Microsoft Word magisr isi doc
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
60 Qurulması ilə bağlı Sorğusunda Azərbaycan 175 ölkə arasında 99-cu yeri tutmuşdur. nhisar halları rəqabətliyə maneə yaratmağa davam etdiyi halda hökumətin qeyri-neft sektorunda sərmayə qoyuluşlarına müdaxilələri sərmayəçilərin etibarlığına mənfi təsir göstərmişdir. Daxili və xarici sərmayəçilər üçün ədalətli mühitin yaradılmasını nəzərdə tutan nvestisiya fəaliyyəti haqqında yeni qanun təxirə salınmışdır və hazırda müzakirə edilməkdədir. qtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda birbaşa xarici investisiyaların səviyyəsi aşağı olaraq qalır. Enerji sektorundan yüksək dərəcədə asılı olan iqtisadiyyat, enerji ilə bağlı dəyişikliklərə çox həssasdır. Böyük həcmli neft gəlirləri kontekstində hökumətin ə sas problemi böyük investisiya ehtiyaclarını ödəməklə və ölkədə yoxsulluq hallarını aradan qaldırmaqla makroiqtisadi tarazlığın təmin edilməsindən ibarətdir. Bu isə uzun-müddətli büdcə xərcləri siyasətinin (xərclərin həcmi və tərkibi baxımından) müəyyən edilməsini və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılmasına, qeyri-neft sektorunda rəqabətliyin artırılmasına və səmərəli infrastrukturun təsis edilməsinə yönəldilmiş dövlət sərmayələrinin səmərəli şəkildə idarə edilməsi üzrə proqramın tərtib edilməsini tələb edir. Azərbaycan aşağıdakılardan ibarət əsas problemlər ilə üzləşməyə davam edir: 1) Yerli özəl müəssisələrin daha da inkişaf etdirilməsi və xarici sərmayələrin cəlb edilməsi üçün əlverişli mühitin yaradılması məqsədilə davamlı korrupsiya ilə mübarizə tədbirləri vasitəsilə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması, inzibati potensialın möhkəmləndirilməsi, tənzimləmə mühitinin və qanun aliliyinin təkmilləşdirilməsi. 2) Kənd rayonları və paytaxtdan kənar ə razilər daxil olmaqla bütün ölkə ərazisində uzun müddətli istisadi siyasət və həvəsləndirmə sxemləri vasitəsilə yoxsulluğun azaldılmasının və davamlı inkişafın təmin edilməsi məqsədilə iqtisadiyyatın qeyri-neft və qaz sektorlarının inkişaf etidilməsi. 3) Neft gəlirlərinin qeyri-neft sektoruna istiqamətləndirilməsi üçün maliyyə sektorunun səmərəli mexanizm qismində təkmilləşdirilməsi və möhkəmləndirilməsi və
davamlı gələcək
artım üçün
iqtisadiyyatın müxtəlifləşdirilməsinin dəstəklənməsi. 4) Nəqliyyat, telekommunikasiya, elektrik enerjisi, qaz, su, kanalizasiya sistemi, tullantıların emalı sahələrində səmərəliyin və xidmətlər səviyyəsinin yaxşılaşdırılması məqsədilə dövlət infrastruktur sektorunun restukturizasiyası və sərmayələrin davam etdirilməsi, çox çirklənmiş mühitin
61 təmizlənməsi. 5)Yüksək inflyasiya təzyiqlərinin və faktiki valyuta məzənnəsinin artmasının qarşısını almaq məqsədilə müvafiq valyuta və fiskal xərclər siyasəti vasitəsilə neft və qaz gəlirlərinin uzunmüddətli səmərəli idarə edilməsi və makro- iqtisadi tarazlığın təmin edilməsi. 