Microsoft Word kitab son variant 1 1681. docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
121 mübadiləsində bilavasitə iştirak edir, oksidləşmə-reduksiya reaksi- yalarında nizamlayıcı rolu oynayır. Zülalların sintezində, karbohid- ratların yarpaqlardan nəql edilməsində müstəsna əhəmiyyətə malik- dir. Bor ölmüş orqanlarla birlikdə bitkidən kənarlaşır. Onun yaşlı yarpaqlardan nəqli qeydə alınmır. Odur ki, bitkilərin borla qidalan- ması davamlı olmalıdır. Qumsal torpaqlarda humus az olduğundan burada bor elementinin qıtlığı çox müşahidə olunur. Şabalıdı, qara və podzol torpaqlarda bor normada olur. Qələvi reaksiyalı torpaqlardan bor tez yuyulduğu üçün burada bor çatışmazlığı daha qabarıq nəzərə çarpır. Qələvi torpaq metalları (Ca, Mg, Ba) tərəfindən Bor daha çox mənimsənilir. Odur ki, bu elementlərin üstünlük təşkil etdiyi gillicəli torpaqlarda bor çatışmaz- lığı daha qabarıq görünür. Torpaqda bor çatmadıqda bitkilər mis, manqan, alimünium ele- mentlərinin zəhərləyici-toksiki təsirini azaldır və mənimsənilə bilən formaya salır, bitki tərəfindən dəmirin və kalsiumun mənimsənilmə- si çətinləşir. Bitkilərin müxtəlif göbələk və bakteriya mənşəli xəstə- liklərə yoluxmasını gücləndirir. Bor bitkilərin təbii immunitetinin yüksəldilməsində, xəstəlik və zərərvericilərə qarşı davamlılığının artırılmasına kömək edir. O, fitonsidlərin sintezində iştirak edir, bu antiseptik maddələr xəstəlik törədicilərinə öldürücü təsir göstərir. Bor elementinin manqan, sink və dəmirlə birgə verilməsinin şəkər çuğundurunun Peronosporoz xəstəliyinə davamlılığının art- ması Ukrayna alimləri tərəfindən 1956-cı ildə qeyd olunmuşdur. İlk dəfə mikroelementlərin bitkilərin xəstəliklərə qarşı davamlılığının artırılmasında istifadəsi 1913-cü ildə K.Spinks və F.Çirikov tərə- findən məlumat verilmişdir. Bor elementinin bitkilərin xəstəliklərə qarşı davamlılığının artı- rılmasında əlavə yemləmə kimi istifadəsinin səmərəli olması üzrə çoxsaylı elmi tədqiqat işləri aparılmışdır. Keçən 100 il ərzində bo- run bitkilərin fizioloji proseslərində aktiv iştirak etməsi, torpaq və yerüstü yemləmələrdə istifadəsinin boy və inkişafa, məhsuldarlığa müsbət təsiri çoxsaylı alimlər tərəfindən aparılmış tədqiqatların nəticələri ilə təsdiq olunmuşdur. 122 Müasir dövrdə borun qida rejimində əhəmiyyəti xüsusilə seçi- lir. İstehsal olunan kompleks mikrogübrələrin tərkibində bor qa- rışığı xüsusi yer tutur. Bu elementin mədəni əkinçilikdə istifadəsi bu gün bütün sahələrdə, o cümlədən taxıl, meyvə, kartof, şəkər çuğun- duru, tərəvəz bitkiləri və texniki bitkilərin becərilməsi zamanı əlavə yemləmə gübrəsi kimi aqrofona daxil edilmişdir. Bitkilərdə bor ça- tışmazlığının aradan qaldırılmasında Borat, Borit turşuları və onun duzlarından istifadə edilir. 2010-2011-ci illərdə AzETBMİ-nin Abşeron Təcrübə Stansiya- sında aparılmış təcrübələr göstərmişdir ki, örtülü sahədə pomidor bitkisinin immunitetinin yüksəldilməsi məqsədi ilə Aqat-25 K pre- paratının istifadəsi yüksək səmərəliliyi ilə seçilir. 