Microsoft Word isk?ND?Rnam?-iqbalnam?-nizami doc

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
50 
 
Hünərli şəxsin də hünəri parlar. 
Itirmiş olmasa əqlini sərraf, 
Tez seçib ayırar, deməz qəlpə saf. 
Səninlə biri xoş danışsa əgər. 
Könüldən dinlə ki, bir xeyri dəyər. 
Nalayiq söz ilə etsələr xitab. 
Sən gərək sükutla verəsən cavab. 
 
 
ARŞİMİDES İLƏ ÇİNLİ  
KƏNİZİN HEKAYƏSİ 
 
Müğənni, yubanma, götür rudu sən, 
Dumanlar çulğayıb beynimi qəmdən. 
Elə nəğmə de ki, sənin xoş səsin 
Beynimi başımda sakin eyləsin! 
Yenə də o yurdun qocalarından 
Rumlu bir filosof elədi bəyan: 
"Vardı Arşimides adlı bir həkim, 
Padşaha ən yaxın olan bu nədim 
Kübar nəsildəndi Yunanıstanda, 
Mərdlikdə heç misli yoxdu cahanda. 
Yaxşılıq edəndi, varı da çoxdu, 
Ondan yaxşı adam Yunanda yoxdu. 
Əqli, düşüncəsi, idrakı vardı, 
Təlimə diqqətlə qulaq asardı. 
Ərəstu da ona atalıq etdi, 
Təlim vermək üçün bir ev düzəltdi. 
İskəndər divanı tapşırdı ona, 
Əmindi məzluma yar olduğuna. 
Ruslarla vuruşdan qayıdan xaqan 
Bir kəniz vermişdi şaha ərməğan. 
Alimin qəlbini oxşasın deyə, 
Şah ona bu qızı etdi hədiyyə. 
Elə bil ovçuya çatdı bir ceyran, 
Doymadı o şirin, əmlik quzudan. 
Sevdi çinli türkü, könlü şad oldu, 

---

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
51 
 
Qəmlər hindusundan o, azad oldu
89
. 
Onunla söhbətə-işrətə daldı, 
Belə ki, bir müddət dərsdən də qaldı. 
Dərs verən ustadı aldı əndişə, 
Onun bu halından düşdü təşvişə. 
Onu dərsdən qoyan nədir görəsən? 
O saf düşüncəsi pozuldu nədən? 
Yüz nəfər şagirdə dərs öyrədirdi, 
Yaxşını, yamanı təlim edirdi. 
Ancaq Arşimides olmasa dərsdə, 
Qalan doxsan doqquz şagird gəlsə də, 
Dərs deyə bilməzdi həvəslə ustad, 
Çünki vardı onda böyük istedad. 
Ancaq o təkcə də gəlsə, müəllim 
Həvəslə edərdi dərsini təlim. 
Əlbəttə, ağıllı bir qulaq asan 
Yaxşıdır həmişə yüz şüursuzdan. 
Ustad bir gün sordu Arşimidesdən: 
"Nə olub, bizləri unutmusan sən" 
Nə işdir, de, səni dərsindən qoyan? 
Elmsiz yaşaya bilərmi insan?" 
Arşimides dedi: "Bir təşnə əgər 
Bir bulaq taparsa, söylə, neyləyər? 
Şah mənə göstərib xeyli nəvaziş, 
Gözəl bir çinli qız hədiyyə etmiş. 
Özün gənc olasan, yanında gözəl, 
Mümkünmü çəkəsən məhəbbətdən əl? 
Bununçün mən dərsdən soyudum, əfv et, 
Mümkünmü bir qəlbdə iki məhəbbət?" 
Müəllim gördü ki, Arşimidesi 
Yaman çulğamışdır şəhvət həvəsi, 
Dedi ki: "Çox yaxşı, mümkünsə əgər, 
O gülü bir mənim yanıma göndər... 
Bir görüm neyləyib sənə o gözəl 
Ki, dərsə, biliyə qoymursan məhəl?" 
Baş əyib ustadın bu fərmanına, 

