Microsoft Word ilyas efendiyev met doc
Yüklə 2,96 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şərif Ağayar şair, yazıçı Mən inanıram ki, söz yaşadıqca, İlyas müəllim də yaşayacaq. Fərhad Xəlilov, Xalq rəssamı
Èëéàñ ßôÿíäèéåâ
50 Əfəndiyevi oxuyaq, oxuyaq, oxuyaq... Oxuduqca ona Ulu Tanrıdan rəhmət diləyək. Şərif Ağayar şair, yazıçı
Mən inanıram ki, söz yaşadıqca, İlyas müəllim də yaşayacaq. Fərhad Xəlilov, Xalq rəssamı İlyas Əfəndiyevin əsərləri ilə bir çox rejissorlar, aktyorlar yetişib. Bizim nəslimizdə, demək olar ki, az-çox yaradıcılığımız bilavasitə İlyas Əfəndiyevin əsərləri ilə bağlıdır. Şəxsən mənim ifa etdiyim surətlərin əksəriyyəti İlyas Əfəndiyev sənətinə məx- susdur. Bu gün də İlyas müəllimin əsərləri bizim teatrımızda bö- yük müvəffəqiyyətlə gedir.
Azərbaycan ədəbiyyatının klassiki, Xalq yazıçısı İlyas Əfən- diyevin yaradıcılığından söhbət açan tanınmış ədəbiyyatşünas, akademik Yaşar Qarayev İlyas Əfəndiyevin şeir yazmadığını xü- susi vurğuladıqdan sonra, “İlyas Əfəndiyevin lirikası Azərbay- canda bugünkü milli ədəbi hərəkatın üslub əlvanlığı və forma zənginliyini qabarıq şəkildə əks etdirir” qənaətini cəsarətlə bəyan edir. O yazır: “əlbəttə, mübahisə etmək olar ki, İlyas Əfəndiyev daha çox ədibdir, yoxsa şairdir?” lakin bir şey mübahisəsizdir: İlyas Ərfəndiyev hər şeydən əvvəl, bir lirikdir, şairanə istedad və üsluba malikdir.”
Ustad! Nurlu siman, işıqlı fikrin, güclü əhəmiyyətə malik əməllərin, xalqımız üçün gördüyün əvəzsiz işlərin yaddaşımda oyandıqca sənə min rəhmət oxuyuram, məzarın nurla dolsun, de- yirəm. Bununla bahəm ay ustad! Özümdən də asılı olmayaraq Áèáëèîãðàôèéà
51
sənə “çox sağ ol” deyirəm, yaşa deyirəm. Xalqımız üçün, vətəni- miz üçün gördüyün bütün işlər üçün, cəfakeşliyin, fədəkarlığı üçün çox sag ol! Yaşa, yaşa!
İstər sağlığında, istərsə də dünyasını dəyişdikdən sonra gör- kəm_li yazıçımız İlyas Əfəndiyev barəsində həmişə mükəmməl məqalələr yazılıb, yaradıcılığı müxtəlif yönümdən təhlilə çəkilib. İlyas Əfəndiyevin Azərbaycan nəsrinə gətirdiyi yeni nəfəsdən, teatrşünaslar isə onun səhnəmizə töhfə etdiyi pyeslərindən söz açıb... Onun haqqında yazırlar ki, İlyas Əfəndiyev 82 il yaşadı. Amma mənə elə gəlir ki, yazıçı ömrü haqqında son həddin özü düz deyil. İlyas Əfəndiyev əbədi yaşayır. Çünki onun ədəbiyyat gülüstanımızda cücərtdiyi, yetişdirdiyi gül-çiçəklər həmişə ətirli və solmazdır.
İlyas Əfəndiyev öz zamanının övladı idi və təbii ki, yaşadığı dövrün hadisələrini qələmə alırdı, həmin dövrün insanlarının ob- razlarını yaradırdı. Lakin bu hadisələri və obrazları təsvir edərkən İlyas Əfəndiyev qətiyyən başqalarını təkrar etmirdi. O, orijinallığı sevən və görən yazıçı idi. O, yenilik tərəfdarı idi. Həyatda, cəmiyyətdə həmişə yenilik axtarırdı və bu yeniliyi, bu təzəliyi başqalarından fərqli olaraq daha tez duyur və qələmə alırdı... Bir anlıq təsəvvür edin ki, son 70 ilin nəsr və dramaturgiya- sında İlyas Əfəndiyev adlı bir şəxsiyyət olmayıb, o zaman ədə- biyyatımız nələri itirərdi? Nəsrimizdə və dramaturgiyamızda lirik psixoloji təmayülün, Cəfər Cabbarlıdan sonra yeni və orijinal bir teatr məktəbinin adı-ünvanı itirilmiş olardı.”
