Microsoft Word ilyas efendiyev met doc
Yüklə 2,96 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mikayıl Abdullayev , SSRİ Xalq rəssamı
Èëéàñ ßôÿíäèéåâ
38 deyildir. Bu keyfiyyətin, ideya-bədiilik vəzninin özü əsl me- yardır.
Mehdi Məmmədov, SSRİ Xalq artisti, professor
İlyas Əfəndiyev bir sənətkar kimi həmişə həyatın işıqlı cəhət- lərinə xüsusi diqqət verir və qələmə alır. Onun qəhrəmanları döv- rümüzün qabaqcıl adamlarıdır. Bu qəhrəmanlar yaşayıb yarat- maqdan, xarüqələr yaratmaqdan həzz alırlar. Yüksək mədəniyyət, gözü-könlü tox, halal əməklə ömür sürən, əliəyrilərə, gözüdağı- nıqlara, vəziyyətdən sui-istifadə edən şöhrətpərəstlərə qarşı barış- maz olan bu adamlar ilk görüşdən oxucu və tamaşaçıların ürəyinə yol tapır, özünü sevdirir.
Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrının son otuz ildə- ki inkişafını İlyas Əfəndiyevsiz təsəvvür etmək mümkün deyil... Onun pyeslərində həmişə təzə, təravətli görünən bir müasir- lik var. Bu müasirlik isə həyatımızın daxili məzmunundan, onu irəli aparan qəhrəmanların fəaliyyətindən və bu fəaliyyətin kon- fliktlərindən, poeziyadan doğur... İlyas Əfəndiyevin dramaturgi- yasında realizm və romantika, sərt həyat həqiqətləri ilə şeiriyyət həmişə vəhdət təşkil edir.
İlyas Əfəndiyev ən çox oxunan, sevilən, özü də heç kimə ox- şamayan yazıçılarımızdandır. Onun öz mövzuları, həyat hadisələ- rinə öz yanaşma yolları və üsulu vardır. Bu yaradıcılığını məşhur edən problemlərində özünəməxsusluq, orijinallıq güclüdür. Ədib, adətən, hamı üçün aydın və məlum olan həyat problemlərinə mü- raciət etməyi sevmir, gerçəkliyin elə həqiqətlərini, elə məsələləri üzə çıxarmağı bacarır ki, onlar həm də yeni olur, ədəbi maraq Áèáëèîãðàôèéà
39 oyadır, müasir problemləri barədə düşünənləri hərəkətə gətirir və təsadüfi deyil ki, ictimai müzakirəyə, mübahisəyə səbəb olurlar. Kamal Talıbzadə, akademik
İlyas Əfəndiyevin - əsl roman ustasının müşahidəçilik qabi- liyyəti, təbiəti sənətkar gözüylə görmək məharəti diqqəti cəlb edir. Məsələn, hələ iyirmi il bundan əvvəl “Dağlar arxasında üç dost” romanını oxuyarkən, kiçik bir səhnəciyin təbii, inandırıcı təsviri – dağlarda gecə, otaqdan bayıra düşən və qar üstündə yu- xarıdan aşağı uzanan işıq zolağının təsviri, dağa qalxanların bu işıq zolağını arabir yarması... o qədər ustalıqla işlənmişdir ki, indi də elə bil, gözümün önündədir. Rəssam dili ilə desək, bu səhnə birbaşa naturadan çəkilmişdir. Mikayıl Abdullayev, SSRİ Xalq rəssamı Yazıçı canlılığı yaratmaq üçün heç bir boyasını əsirgəməmişdir. Cəfər Xəndan, professor
Dramaturq maraqlı, həyati bir süjet seçmiş, burada insanların əlaqələrini, təbiətlərindəki ziddiyyətləri, rəğbət və mütəqabil mü- nasibətlərini vermiş, yaddaqalacaq obrazlar silsiləsi yaratmışdır. Əli Sultanlı, professor
O, Kommunist Partiyasına daxil olmadı. Çünki əqidəsinə zidd gedə bilmirdi... O, mənə inanırdı və mən də çəkinmədən ona ürəyimi açır, içində yaşadığım rejimə nifrətimi bildirirdim. Çünki onun saflığına, xarakterik bütövlüyünə və ən ümdəsi də mənim kimi totalitar rejimə nifrət etdiyinə çox yaxşı bələd idim. Bir sözlə, İlyas Əfəndiyev həm yazıçı həm də insan kimi bütöv və özünəməxsus bir xarakterə malik olan kamil bir şəxsiyyət idi. Bəxtiyar Vahabzadə, Xalq şairi, akademik Èëéàñ ßôÿíäèéåâ
40 İlyas Əfəndiyev bir insan, bir yazıçı və bir vətəndaş kimi öz missiyasını yerinə yetirdi və dünyadan köçdü. Amma mən bu köçdən sonrakı bütün bu müddət ərzində onun varlığını yalnız mənən yox, cismən də daima hiss etmişəm, mənə elə gəlir ki, (həmişə də belədir), bax, bu dəm, mən bu sətirləri yazarkən də o burdadır, mənim başımın üstündədir, bizi görür, müşahidə edir, hər şeydən xəbərdardır və bu sətirləri oxuyur, indiki ali məqa- mının bizim - bu dünyanın adamlarının - dərk edə bilmədiyi bu sətirlərə qiymət verir.
