Microsoft Word kitab son variant 1 1681. docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
109 fosfatların əhəmiyyəti böyükdür. Hüceyrə membranında, hüceyrə şirəsinin tərkibində, nuklein tursularından - DNT və RNT-nin tər- kibində fosforun iştirakı bitki orqanizminin ümumi nizamlama proseslərində xəstəliklərə qarşı davamlılığın artmasında mühüm rol oynayır. Bitkilərin fosforla kifayət qədər təmin olunması repro- duktiv fazaya vaxtında və normal vəziyyətdə keçməsinə, məhsulun spesifik rəng, dad və ətrinin yerində olmasına kömək edir. Beləliklə, fosforun bitki orqanizmində fizioloji rolu böyükdür. O, zülal sinte- zində, enerji mübadiləsində, genetik əlamət və xüsusiyyətlərin, nəsil əlamətlərinin saxlanması və ötürülməsi prosesində, hüceyrə mem- branının əmələ gəlməsi və möhkəmlənməsində, bitkilərin repro- duktiv mərhələyə keçməsində, fotosintez və tənəffüs prosesində və onun yüksəlməsində bilavasitə iştirak edir. Turş reaksiyalı torpaqlarda fosfor duzlarının parçalanması pro- sesi baş verir. Deqradasiyaya uğramış fosfor başqa maddələrlə birlə- şir və nəticədə bitki tərəfindən mənimsənilə bilməyən formalara çevrilir. Beləliklə, turş reaksiyalı torpaqlarda mənimsənilən fosfor tərkibli qeyri-üzvi birləşmələrin çatışmazlığına səbəb olur. Çoxillik bitkilərin fosfor tərkibli qida maddələrini özəkdə ehti- yat şəklində toplaya bilmək xüsusiyyəti var. Yaşlı hüceyrələrdə top- lanmış ehtiyat fosfor bitkiyə lazım olduqda parçalanır və istifadə olunur. Şitilliklər sürətlə inkişaf etdiyindən onlar fosfor ehtiyatı top- laya bilmir. Daimi yerlərə köçürülərkən torpaqlarda fosfor çatış- mazlığı olarsa, həmin ili özünü büruzə verir. Budaqlanma, boy və inkişaf zəifləyir, yarpaqların rəngi daha çox tündləşir, yarpaq sap- lağının budaqlara birləşən hissəsi və cavan budaqlar qırmızımtıl rəng alır. Güclü fosfor çatışmazlığı zamanı yaşlı yarpaqlarda sa- rımtıl-yaşıl və tünd-yaşıl ləkələr əmələ gəlir, budaqlar nazik olur, meyvə tumorcuqları az əmələ gəlir. Belə bitkilərin soyuğa da- vamlılığı azalır. Pomidor və digər badımcançiçəkli bitkilərdə fosfor qıtlığı yarpaq ayasının ortadan çökərək kənarlarının qalxması və damarların kəskin çıxması ilə özünü büruzə verir. Yarpaqların öl- çüləri kiçik olur, çiçək topalarının və onlarda çiçəklərin miqdarı azalır. Belə hallarda pomidor meyvələrində Təpə çürüməsi xəstəliyi 110 daha çox müşahidə edilir. Piqmentasiyanın düzgün getməməsi, sarı- yaşıl rənglərin zolaqlar halında təzahürü torpaqda fosforun çatış- madığını göstərir. Fosfor çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün torpağın turş reaksiyası neytrallaşdırılmalıdır. Bu məqsədlə öncə torpağın ümumi analizi aparılmalı, kalsium (Ca), maqnezium (Mg) və fosforun ümumi miqdarı dəqiqləşdirilməlidir. Qələvi torpaq metalları olan Ca və Mg elementlərinin torpaqda miqdarının normal olması fos- forun bitkilər tərəfindən normal mənimsənilməsinə yardım edir. Fosforun təbii formada bərpa edilməsi üçün torpağa xəzəl və bitki mənşəli çürüntülər verilməlidir. Superfosfat, Perespitat, Urojay və yaxud tərkibində mənimsənilə bilən Fosfor olan digər gübrələrdən istifadə etməklə xəstəliyi aradan qaldırmaq olar. Fosfor gübrələri torpağa şumlamadan qabaq torpaq altına verilir. Torpaqda fosforun miqdarı