Èëéàñ ßôÿíäèéåâ
52 İlyas Əfəndiyevi başqa ədiblərdən fərqləndirən bu idi ki, hə- min yazıçılar sosioloji üslubdan tam xilas ola bilmədilər, İlyas Əfəndiyev isə inadkar bir əzmlə yeni nəsrin poetikasını yaratdı. Onun nəsri sözün həqiqi mənasında 60-cı illər nəsli üçün bədii- fəlsəfi örnək oldu. XX əsrin sovet dönəmində bütün ədəbiyyat ağız-ağıza verib sosializmin, əfsanəvi kommunizmin cahanşümul qələbələrini vəsf və mədh etdiyi bir dövrdə İlyas Əfəndiyevin sə- nətkar nəfəsi öz kövrək romantik addımları ilə insanın qəlbinə daxil oldu və bu insanı sosioloji ehkamların məngənəsindən xilas etdi.
XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında ənənə nə novatorluğun həm bədii, həm də nəzəri vəhdətini ən uğurlu şəkildə yaradan 60- cı illər nəslinin parlaq nümayəndəsi və İlyas Əfəndiyevin ləya- qətli varisi Elçin oldu. Nizaməddin Şəmsizadə, professor
İlyas Əfəndiyev üçün mənəvi-əxlaqi dəyərlər, özü də 10-15 il bundan əvvəl deyildiyi kimi, söhbət sovet adamının mənəvi- əxlaqi dəyərindən yox, min illər boyu yaranmış, əbədiyaşarlıq haqqı qazanmış, xalqımızın mənəvi pasportu olan mənəvi-əxlaqi dəyərlərdən gedir, bütün ideoloji dəyərlərdən həmişə üstün ol- muşdur. İlyas Əfəndiyev milli-mənəvi dəyərləri heç vaxt ideoloji dəyərlərin ayağına verməmiş, bu dəyərləri həmişə uca tutmuş, bir yazıçı kimi, böyük sənətkar kimi həmişə bu dəyərlərə sadiq ol- muşdur. İlyas Əfəndiyev böyük məktəbdir. Şəxsiyyət kimi də, yazıçı kimi də.
Təməli ötən əsrin ortalarında qoyulmuş Azərbaycan drama- turgiyası teatrımızı dramaturq sarıdan o qədər ərköyün etməyib. 150 il ərzində yalnız M.F.Axundov teatrı, H.Cavid teatrı, C.Cab- barlı teatrı və İlyas Əfəndiyev teatrının adını çəkə bilərik. İlyas Áèáëèîãðàôèéà
53
Əfəndiyevin adı bu siyahının sonundadır. Son... Son mogikan... Son mənzil.. Gülcahan Məmmədova, publisist
Sevgililəri vüsala yetirən, oxucuların yaddaşında “Söyüdlü arx”, “Üçatılan”, “Geriyə baxma, qoca”, “Xurşidbanu Natəvan”, “Şeyx Xiyabani”... kimi əsərləri ilə silinməz iz buraxan mahir sənət ustadımız İlyas Əfəndiyev “ölüm” deyilən bir düşmənə tuş olub...
Mahirə Ramilqızı publisist
Bu qəfil xəbər hamını sarsıtdı. İlyas Əfəndiyev vəfat etmiş- dir. İlyas müəllimin adı gələn kimi, gözüm önündə kitablar yox, böyük bir kitabxana canlanır. Bu kitabxanadakı kitabların hamı- sına “İlyas Əfəndiyev” yazılmışdı...
Cəfər Cabbarlı, Səməd Vurğun əsərləri ilə sənət zirvələri fəth edən görkəmli aktyorlar, rejissorlar yetişdikcə dünyaya meydan oxuyurdu Akademik Teatr. Sənəti, sənətkarı ilə öyünürdü xalq... Vaxtsız ölüm dahilərin ömrünə son qoyanda sənət meydanı boş qalmadı. Afişalarda yeni imza aradı qədirbilən tamaşaçılar. İlyas Əfəndiyev “Bahar suları”, “Mənim günahım”, “Xurşidbanu Natəvan”, “Sevgililərin cəhənnəmdə vüsalı”, “Unuda bilmirəm”, “Büllur sarayda”, “Atayevlər ailəsi”, “Məhv olmuş gündəliklər”, “Bizim qəribə taleyimiz”, “Mahnı dağlarda qaldı”, “Sən həmişə mənimləsən”... Sapa düzülürdü bir-birinin ardınca inci, mirvari əsərlər. Sevilirdi, yetişirdi aktyorlar... Deyirlər hər əsərini övladı sayırdı İlyas müəllim. Əlindən tutub gətirirdi sənət ocağına və pərvazlanana qədər gözdən qoy- mazdı. Tamaşaçı zalında öz yeri olardı İlyas müəllimin. Onu öz yerində görməyəndə özlərini narahat hiss edərdilər ifaçılar. Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|