetinin İcraiyyə Komitəsi bildirir ki, Zülfüqar bəy Hacıbəyo- va və onun truppasına Ənzəlidən İrana getməyə icazə verilmişdir və onlara buraxılış vərəqəsi təqdim edilməsi xahiş olunur.
“Əlli yaşında cavan” musiqili komediyasının librettosunun titul səhifəsi. Orucov qardaşlarının mətbəəsi 1915-ci il.
1 “Kaspi” qəzeti, 22 may 1916-cı il, № 113. 2 Yenə orada, 6 sentyabr 1916-cı il, № 119. 246
1918-ci ilin avqustunda bəstəkarın başçılıq etdiyi H.Sarab- ski, M.A.Əliyev, H.Ərəblinski, Sidqi Ruhulla, Əhməd Ağdam- ski, Ə.Hüseynzadə, Yeva Olenskayadan ibarət olan truppa İrana qastrol səfərinə gedir. Truppa “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kə- rəm”, “Aşıq Qərib”, “O olmasın, bu olsun”, “Əlli yaşında ca- van”, “Evliykən subay” və başqa opera və musiqili komediyaları İranın şəhərlərində uğurla tamaşaya qoyur. 1917-ci ildə Z.Hacıbəyov süjeti xalq rəvayətindən alınmış “Üç aşiq və ya Məlikməmməd” 1 adlı opera üzərində işləyir. 20 oktyabr 1917-ci il tarixli “Kaspi” qəzeti yazır ki, müsəlman bəs- təkarı Zülfüqar bəy Hacıbəyov 8 şəkilli fantastik süjetli yeni “Üç aşiq” operasını başa çatdırmışdır. 2 Hazırda bu operanı yaxın gələcəkdə tamaşaya qoymaq üçün ciddi hazırlıq görülür. Bu ta- maşa üçün xüsusi geyimlər hazırlanır.Tamaşada 100 nəfərə qə- dər adam iştirak edəcək”. Ancaq nə inqilaba qədər, nə də sovet dövründə bu opera tamaşaya qoyulmadı. 1920-ci ildə Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra musiqi mədəniyyəti xadimləri qarşısında yeni, geniş yaradıcılıq yolları açıldı. Ü.Hacıbəyov var qüvvəsi ilə musiqi-təşkilatçılıq işlə- rinin ən müxtəlif sahələrində çalışmağa başladı. 1920-ci ildə o, Azər- baycan SSR Xalq Hərbi-Dəniz komissarlığının Siyasi İdarəsinin incəsənət şöbəsində dəftərxana müdiri işləyir. 1921-ci ildə o, klub- teatr şöbəsinin rəisi, Siyasi idarənin siyasi-maarif hissəsinin rəisi vəzifəsinə təyin olunur. Elə həmin ildə eyni zamanda “Qızıl əskər sarayı”na (indiki M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Fi- larmoniyası) rəhbərlik edir. Bəstəkarın şəxsi arxivində onun böyük ictimai və siyasi fəaliyyətini əks etdirən maraqlı sənədlər saxlanılır. Bu, N.Nərimanovun imzaladığı Azərbaycan SSR Xalq Komis- sarları Sovetinin 10601 №-li vəsiqəsidir. Buna əsasən Z.Hacıbəyov 1921-ci ildə Azərbaycan SSR üzrə ilk hərbi səfərbərlik kampani- yasını keçirən Mərkəzi Fövqəladə hərbi Komissiyanın üzvü təyin olunur. 1922-ci il mayın 28-də Z.Hacıbəyova Hərbi-Dəniz İşləri komissarı Əliheydər Qarayevin imzaladığı vəsiqə verilir. Bu vəsi-
1 Zülfüqar Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyovun tərçümeyi-halı Azərbaycan SSR EA Respublika Əlyazmaları fondunun arxivi, inv. 50. T-3 (25).
2 “Kaspi” qəzeti, 20 oktyabr 1917-ci il, № 235. 247
qədə deyilir ki, “türk yazıçı-bəstəkarı Z.Hacıbəyova rus və türk truppası təşkil etmək tapşırılır və bütün idarələrə musiqi-təşkilat və maarif işində bəstəkara kömək etmək təklif olunur” 1 . 1924-cü ildə bəstəkar Azərbaycan diviziyasının hərbi təbliğat işləri idarəsində çalışır. Təsadüfi deyil ki, Z.Hacıbəyov xüsusi təş- viqat qatarının rəisi təyin olunur. Bəstəkarın başçılıq etdiyi təşviqat qatarında tanınmış dram, opera musiqili komediya aktyorları və başqa mədəniyyət xadimləri toplanmışdı. Bu qatarlar Zaqafqaziya- nın geniş xalq kütlələrinə mədəniyyət işığı paylayırdı. 20-30-cu illər Azərbaycan musiqisi üçün də təşkilat illəri idi. Fəhlə və qulluqçular üçün müxtəlif bədii studiyalar, xüsusi fəhlə klubları təşkil olunur və onlar üçün komediya tipli musiqili səh- nəciklər yazılırdı. Z.Hacıbəyovun arxivindən, indiyə qədər naməlum olan mu- siqili komediyanın əlyazması tapılmışdır. Müəyyən olunmuşdur ki, onun librettosu və musiqi nömrələri titul səhifəsi itmiş “Diri qəzet” jurnalının 5 sentyabr 1923-cü il tarixli nömrəsində çap edilmişdir. Komediyanın bir neçə adı var: “Qayka”, “Klub”, “İşıq ya zülmət”, “Ruhani həkim”. Bundan, belə nəticə çıxarmaq olar ki, müəllif pyesin son adını müəyyənləşdirməmişdi. Ge- riliklə mübarizənin yeni vəzifələrinə uyğun olaraq yaranmış üç pərdəli bu əsər məhz fəhlə klubları üçün yazılmışdır. Bu dövrün qüsurlarını qamcılamağın əsas bədii vasitələrin- dən biri də satira janrı idi. Z.Hacıbəyov aydın təsəvvür edirdi ki, dövrün bəlası geniş xalq kütlələrinin azsavadlı olmasındadır. Buna görə də bəstəkar- dramaturq var gücünü bu nöqsanlara yönəldir və onların aradan götürülməsi yolunu göstərməyə cəhd edirdi. 1924-cü ildə Z.Hacıbəyov “Təzə komunxos” pyesi ücün mu- siqi nömrələri yazmış və bu pyes Azərbaycan Tənqid-təbliğ Te- atrı tərəfindən tamaşaya qoyulmuşdur. 20-ci illərin sonu, 30-cu illərin əvvəllərində Azərbaycanda kütləvi mahnılar yazılır. Sosializm quruculuğunun ilk illərində
1 Hacıbəyov Zülfüqar Əbdülhüseyn oğlu. Azərb. SSR EA Respublika Əlyaz- maları fondunun arxivi, inv. Q-3 (77). № 18. Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|