həddindən artıq olduqda sink çatışmazlığı ilə nəticələnir. Odur ki, torpaq analiz olunaraq tərkibindəki fosforun miqdarı də- qiqləşdirildikdən sonra uyğun norma seçilməlidir. Pomidor əkinlə- rində fosfor çatışmazlığın aradan qaldırmaq üçün Bravo-P və ya tərkibində mənimsənilən fosforun üstünlük təşkil etdiyi başqa aqro- kimyəvi preparatlardan yarpaqlara yemləmə çiləməsi və yaxud sub- strata əlavə yemləmə kimi verilməsi xəstəliyin aradan qaldırılma- sında səmərəli olmuşdur. Stasionarda (Buzovna, Abşeron şitilçilik təsərrüfatında) Bravo P tətbiq etməklə yaranmış xəstəliyə qarşı op- timal tədbir hazırlanmışdır. Durinta sortuna aid şitillərin daimi yer- lərinə köçürüldükdən sonra 7-8 nəsil yarpaq fazasında, 1-ci çiçək topasının yeni görünmə vaxtı əsas zoğun təpə tumurcuğuna yaxın hissələrində müşahidə olunan bənövşəyi rəngin üstünlük təşkil et- məsi və qismən yana əyilmə xəstəliyin xarakterik əlaməti hesab edilir. Əhəmiyyətinə görə fosfor bitkinin başlıca qida elementi oldu- ğundan onun çatışmazlığının aradan qaldırılması istehsalçılara sə- mərə gətirir. Lakin vegetasiya dövründə bitkidə əlamətlər müşahidə edildikdə torpağın ənənəvi gübrələnməsi mümkün olmur. Bu zaman tələb olunan P yarpaqlara əlavə çiləmələrlə və ya damcılama meto- 111 du ilə torpağa bilavasitə yuvalara verilməsi daha səmərəli sayıl- malıdır. Odur ki, pomidorun istixana şəraitində fosfor çatışmazlığı- nın aradan qaldırılması üçün Bravo-P qatı yarpaq gübrəsinin tətbiqi və onun P çatışmazlığına qarşı səmərəsi tərəfimizdən öyrənilmişdir. Qeydiyyat və hesablamalardan alınmış nəticələr göstərdi ki, Bravo-P vegetasiya dövründə pomidorun fosfor çatışmazlığının ara- dan qaldırılmasında müsbət nəticələr göstərmişdir. Belə ki, Bravo- P-nin 0,25%-li məhlulu ilə yemləmə verilmiş pomidorlar üzərində P çatışmazlığının əlamətləri tamamilə aradan qalxmış, nəzarətdə isə 22-29%-lə yarpaqların qıvrılması və kal meyvələrin alabəzək zolaq- lığı müşahidə olunmuşdur. Bu zaman təcrübə altında olan bitkilərdə meyvə yetişkənliyi də normal olmuşdur. Bravo-P-nin 0,3%-li məhlulu ilə yemləmə varian- tında isə texniki səmərə maksimum 82% olmuşdur. Beləliklə, Bravo-P qatı yarpaq gübrəsi pomidorun vegetasiya dövründə fosfor elementinin mənimsənilə bilən aktiv ionları ilə tə- min olunmasında yemləmə kimi tətbiqi səmərəli olmuşdur (Şəkil 57). Kalium çatışmazlığı Kalium (K) bitkinin xəstəliklərə davamlılığının artırılmasında başlıca elementlərdəndir. Məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsində başlıca yeri kalium gübrəsi ilə yemləmə təşkil edir. Bitkilər başqa kationlara nisbətən kaliumu daha çox mənimsəyir. Kalium çatış- mazlığı olduqda bitkilərdə maddələr mübadiləsinin pozulması, membran potensialının azalması nəticəsində qida maddələrinin hərəkəti zəifləyir. Nəticədə bitkilərin məhsuldarlığı azalır. Kalium gübrəsi Askorbin turşusunun (vitamin C) sintezini sürətləndirir, karbohidratların əmələ gəlməsini və onların reproduktiv orqanlara nəqlini gücləndirir. Kartof yumrularında nişastanın, üzüm salxım- larında və meyvələrdə pektin maddələrinin, şəkər çuğundurunda sa- xarozanın əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsini və yığılmasını tən- zimləyir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|