---

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
52 
 
O bütü göndərdi pirin yanına. 
Ərəstu tapmışdı bir yeni dərman, 
Xıltı ayırırdı onunla qandan. 
O xılt ki, bədənə faydası vardı, 
Qanı saflaşdırar və artırardı. 
Bu dərman gözəllik məğzini aldı, 
Dik sərvi əyərək taqətdən saldı
90
. 
Ustad o gözəldən aldığı xıltı 
Bir təştin içinə yığıb saxladı. 
Təşt onun tökdüyü xılt ilə doldu, 
Gözəl çirkinləşdi, saraldı, soldu. 
Söndü üzündə nur, dəyişdi halı, 
Soldu, xəzəl oldu o gül camalı. 
Çağırıb şagirdi bir gün müəllim, 
Ona öz yarını eylədi təqdim, 
Dedi: "Al, bu sənin çox sevdiyin yar, 
Nazlayıb sevinclə evinə apar!" 
Gənc baxıb sənəmə, sordu ustaddan: 
"Kimdir bu eybəcər qadın, ay aman! 
Bəs mənim o gözəl gövhərim hanı? 
Ürəkdən sevdiyim dilbərim hanı?" 
Onun cavabında alim əmr etdi. 
O ağzı örtülü təşti gətirtdi. 
Təştin qapağını açdığı zaman, 
Dünyanı eylədi bu işə heyran. 
Dedi: "Bəyəndiyin bu idi ancaq, 
Ləzzət aldığına indi buyur, bax. 
O gözəl bədəndə yalnız bu çirkin 
Xılt idi, əzizim, sənin sevdiyin. 
Mən həmin bu xıltı çıxartdığımdan, 
Sən onu eybəcər adlandırırsan. 
Qandan xılt çıxarsa, bax, belə olar. 
Xıltlı qan sevməyin nə mənası var? 
Gəl, tökmə üzünün suyunu nahaq, 
Insan bu su ilə canlanar ancaq. 
Üzdən bir damcı su getməzsə, inan. 
Üzünün suyuyla şad yaşar insan. 

---

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
53 
 
Əl çək hər kənizə könül verməkdən, 
Bunlarla ömrünü bada vermə sən. 
Sənə bircə dilbər edər kifayət, 
Tək qalar çox arvad alan, nəhayət. 
Ruzgar ona görə dəyişir hər an: 
Törəyib dörd ana yeddi atadan
91
. 
Oğlunu bir rəngdə görmək istəsən, 
Ürəktək bir ata-analı ol sən". 
Arşimides rumlu alimin mumdan 
Balı çəkdiyini gördüyü zaman
92
 
Ondan üzr istədi, gəldi həvəsə, 
Əvvəlki şövq ilə başladı dərsə. 
Ancaq kənizdəydi ürəyi yenə, 
Çünki məftun idi gözəlliyinə. 
Uca sərv bir daha yarpaq açaraq 
Dikəldi, yenə də atdı qol-budaq
93
. 
Bənövşə yenidən ətirlər saçdı, 
Nərgiz xumar-xumar gözünü açdı. 
Çinli türk gözəli açıldı gültək, 
Meyxana yolunu süpürdü külək. 
Yenə Arşimides gələrək cuşa, 
Bənzədi gül görmüş uçan bir quşa. 
Tərk etdi yolunu elm ilə dərsin, 
Açdı qapısını eyşin, həvəsin. 
O pəri qızıyla yaşadı pünhan, 
Xoşbəxtdir pərilə xəlvətdə olan. 
Görərək eşqində belə bir səbat, 
Onu danlamaqdan əl çəkdi ustad. 
Keçdi bir-iki il o gündən bəri, 
Soldu Çin qızının ahu gözləri. 
Torpağa səpildi solğun qızıl gül, 
Yox oldu bağçadan o şeyda bülbül. 
Necə ki, pərilər içər badəni, 
Torpaq da uddu o pərizadəni. 
Mənimlə xoş rəftar edərkən fələk 
Vermişdi ondan da gözəl bir mələk. 
O da sevimliydi, əziz canandı, 

---