126
Sizin müəssisəniz bu tələbi qeyri-real hesab edir və yaxın
gələcəkdə
onun həyata keçirilməsi mümkünsüzdür.
Ehtiyacların bir çoxu konkret tələbatçı qrupu üçün xarakterik olduğu
halda, digər tələblər əksər istifadəçilərə şamil edilə bilər. Sorğuların
müxtəlifliyini müəyyənləşdirmək üçün kitabxanaçılar və istifadəçilər arasında
müəyyən sorğuların aparılması zəruridir.
Məsələnin izahı
Kitabxana-informasiya xidmətlərini təşkili zamanı ilk növbədə
kitabxananın profili, xidmət göstərdiyi istifadəçi kontingenti, yerli mühit,
tədqiqat sahələri üzrə cari vəziyyət, yeni tendensiyalar, istifadəçilərlə
ünsiyyətin sosial-psixoloji aspektləri, təklif olunan xidmətlərin yararlılığı və
gözləntiləri nə dərəcədə doğrultması məsələləri ön plana çıxır. Yaxşı təşkil
olunmuş kitabxana işi bütövlükdə xidmətin keyfiyyətinə birbaşa
təsir göstərir
və bu zaman kitabxanaçı əməyini də diqqətdən qaçırmamaq lazımdır.
1.
İnformasiya tələbatçılarına xidmət zamanı müasir kitabxana
mütəxəssislərindən tələb olunan keyfiyyətlər.
Dəyişikliklərin sürətlə baş verdiyi cari mühitdə yeni texnoloji imkanların
yaradılması ilə informasiya tələbatçılarının informasiya müəssisələrindən və
informasiya mütəxəssislərindən gözləntiləri də durmadan artır. Belə olan halda
isə kitabxanalar öz vəzifələrini (missiyalarını) müntəzəm surətdə nəzərdən
keçirməli və yeni xidmət növləri təqdim etməlidirlər. Bu baxımdan, xidmət
fəaliyyətinin əvəzolunmaz iştirakçısı olan kitabxanaçılar və ya informasiya
mütəxəssisləri qarşısında bir sıra tələblər durur.
Müasir dövrümüzün kitabxanaçısı özündə bir sıra mühüm xüsusiyyətləri
birləşdirir:
- Kitabxana və İnformasiya elmi ixtisas
dərəcəsinə malik peşəkar
kitabxanaçı;
- İnformasiya bilik və bacarıqlarını öyrədən akademik mütəxəssis (tədris
etmə hüququ verən ixtisas dərəcəsinə malik), o cümlədən tədqiqat
aparan, təqdimatları və nəşrləri ilə biliyin ötürülməsinə yardım edən
peşəkar;
- Geniş müxtəliflikdə olan İKT proqram və alətlərini başa düşən, istifadə
edən və tətbiq etmək bacarığı olan praktikant;
- Mürəkkəb büdcə və böyük sayda işçi heyəti idarə etmə məsuliyyətini
daşıyan bacarıqlı rəhbər; və nəhayət,
- Xidmət şöbələri və akademik ictimaiyyət arasında əlaqələr quran,
danışıqlar və sövdələşmələr aparan siyasətçi. (
Envisioning future
academic library services: initiatives, ideas and challenges, 2010)
Bugünün kitabxanaçısı daima
öz üzərində işləyən, peşəkar bilik və
bacarıqlarını artırmaq yönümündə səylə çalışan informasiya mütəxəssisi olub
zamanın tələbləri ilə ayaqlaşmağı bacarmalıdır. Beynəlxalq kitabxanaşünaslıq
nəzəriyyə və təcrübəsinə həsr olunmuş ədəbiyyatlarda kitabxanaçıların müasir
peşə bacarıqları toplusu özündə bunları əks etdirir: rəqəmsallaşdırma, elektron
127
indeksləşdirmə, rəqəmsal arxivləşdirmə, metaverilənlərin yaradılması və idarə
