Microsoft Word informatika cavab az docx

deməkdir.  Faydalı  informasiya  yalnız  yaxşı  veriləndən  alınır.  Gerçəkliyin 

səviyyəsinə təsir edən xətanı yaradan amillər təyin edilə biləndirsə, verilən etibarlı 

hesab  edilir.  Yaxşı  verilən  dedikdə,  təqdimatlı,  dəqiq  və  etibarlı  verilən  nəzərdə 

tutulur. Veriləni informasiyaya çevirən emal prosesi adekvat və gerçəkdirsə, onda 

alınan informasiya da dəqiq və etibarlı sayılır. 

 

7.  qtisadi informasiya və onun növləri. 

qtisadi informasiya - çəmiyyətdə istehsal münasibətlərini xarakterizə edir. 

qtisadi informasiya iqtisadi sistemin (müəssisənin, nazirliyin, dövlətin və s.) 

ayrılmaz  tərkib  hissəsidir.  qtisadi  informasiya  dəqiq,  gerçək  və  operativ 

olmalıdır.  Dəqiqlik  bir  informasiyanın  bütün  istehlakçılar  tərəfindən  birmənalı 

dərk  edilməsi  yolu  ilə  təmin  edilir.  Gerçəklik  informasiyanın  elə  keyfiyyət 

səviyəsidir  ki,  bu  səviyyə  təmin  olunduqda  sistemin  səmərəli  fəaliyyətinə  xələl 

gəlmir.  Оperativlik  isə  konkret  şəraitdə  yüksək  aktuallıq  nümayişidir.  darəetmə 

funksiyaları  üzrə  iqtisadi  informasiya  plan-uçot,  normativ-arayış  və  hesabat-sta-

tistika  informasiyasına  ayrılır.  Yaranma  yeri  üzrə  informasiya  giriş  və  çıxış 

informasiyaya bölünür. 

 

8. Sistemin entropiyası anlayışı.  

Müəyyən  bir  α

α

α

α  sisteminin  qəbul  edilmiş  qeyri-müəyyənlik  ölçüsü    H(α

α

α

α)  ilə 

işarə  olunan  entropiyadır.Hər  hansı  β

β

β

β  məlumatı  alındıqda  sistemin  entropiyası 

H

β

β

β

β

(α

α

α

α) olur.Aydındır ki, H(α

α

α

α)>

>

>

>H

β

β

β

β

(α

α

α

α), H(α

α

α

α)<

<

<

<H

β

β

β

β

(α

α

α

α) və H(α

α

α

α)=H

β

β

β

β

(α

α

α

α) ola bilər,bunlar 

β

β

β

β      məlumatının  məzmunundan  asılıdır.Maraqlıdır  ki,məhz    H(α

α

α

α)-H

β

β

β

β

(α

α

α

α)  fərqi 

alınan β

β

β

β məlumatının vacib xarakteristikasıdır. 

α

α

α

α  sistemi  haqqında  β

β

β

β  məlumatının  bu  xarakteristikası  α

α

α

α  sistemi  barədə  β

β

β

β 

məlumatındakı   

β

β

β

β

(α

α

α

α)   informasiyanın miqdarıdır: 

β

β

β

β

(α

α

α

α)= H(α

α

α

α)-H

β

β

β

β

(α

α

α

α). 

Aydindır ki, 

β

β

β

β

(α

α

α

α)    müsbət ola bilər (əgər məlumat qeyri-müəyənliyi azaldar- 

sa),mənfi  ola  bilər(əgər  məlumat  qeyri-müəyənliyi  artırarsa)  və  sıfra  bərabər  ola 

bilər (əgər məlumat qərarın qəbulu üçün heç bir xeyirli informasiya vermirsə).So- 

nuncu halda H(α

α

α

α)=H

β

β

β

β

(α

α

α

α) ,yəni sistemin qeyri-müəyyənliyi  β

β

β

β məlumatı alındıqda 

dəyişmir  və    β

β

β

β  məlumatındakı  informasiyanın  miqdarı  sıfra  bərabərdir.Alinan    β

β

β

β 

məlumatı    qeyri-müəyənliyi  tamamilə  aradan  qaldırdıqda  H

β

β

β

β

(α

α

α

α)=0  olur.Onda    β

β

β

β 

məlumatı α

α

α

α sistemi haqqında tam informasiya verir və 

β

β

β

β

(α

α

α

α)= H(α

α

α

α) olur. 