Unudulmaz İlyas müəllim! Özünlə əbədiyyət dünyasına ya- zılmamış neçə şah əsərinizi apardınız? Ey üzü nurlu el məhəbbəti qazanmış xoşbəxt sənətkar! Sənin yaratdığın əsərlər də, həm ana, həm ata qayğısı, məhəbbət ilə böyütdüyün oğullar da vətəndaşlıq hüququ qazanmışlar. Rahat yat, böyük sənətkar! Vətən oğlu! Qəbrin nurla dolsun!
İlyas Əfəndiyev dahi Cəfər Cabbarlıdan sonra milli səhnəmi- zin çətin, ağır və şərəfli yükünü az qala yarım əsr öz çiyinlərində apardı və Cəfərdən sonra ikinci nəfəs verdi, milli teatrımızı yeni zirvələrə qaldırdı, özünün İlyas Əfəndiyev teatrını yaratdı.
Böyük sənətkarlıq səriştəsinə və zəngin təxəyyülə malik İlyas Əfəndiyev həqiqəti bir an da unutmur, tariximizdə bu günümü- zün, bugünümüzdə isə tariximizin problemlərini əks etdirir. Fərəməz Maqsudov, akademik Áèáëèîãðàôèéà
41
İlyas müəllim böyük yazıçı olmaqla yanaşı, həm də böyük el ağsaqqalı idi... Onda olan qaynar həyat eşqi məni sevindirirdi – ölümün ondan çox-çox uzaqda olduğunu zənn edirdim. Lakin bir gün... eşitdiyim xəbər məni sarsıtdı... Çünki Azərbaycan, Azər- baycan xalqı, xüsusilə ədəbiyyat və teatr həvəskarları qüdrətli sənətkarı itirmişdi. Bəli, amansız ölüm öz sözünü demişdi: artıq o, yox idi. Nə etmək olar? Bu, həyatın dəyişməz qanunudur.
Yazıçı İlyas Əfəndiyev son illər nəsr sahəsində daha məhsul- dar və səmərəli işləmişdir. Onun povest və romanları, xüsusən, əxlaqi-psixoloji problemlərin qoyuluşu və həlli sahəsində, müasir nəsrimizin axtarış və nailiyyətlərini ən yaxşı əks etdirən əsərlər- dəndir. Sevindirici haldır ki, İlyas Əfəndiyevin son pyesi də bu nəsrin nailiyyətləri zəminində və səviyyəsində yazılmışdır. Məhz buna görədir ki, “Sən həmişə mənimləsən” pyesi ədəbi həyatımızda yeni söz, müvəffəqiyyətli bir hadisə olub lirik, pers- pektivli dramaturgiya, müasir psixoloji teatr yaratmaq yolunda yaxşı bir təşəbbüs, təcrübə kimi də səslənə bilmişdir. Azərbaycan tarixi barədə klassik sənədlər – yeddi “Qarabağ- namə” var. Bütünlüklə İlyas Əfəndiyevin yaradıcılığını mən səkkizinci “Qarabağnamə” hesab edirəm. Yaşar Qarayev, akademik
İlyas Əfəndiyev əsərlərində insani borc, vətəndaş vəzifəsi, fərdi və cəmiyyətin qarşılıqlı münasibətləri, ailə və əxlaq prob- lemləri barədə həmişə təravətli söhbət açır, öz qənaətlərini məhz yeni bədii obrazlar vasitəsilə, özünəməxsus orijinal üslubda ifadə edir.
Bəkir Nəbiyev, akademik Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|