həmdəbütövlüкdəölкəiqti- sаdiyyаtınıninкişаfınа хidmət еdir. Büməqsədlərəəsаsən
ха
riciticаrətfəаliyyətinin
ак
tivləşdirilməsi,
iхrаcınhəcminin
а
rtırılmаsı,
ə
lаvəişyеrlərininyаrаdılmаsı,
sənаyе
istеhsаlınınstimüllаşdırılmаsı,
ха
riciinvеstisiyаlаrıncəlb
е
dilməsi,
dепrеssivərаzilərininкişаfıvərеgiоnlаrаrаsıfərqin
а
zаldılmаsı
а
iddir.
Büməqsədlərəçаtmаьınisəyеgаnəyоlüdüzgüniqtisаdisiyаsəthаzırlаyаrаqvеrgivəgömrüк
güzəştlərivаsitəsiləmüхtəlifnöv пrеfеrеnsiyаlаrıtəqdim еtməкdir. Sərbəst iqtisadi zonaların
yаrаdılmаsındа əsаsməqsədhərhаnsımüəssisəvəyа ərаzilərəgüzəştlərinvеrilməsi оlmаyıb,
bütövlüкdəölкəiqtisаdiyyаtınındinаmiк inкişаfınа nаil оlünmаsıdır. Аzərbаycаndа
öznövbəsindəbеləzоnаlаrılimаnşəhərlərindəyаrаdаrаqdünyа iqtisаdiyyаtınа intеqrаsiyа
п
rоsеsinisürətləndirəbilər. Bühəmçininölкəyə капitаlvəməhsül ахınınа səbəb оlа bilər.
Dünyа təcrübəsiçохdаn sübüt еtmişdir кi, sərb əst iqtisadi zonaların yаrаdılmаsındа
məqsəddünyа iqtisаdiyyаtınа intеqrаsiyа iləyаnаşı, həmdəgеriqаlmışrеgiоnlаrıninкişаfınа
nаil оlmаqdır. Оnа görədəhərbir коnкrеthаlа görə sərb əst iqtisadi zonaların
yаrаdılmаsının səbəbvəməqsədlərifərqli оlа bilər. Bеlə кi, АBŞvəBöyüк Britаniyа
к
imiIЕÖ-də sərb əst iqtisadi zonaların yаrаdılmаsırеgiоnаl siyаsətintərкibhissəsi
к
imidепrеssivrаyоnlаrdа
к
içiк
və
о
rtа
biznеsininкişаfınа
х
idmət
е
dir.
Büməqsədləhəminərаzidədigərrаyоnlаrа nisbətən кiçiк və оrtа sаhibкаrlıqlа məşьül
о
lаnlаrа fəа- liyyət аzаdlıьıvəmаliyyəgüzəştlərivеrilir. Hеçşübhəsiz, Аzərbаycаndа sərb
ə
st
iqtisadi
zonaların
yаrаdılаrкənrеgiоnlаrıninкişаfıdiqqətmərкəzindən
кə
nаrdа
qаlmаyаcаqdır. Az ərbaycan Respublikasında xarici investorların, xarici investisiyalı mü
ə
ssis ələrin t əsərrüfat fəaliyy əti üçün güzəştli rejimin mü əyy ən edildiyi ərazi s ərb əst
iqtisadi zona sayılır. S ərb əst iqtisadi zonaların yaradılması qaydası, xarici investorların v
ə
xarici investisiyalı mü əssis ələrin orada qeyd ə alınması, t əsərrüfat fəaliyy əti v ə başqa
fəaliyy ət il ə məşğul olması şərtl əri Az ərbaycan Respublikasının s ərb əst iqtisadi
zonalar haqqında qanunvericiliyi il ə mü əyy ən edilir. S ərb əst iqtisadi zonaların
yaradılmasına v ə bu zonalarda fəaliyy ətin t ənziml ənm əsin ə dair təklifl ər icra
hakimiyyəti orqanı tərəfind ən hazırlanır. Az ərbaycan Respublikasında xarici investorlar v
ə
xarici investisiyalı müəssisələrilə Az ərbaycan Respublikasının dövl ət orqanları, mü
ə
ssis ələri, ictimai təşkilatları v ə başqa hüquqi şəxsl əri arasında mübahis ələrə, xarici
investisiyalı mü əssis ənin iştirakçıları arasında mübahis ələrə, habel ə xarici investisiyalı
mü əssis ənin iştirakçıları il ə h əmin mü əssis ə arasında mübahisələrə m əhk ə m ələrd ə,
yaxud t ərəfl ərin razılı ğına əsas ən münsiflər m əhk ə m əsind ə, o cüml ə d ən xaricd əki
münsifl ər m əhk ə m əsind ə, baxılır. Azərbaycan Respublikasında xarici investorların,
xarici investisiyalı mü əssis ələrin t əsərrüfat fəaliyy əti üçün güzəştli rejimin mü əyy ən
edildiyi ərazi s ərb əst iqtisadi zona sayılır. Sərbəst iqtisadi zonaların yaradılması qaydası,
xarici investorların və xarici investisiyalı müəssisələrin orada qeydə alınması, təsərrüfat
fəaliyyəti və başqa fəaliyyət ilə məşğul olması şərtləri Azərbaycan Respublikasının sərbəst
iqtisadi zonalar haqqında qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. Sərbəst iqtisadi zonaların
yaradılmasına və bu zonalarda fəaliyyətin tənzimlənməsinə dair təkliflər icra hakimiyyəti
orqanı tərəfindən hazırlanır.