 

9.  nformasiyanın kəmiyyət ölçüsü. Şennon düsturu. 

   nformasiyanın miqdarını müəyyən etmək üçün sistemin entropiyasinin necə 

qiymətləndirilməsini  bilmək  lazımdır.Ümumi  halda    K  sayda  mümkün  vəziyyəti 

olan    α

α

α

α  sisteminin      H(α

α

α

α)  entropiyası  Şennon  düsturuna  görə  aşağıdakına 

bərabərdir: 

---

H(α

α

α

α)=-

∑

=

k

i

1

P

i

 loq P

i

 

burada P

i

-lər sistemin i-ci vəziyyətdə olması ehtimalıdır. 

Bu  düsturu  Klod  Şennon  1950-cı  ildə  təklif  etmişdir.Entropiya  yalnız  bir 

halda sifra bərabər olur,o halda ki,bütün P

i

-lər 0-dır yalnız birindən başqa və bu da 

vahidə  bərabərdir.Bu  halda  qeyri-müəyyənlik  olmur,sistem  eyni  bir  vəziyyətdə 

olur. 

Bütün ehtimallar bərabər olduqda H(α

α

α

α) entropiyası maksimum qiymət alır. α

α

α

α 

sisteminin i-ci vəziyyətdə olması ehtimalı P

i  

=1⁄⁄⁄⁄k olduğundan 

H(α

α

α

α) =-

∑

=

k

i

1

k

1

loq

k

1

 

olur.Məsələn,0  və  1  simvollarından  ibarət  olan  ikilik  say  sisteminin  entropiyası 

H=loq2=1-ə bərabərdir. 

 

10.  nformasiyanın sintaksis ölçüsü.  

   nformasiya miqdarının sintaksis ölçüsü verilənlərin həcmidir. β

β

β

β məlumatın- 

dakı  verilənlərin  V

d

  həcmi  bu  məlumatdakı  simvolların  (mərtəbələrin)  sayı  ilə 

ölçülür.Qeyd  olunduğu  kimi,  ikilik  say  sistemində  ölçü  vahidi  olaraq  bit 

götürülür.Praktikada  verilənlərin  bu  ən  kiçik  ölçü  vahidi  ilə  yanaşı  olaraq  8  bitə 

bərabər  olan  baytdan  istifadə  olunur.Eyni  zamanda  Kbayt(10

3 

bayt),  Mbayt(10

6 

bayt),  Hbayt(10

9 

bayt)  və  Tbayt(10

12 

bayt)  kimi  ölçü  vahidlərindən  də  istifadə 

edilir.Baytlarla  qısa  yazılı  məlumatların,  kitabların,  musiqi  əsərlərinin,  təsvirlərin 

,proqram  məhsullarının  həcmi  ölçülür.Aydındır  ki,bu  ölçü  həmin  informasiya 

vahidlərinin  nə  verdiyini  xarakterizə  edə  bilməz.Kilobaytlarla  hə  hansı  bir  bədii 

ə

səri,məsələn,deyək  ki,M. brahimovun  “Pərvanə”romanını  ölçməklə  onun  sərt 

diskdə  yerləşib-yerləşmədiyini  və  yaxud  da  sərt  diskdə  nə  qədər  yer  tutduğunu 

öyrənmək olar. 

 

11.  nformasiyanın semantik ölçüsü.  

nformasiyanın  miqdarının  semantik  ölçüsü  “ünvanın  tezaurusu”  ilə,  daha 

doğrusu,  informasiya  qəbuleducisinin  biliyi  ilə  təyin  edilir.  Çünki  tezaurus 

dedikdə, xəbərlər və onların arasındakı əlaqələr məcmusu başa düşülür. Məsələn, 

insanın tezaurusu onun bilikləri cəmidirsə, kompüterin tezaurusu da informasiyanı 

qəbul  etməyə,  işləməyə,  təqdim  etməyə  imkan  verən  proqramlar  və  qurğular 

çoxluğudur. Lakin qərar qəbulu üçün tezaurusu zənginləşdirən aktual informasiya 

daha  qiymətlidir.  Tezaurusu  dəyişən  informasiyanın  miqdarı  məhz  semantik 

ölçünü  ifadə  edir.  Başqa  sözlə,  semantik  ölçü  informasiyanın  faydalılığını 

qiymətləndirməyə xidmət edir.  

 Semantik  informasiyanın  miqdarı  xəbərin  məzmunluluğuna  qiymət  vermək 

üçündür. 

---