olunması, sistem quruculuğu və idarəetmə, sənəd menecmenti,
korporativ
məzmunun idarə edilməsi, biliyin menecmenti, bilik xidmətləri, biblioqrafik
yazıların idarə edilməsi, rəqəmsal aktivlərin idarə edilməsi, axtarış
vasitələrinin/göstəricilərin hazırlanması, veb-saytların dizayn edilməsi,
sosial
şəbəkələr vasitəsilə ünsiyyət qurma bacarığı, 21-ci əsr kataloqlaşdırması,
strateji bilik, nəticəyə köklənmiş həll üsulları, tədqiqat və təhlil,
rəqabətədavamlı intellekt, qeyri-standart düşüncə tərzi, hadisələrə ümumi
baxış, marketinq və satış, insanların idarə edilməsi, könüllülərin işə cəlb
edilməsi və menecmenti, strateji planlaşdırma və müəssisə siyasətinin
formalaşdırılması,
maliyyə və büdcə menecmenti, kommunikasiya, ictmaiyyət
qarşısında çıxışlar və təqdimatlar, layihə menecmenti, effektiv yazı bacarığı,
fandreyzinq və qrantlar üçün layihə təkliflərinin hazırlanması, görüş və
tədbirlərin planlaşdırılması, müqavilə sövdələşmələri, qərar qəbuletmə, təlim
və tədris,
komanda ruhu, uğurlu yeniliyin tətbiqi, ünsiyyət və dinləmə
bacarığı, rəhmlilik, müsahibə aparmaq səriştəsi, pozitiv münasibət,
təşəbbüskarlıq, Google və ya Wikipedia ilə axtarışın əvəzinə insanları
kitabxanalara cəlbetmə qabiliyyəti, rəhbərliklə istifadəçilər arasında etibarı
möhkəmləndirmə, kitabxanaçının müəssisəyə verdiyi qatqını hesablaması,
nümayiş etdirməsi və layihələndirməsi və s. (Hunt & Grossman, 2013)
Bunlardan əlavə kitabxanaçılar üçün yeni növ bilik və bacarıqlar da
vardır ki, bunlara təlimlər, vebinarlar,
seminarlar, bloqların yazılması, şəbəkə
ünsiyyəti, himayədarlıq, könüllülük fəaliyyəti, təcrübə proqramlarında iştirak
və s. aid edilir. (Hunt & Grossman, 2013)
İnformasiya mütəxəssisləri istifadəçilərlə münasibətlərinə də həmişə
həssaslıqla yanaşmalıdırlar. Belə ki, xidmət işçisinin bilməli olduğu
məqamlara və malik olduğu əsas keyfiyyətlərə daxildir:
Görüntü – müəssisəni təmsil etdiyinə görə, xidmət personalının uyğun
görüntüyə malik olması vacib şərtdir;
Əhval-ruhiyyə – müştərilərlə ünsiyyət zamanı əhval-ruhiyyə arxa plana
keçməli, istifadəçiyə heç bir halda pis reaksiya göstərilməməli və ya
onun davranış qaydalarını pozmasına yol verilməməlidir. Diqqəti şəxsi
problemlərə deyil, işin düzgün icra edilməsinə yönləndirməklə stresi
yaxın buraxmamaq lazımdır;
Həmişə hazır olmaq – istifadəçilərlə ünsiyyətə daima hazır olmaq
gərəkdir;
Bilik – işə və xidmətə dair yetərli bilik və bacarıqlara
malik olub
istifadəçilərin razı qalmasına və özlərini qayğıdan kənar hiss
etməmələrinə nail olmaq vacibdir. (Gannon-Leary & McCarthy, 2010)
Sadalanan bu keyfiyyətlər nəinki kitabxana mühitinə, eyni zamanda
müxtəlif profillərə malik xidmət sektorlarına da aid edilir. Müasir kapitalizm
dövründə xidmət sektoru ən çox gəlir gətirən sahələrdən birinə çevrilmişdir və