MÖVZU XIV
NVESTISIYA FƏALIYYƏTININ DAYANDIRILMASI VƏ ONA XITAM
VERILMƏSININ HÜQUQI PROSEDURU
1.
Milli iqtisadiyyatın inkişafında daxili və xarici investisyanın rolu
Firmanın (müəssisənin) fəaliyyətinin ən mühüm cəhəti investisiya prosesidir.
nvestisiya layihəsinin realizə edilməsi ona yönəldilən əsaslı vəsait qoyuluşu ilə
ə
laqədardır ki, bu il ərzində də firmanın mənfəətini təmin etməlidir.
Kommersiya təcrübəsində investisiyanın aşağıdakı tiplərini (növünü) bir-birindən
fərqləndirmək lazımdır:
- fiziki aktivlərə investisiya;
- pul aktivlərinə investisiya;
- qeyri-material (gözə görünməyən) aktivlərə investisiya.
Fiziki aktivlərə - istehsalat binası və tikililər, həmçinin xidmət müddəti bir ildən çox
olan müxtəlif maşın və avadanlıqlar və s. daxildir.
Pul aktivlərinə - fiziki və hüquqi şəxslərdən pul vəsaiti almaq hüququ olanlar
(məsələn: uduş, aksiya, bank depoziti və s.) aiddir.
Qeyrimaterial aktivlərinə - lisenziyanın alınması, ticarət nişanının işlənməsi, işçilərin
təhsil alması və ixtisas səviyyəsinin yüksəldilməsi və s. daxildir. nvestisiyanın real
aktivliyinin hazırlanması və təhlili hər şeydən əvvəl firmanın qarşısında duran problemin
bu növ investisiyanın köməkliyi ilə həll edilməsindən asılıdır. Bu mövqedən mövcud
bütün müxtəlif investisiyaları aşağıdakı qruplara bölmək olar:
1. stehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsinə investisiya qoyuluşları. Bu cür
investisiyaların məqsədi firmada xərcin aşağı düşməsi üçün köhnə avadanlıqların yenisi ilə
ə
vəz edilməsini, işçilərin ixtisas səviyyəsinin yüksəldilməsini, istehsalın və əməyin
səmərəli təşkilini və s. təmin etməkdən ibarətdir.
2. stehsalın genişlənməsində investisiya qoyuluşları. Belə investisiyaların qarşısında
duran əsas vəzifə mövcud istehsal prosesi miqyasında əvvəlcədən yaranmış bazar üçün
ə
mtəə buraxılışının həcminin və çeşidinin genişləndirilməsini həyata keçirməkdir.
3. Yeni istehsalın yaradılmasına investitisya qoyuluşu. Bu tip investisiyalar yeni
müəssisələrin yaradılmasına yönəldilir və bunun əsasında çoxçeşidli və yüksək keyfiyyətli
ə
mtəə istehsalı həyata keçirilir ki, bu da firmanın dünya bazarına çıxmasına imkan verir.
4. Dövlətin idarəetmə orqanlarının tələbatının ödənilməsinə investisiya qoyuluşları.
Bu tip investisiyalar o vaxt yaranır ki, firma menecmentin təkmilləşdirilməsi hesabına
dövlət orqanlarının tələbatını ödəyə bilmir.
nvestisiyanın belə təsnifləşdrilməsi hər şeydən əvvəl onun müxtəlif risk səviyyəsi ilə
bağlı olmasıdır. nvestisiyanın tipi ilə onun riski arasındakı asılılıq aşağıdakı sxemlə izah
edilir.
nvestisiyanın tipi ilə risk səviyyəsi arasında əlaqə
T P 3
T P 2
T P 1
T P 4
Dostları ilə paylaş: |