3 indolil sirkə tur- şusunun, alanin və qlutamin turşularının, Bacillus subtilis antoqo- nist bakteriyasının və kompleks mikroelement qarışığından ibarət olan preparatın tərkibində bor elementi də iştirak edir. Mikroele- mentlərin kompleks tətbiqi hazırda bitkilərin başlıca tələbatının bir əməliyyatla təmin edilməsinə yönəlmişdir. Hazırda inkişaf etmiş nanotexnologiyaların çiləmə prosesinə tətbiqi bitkilərin fizioloji proseslərdə tələb etdikləri elementlərlə təminatının yerüstü orqan- lara bilavasitə verilməsinə xidmət edir. Bu sırada bor aclığı ilə yanaşı digər makro və mikroelementlərlə bitkilərin əlavə yemlən- dirilməsi daha səmərəlidir. Makro və mikroelement qarışıqlarından Bravo-P, Bravo-K, Elfer-Kombi, Biototal, Sprinter və başqaları hazırda açıq və örtülü sahədə bor və digər başlıca elementlərin çatışmazlığına qarşı uğurla tətbiq olunur. Torpaqda, qida mühitində və bitkilərdə bor çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün bor turşusunu 0,1%-li məhlulu, Boro Plyus prepa- ratının 0,1%-li məhlulu ilə bitkiləri vegetasiya dövründə çiləmək və yaxud 0,1-0,2 qr/kq hesabı ilə torpağa və ya substrata qarışdırmaqla tətbiq etmək səmərəli olmuşdur (Şəkil 63). 123 Sink çatışmazlığı Sink (Zn) çatışmadıqda, yarpaqlara yaşıllıq verən xlorofilin miqdarı azalır. Bunun nəticəsində yarpaqlarda rəngsizləşmə mey- dana gəlir. Bitki karbohidratlarının sintezi geriləyir, bitki ümumi inkişafdan qalır. Bəzən yarpaqlar tamamilə ağarır. Yuxarı yarus hissədə olan yarpaqlar qalmasına baxmayaraq aşağı yarus yarpaqları tez qocalır və tökülür. Sink bitkilərin zülal mübadiləsində iştirak edən fermentlərin tərkibinə daxildir. Onun çatışmazlığında oksidləşmə-reduksiya pro- sesində tarazlıq pozulur, karbohidratların mübadiləsi ləngiyir. Azo- tun mənimsənilməsində aktiv iştirak edir. Sinklə qidalanma bitki- lərin yaz və ilk yayda intensiv inkişaf dövründə daha yaxşı səmərə verir. Belə ki, bitkinin təpə tumurcuqlarının intensiv inkişafında azotun çatdırılmasına yardım edir. Vegetasiyanın sonunda və qış sü- kunət dövründə sink bitki daxilində demək olar ki, yayılmır. Bu xüsusiyyəti nəzərə alaraq, tərkibində sink olan kompleks mikro- elementlərdən ibarət kökdənkənar yemləmə gübrələri yazda zoğ- ların inkişafa başladığı dövrdə çiləmə metodları ilə verilməlidir. Çiləyicilərin püskürtdüyü işçi məhlul yarpaq üzərinə düşərkən du- man şəklində olarsa, bitki tərəfindən mənimsənilmə maksimuma ça- tar. Havada olan su dənəciklərinin ölçüləri nə qədər kiçik olsa, işçi məhlulun tərkibində olan mikroelementlər və başqa maddələr bitki yarpaqları tərəfindən bir o qədər tez və itkisiz mənimsənilər. Ağır torpaqlarda becərilən bitkilərdə sink çatışmazlığı daha çox müşahidə olunur, bitkilərin kök sisteminin inkişafı çətinləşir. Hu- musla az təmin olunmuş, gillicəli və qumsal torpaqlarda sink ele- mentinin qıtlığı daha çox müşahidə edilir. P.A.Ark ağır sinkin bitki- lərlə yanaşı yaşayan mikroorqanizmlərin də qida elementləri sıra- sına daxil olduğunu və bitkilərlə rəqabət apardığını öyrənmişdir . Belə ki, torpaqda yaşayan bakteriya və göbələklərin sinkə tələbatı çox olduğundan, bitkilərdən qabaq torpaqda mənimsənilən sinki daha çox qəbul edir. Bununla da sink bitkilərdə çatışmır. Bunun aradan qaldırılması üçün hər il yazda və ilkin yayda çoxillik bitki- Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|