78
a) kiçik və orta sahibkarlığın xüsusən regionlarda maliyyə vı kredit
xidmətlərindən istifadəsini üçün şərait yaratmaq və bu prosesi
asanlaşdırmaq
b) bank sektorunda rəqabət mühitinin yaxşılaşdırılması və yerli
bankların regional vı beynəlxalq banklarla əlaqəsini genişləndirmək.
Bütün bunlar Beynəlxalq nkişaf Assosiyasının Maliyyə Sektoruna
Texniki Yardım proqramı əsasında həyata keçiriləcək.
Azad Ticarə
tə
yardım
Bu işdə B A yalnız kredit mexanizmlərindən başqa qeyri-kredit
mexanizmlərindən də istifadə edir. Əsas məqsəd region ölkələri arasında
ticarət əlaqələrini gücləndirməkdir. Azərbaycanın Qafqazda əlverişli
mövqeyı ona tranzit ölkə kimi çıxış etmək imkanı verir Hazırkı dövrdə
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin fəaliyyəti region ölkələri arasında
enerji infrastrukturunda əməkdaşlığını təkan verən amillərdəm biridir.
Ə
traf mühitin mühafizəsi
Azərbaycanın Qafqaz ekosistemində çox mühüm rolu olduğundan
B A bu regiona özünün ətraf mühitin mühafizəsi strategiyası
çərçivəsində çox böyük diqqət ayırmışdır. Bu sahədə Azərbaycan
höküməti də bir sıra tədbirlər görmüşdür, 1998 ci ildə Ətraf mühitin
mühafizəsi planı hazırlanmış, Biomüxtəlifliyin qorunması strategiyası
hazırlanmış, 2001 ci ildə Ekologiya Nazirliyi yaradılmışdır.
Əsas diqqət ayrılana sahələr Xəzər dənizində canlı aləmin muhafizəsi,
Abşeronda neftlə çirklənmş torpaqların təmizlənməsi, meşələrin
qırılmasının qarşısının alınması, suvarılan ərazilərdə drenaj və irriqasiya
sistemlərinin bərpası. Bu kimi problemlərin həlli üçün B A –nin
strategiyası aşağıdakıları əhatə edir:
a)Makro səviyyədə enerji islahatlarına yardım etmək, həmçinin
regionlarda enerji təminatını gücləndirmək. Bu öz növbəsində meşələrin
qırılmasının qarşısını əhəmiyyətli dərəcədə almış olacaq.
79
b)Ekologiya və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Nazirliyinin işinin
təkmilləşdirmək və ona konsultativ yardımlar etmək.
c)Ərazidən keçən neft kəmərləri üçün ekoloji standartlar müəyyən
etmək və sızmalarının qarşısını almaq
d)drenaj və irriqasiya sistemlərinin bərpası və yenidən qurulması.
Bu öz növbəsində torpagın şoranlaşmasının qarşısını alacaq və qrunt
sularından xilas edəcək.
e)Xəzər dənizinin və Kür çayı hövzəsinin biomüxtəlifliyinin
qorunması
3) nfrastrukturun və
Sosial xidmə
tlə
rin yaxş
ılaş
dırılması
Bu strateji məqsəd YA DP nın axırıncı 4 mərhələsini uyğundur.
Enerji təminatını təkmilləşdirmık üçün bir sira islahatlar nəzərdə
tutulur:
a)
dövlət tərəfindən büdcə təşkilatlarına enerji istifadəsi üçün verilən
subsidiyaların azaldılması
b)
enerji enerji tariflərini artırmaq
c)
Azəriqaz və Azərenerji ASC- nin tam olaraq özəlləşdirilməsi
d)
ARDNŞ – də struktur dəyişiklikləri həyata keçirmək
Nə
qliyyat sistemi
Bu strategiya daxilində nəqliyyat sektorundakı islahatlar aşağıdakıları
ə
hatə edir:
a)
Nəqliyyat Departamenti və Nəqliyyat Nazirliyində struktur də-
yişiklikləri həyata keçirmək və onların fəaliyyətini modernləşdirmək
b)
pək Yolunun bərpası
c)
ödənişli magistral yolların tikilişi, respublika daxili yollarin
yaxşılaşdırılması. Nəqliyyat sisteminin inkişafı Azərbaycanının
regionda olan mövqeyini və ticarət əlaqələrini gücləndirəcək,
həmçinin regionların inkişafına yardım edəcək
Sosial Müdafiə
80
B A sosial mudafiə sahısindı bir sıra islahatlar nəzərdə tutur. Bunlar
ə
sasən penisya təminatını yaxşılaşdırmaqdır. Bu sahədə olan son
islahatlarda B A iştirak etmişdir. Bundan başqa əsas prioritet
məsələrindın biri işsiz əhalinin qeydiyyata alınması və onlara
müavinərlərin verilməsidir.
4) Neft və qaz potensialının realizə olunmasına yardım
Məlumdur ki, YA DP həyata keçirilmısində neft və qaz gəlirlərinin
böyük rolu vardır və yuxarıdakı 3 strategiyanının uğurlu tətbiqi
sonuncudan asılıdır. Bu strategiya daxilində Şah-Dəniz yatağının kəşfi
və istismarı Beynəlxalq Yenidənqurma və nkişaf Bankınin yardımı ilə
həyata keçirilir. Hasil olunan neftin böyük hissəsi Türkiyəyə ixrac
olunur.
Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (BMK) AGG I fazasının və
BTC boru kəmərinin çəkilişi üçün 250 million dollar ayırmışdır.Bu işlər
həmçinin BVF ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində həyata keçirilir.BMT nin
rolu bunlardır:
a)
beynəlxalq investorların qarşılaşa biləcəkləri siyasi riskin azaldılması
b)
Neft Fondunun daha səmərəli və şəffaf idarə olunmasına yardım
Azərbaycanda qazın istehsalı aşağı düşür və əgər bu sahədə böyük
investisiyalar olmasa onda bu istehsal yaxın illərdə də aşağı düşməkdədə
davam edəcəkdir. Sovetlər dövründə Azərbaycan qaza olan tələbatını
Türkmənistan və ran qazı hesabına ödəyirdi. Amma SSR dağıldıqdan
sonra bu dövlətlərqazın qiymətini qaldırdılar və nəticədə Azərbaycanın
1994-cü ildə Türkmənistana 81 mln.dollar borcu oldu. Dünya Bankı
çıxış yolunu idxalın belə kəskin sürətdə azaldılmasında görmür. Daxili
istehsalı artırmaq məqsədilə Neft Daşlarında yeni kompressorlar qoymaq
və boru kəmərlərinin təzələnməsi üçün 160 mln. ABŞ dolları lazımdır.
Bu hər il qazın istehlakını 1,4 mlrd. kub metr artırmağa imkan
verəcəkdir. Əgər onillik müddətdə amortizasiya ayırmalarını və 10%