_______________
Milli Kitabxana
________________
15
_______________
Milli Kitabxana
________________
16
yük iftixar hissilə deyir ki, onun müqəddəs sirlərlə dolu şeirləri aşkar olaraq
Buxaraya aparılarsa da, Gəncə torpağından olduğunu zövq əhli bilir.
Böyük humanist şair olan Nizaminin dərin vötənpərvərlik duyğuları onun
beynəlmiləlçi görüşləri ilə sıx bağlıdır. Nizami xalqlar dostluğu və sülh
ideyalarının carçısıdır. Onun əsərlərində, eləcə də "Şərəfnamə"sində
yunanlıların və ərəblərin, gürcülərin, rusların, çinlilərin və hindlilərin,
Dağıstan və İran xalqlarının həyatından, adət və ənənələrindən hörmətlə
danışılır. Şairin məqsədi öz həmvətənlərinin həmin xalqların tarixi keçmişi və
yaxud ona müasir olan həyat tərzilə yaxından tanış etmək olmuşdur. Bu nəcib
vəzifənin öhdəsindən dahi şairimiz böyük ustalıqla gələ bilmişdir.
"Şərəfnamə" qəhrəmanlıq dastanıdır. Təbiidir ki, biz bu əsərdə çoxlu
döyüş səhnələrinə təsadüf edirik. Şairin müharibələrə olan münasibəti onun
beynəlmiləlçilik görüşlərilə üzvi surətdə bağlıdır. Nizami müharibələri İnsan
cəmiyyəti üçün fəlakət sayırdı. Böyük mütəfəkkir şair ədalətli və ədalətsiz
müharibələri bir-birindən seçməyi bacarmışdır. O, "bir ovuc torpaq" üstündə
insanları qırğma verən feodal hökmdarları öz bədii söz sənətinin gücüylə ifşa
edirdi.
"Şərəfnamə"də müharibələri təsvir edərkən Nizami ilk növbədə
dövrün
feodal hakimlərinin ölkələri viranlığa döndərən ədalətsiz, mənasız
döyüşlərini nəzərdə tuturdu. Məhz buna görədir ki, şair
('İskəndərnamə"nin giriş hissəsində dəfələrlə işarə vurur ki, bu əsərə
uzaq keçmişdən bəhs edən sadəcə əfsanə kimi baxılmamalıdır.
Nizami öz dövrünün qabaqcıl fikir sahiblərini həyəcana gətirən bir
sıra mühüm və aktual problemləri bu son əsərində əks etdirməyi öz
qarşısına qoymuş və həmin istəyinə də yüksək bədii səviyyədə nail ola
bilmişdir.
Nəhayət, bir neçə kəlmə də hazırda əsərin oxuculara təqdim olunan
Azərbaycan dilinə tərcüməsi haqqında qeyd etmək istərdik. Böyük
şairimizin başqa əsərlərindən fərqli olaraq "Şərəfnamə" görkəmli
Azərbaycan şairi və ədibi Abdulla Şaiq tərəfindən bilavasitə
orijinaldan tərcümə olunmuşdur. Şübhəsiz, müəyyən bədii
xüsusiyyətləri ilə yanaşı Abdulla Şaiqin tərcüməsi orijinal mətnə məna
və obrazlar baxımından öz uyğunluğu ilə yüksək dərəcədə fərqlənir.
Qəzənfər Əliyev
_______________
Milli Kitabxana
________________
17
_______________
Milli Kitabxana
________________
18
Ey tanrı, dünyaya sənsən padşah,
Biz kiçik bəndəyik, sən böyük allah.
Tək sənə sığınır hər yüksək, alçaq,
Hər varlıq yoxluqdur, sən varsan ancaq.
Yuxarı, aşağı - hər gözə çarpan
Nə varsa, onları sənsən yaradan.
Sənsən hər biliyi bizə öyrədən,
Torpağın köksündə qələm işlədən.
Sənin varlığına tapınca bürhan,
Ağıl ilk inandı sənə, yaradan.
Sən ağlın gözünü işıqlandırdın,
Sən doğru yollarda çıraq yandırdın.
Göyləri sən qurdun, ucaltdın, allah,
Ona yer üzünü etdin güzərgah
1
.
Sənsən bu aləmdə bir damcı sudan
Günəşdən işıqlı gövhər yaradan
2
.
Gövhəri lütfünlə etdin aşikar,
Sərrafın əlinə sən verdin açar.
Daşların bağrına düzdün gövhəri,
Rənglərlə boyadın hər bir cövhəri.
Buludlar yağdırmaz, sən deməsən: "Yağ!"
Sən "bitir!" deməsən, bitirməz torpaq.
Özün də kimsədən kömək almadan
Yaratdın nə gözəl, səfalı cahan.
Istidən, soyuqdan, qurudan, yaşdan
Yoğurub yaratdın gözəl bir cahan.
Nə gözəl naxışlar vurdun xilqətə,
Ağıllar heyrandır bu məharətə.
Bu sirri mühəndis axtarır hər an,
Bilməyir ən əvvəl başladın hardan.
Uca sənətini seyr edirik biz,
Yeməkdir, yatmaqdır yalnız işimiz.
Hər nəyi bəzədin, var etdin yoxdan
Onlara ehtiyac duymadın bir an.
_______________
Milli Kitabxana
________________
19
Sən elə qurdun ki, yerin işini,
Göyün, ulduzların bu gərdişini,
Göyə ucalsa da düşüncə, fikir,
Bu kəmənddən başı çıxa bilməyir.
Sən vardın varlıqlar olmayan zaman,
Onlar yox olacaq, sən qalacaqsan.
Sən düzdün göylərə şux ulduzları,
Insanla bəzədin hər bir diyarı.
Fələyi uca bir hasara aldın,
O yerdə idrakı kəməndə saldın
3
.
Elə bir tağ vurdun daşsız, dirəksiz,
Düşüncə o yerə yol tapmaz, şəksiz.
Zatına düşüncə, ağıl əl atmaz,
Böyük qüdrətinə qüdrəti çatmaz.
Sənin varlığındır o laməkandan
Idrak elçisini hər an daşlayan
4
.
Dağınıq deyilsən ki, birləşəsən,
Artıq da deyilsən, əskiləsən sən.
Xəyal da, nəzər də yolunda məhrum,
Nə qədər axtarsa deyilsən məlum.
Ey tanrı, sən hansı başı ucaltsan,
Əyə bilməyəcək onu bir insan.
Qəhrinlə hər kimin əysən boynunu,
Kimsənin köməyi dikəltməz onu.
Biz sənə bəndəyik, sənindir fərman,
Hər kömək səndədir, sənsən əl tutan.
Fildə, qarışqada zəiflik, qüvvət
Sənin əmrindədir, ey ulu qüdrət.
Sənin qüdrətindən qüvvət alınca
İlahi məhv edər zəif qarınca.
Yollardan tüstünü qaldırsan əgər,
Bir çibin Nəmrudun beynini yeyər
5
.
Istəsən əzilsin düşmənin beli,
Quşlarla qırarsan əshabi-fili
6
.
Gah kiçik nütfəyə qoydun qızıl tac,
Gah xırda çərdəkdən yaratdın ağac
7
.
Gah Xəlil alırsan bütxanələrdən,
Dostları ilə paylaş: |