2005-ci il tarixində AY B-in sonuncu strategiyası qəbul edildikdən sonra böyük hüquqi islahatlar həyata keçirilməmişdir. Kommersiya və maliyyə haqqında qanunların keyfiyyəti və icra edilməsi sərmayəçilər üçün ciddi problemlər yaratmağa davam edir. AY B-tərəfindən müəyyən edilmişdir ki, qiymətli kağızlar və korporativ idarəetmə üzrə qanunvericilik beynəlxalq standartlara “çox az cavab verir”. Müflisləşmə haqqında qanun isə bu standartlara “az cavab verir”. Bankın hüquqi rejimlərin səmərəliyi ilə bağlı araşdırmaları bir daha təsdiq etmişdir ki, qanunların bu sahələri zəif institusional mühit ilə mürəkkəbləşdirilir ki, belə bir mühitin birində texniki biliklərin az olması və korrupsiya halları səbəbindən məhkəmələr öz rollarına yerinə yetirmək üçün mübarizə aparırlar. Təklükəsiz ə məliyyatlar haqqında qanunun ayrı-ayrı müddəaları girov və zəmanətlər üçün ə lverişli bazarın inkişaf etdirilməsinə mane olmağa davam edir. Vəziyyəti yaxşılaşdırmaq üçün xarici texniki yardım ilə birgə müxtəlif təşəbbüslər irəli sürülmüşdür, lakin onların müsbət nəticəsi üçün güclü siyasi öhdəliklərin olması tələb olunur. Ölkə öz kommersiya və maliyyə sahəsi haqqında qanun bazalarını və məhkəmələr və reyestr qurumları kimi əsas təşkilatların təkmilləşdirilməsi üçün vəsait və səylərini təcili qaydada istifadə etməlidir. Ölkədə azad iqtisadi zonaların təşkil olunması üçün qeyd etdiyimiz kimi bu sahədə ilk öncə qanunverici aktlar hazırlanmalıdır. Bundan başqa vurğulamaq lazımdır ki, normativ-hüquqi baza təkcə A Z-lə bağlı deyil, həm də digər sahələrdə - vergi, gömrük, valyuta, bank, sığorta və s.-də bir daha ətraflı nəzərdən keçirilməli və təkmilləşdirilməlidir. A Z-in azad gömrük zonası rejimində fəaliyyət göstərməsi o deməkdir ki, zonanın ərazisi gömrük eksteritoriallığı şəraiti altına düşür. Lakin bu gün Azərbaycan qanunvericiliyində gömrük eksteritoriallığı prinsipi tam şəkildə açıqlanmır. Belə ki, Azərbaycan respublikası ərazisinin daxilində gömrük sərhədlərinin yaradılması qadağandır: "Azərbaycan respublikası ərazisində mal və
62
gömrük sərhədlərinin yaradılması qadağandır”. stisna hal kimi bu məqsədlər qeyd edilir: “...insanların həyat və sağlamlığının müdafiəsi, təhlükəsizliyin təmini,
Digər problem isə azad iqtisadi zonaların yaradılmasında hamı tərəfindən qəbul edilmiş yekdil məqsədlərin olmamasıdır. Bəziləri bu cür zonalarda cəlbedici amil kimi vergilərdən tam və ya qismən surətdə azadedilmə formasında güzəştlərin tətbiqini ön plana çəkirlər. Bir qisim tədqiqatçılar isə düşünür ki, A Z-in yaradılması nəticəsində dövlətin öhdəsindən gələ bilmədiyi problemlərin həlli reallaşa bilər: infrastrukturun pis vəziyyəti, istehsalın strukturundakı problemlər – xüsusən də emaledici sənayenin zəif inkişafı, işsizlik problemi, ekoloji problemlər və s. Və belə olan halda heç kəs düşünmür ki, bəs kim bu cür “azad zona”ya öz kapitalı ilə birgə gəlmək istər? Bundan başqa, qeyd edildiyi kimi azad zonada tətbiq ediləcək güzəştlər sistemi müəyyən edilmiş ərazinin müqayisəli üstünlüklərinin reallaşmasında bir alət rolunda çıxış etməlidir. Yəni bu güzəştlər əksinə, burada inkişaf üçün çatışmayan amillərin konpensasiyası mexanizmi kimi tətbiq edilməməlidir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, dünya təsərrüfatında azad zonaların geniş miqyasda yayıldığı bir vaxtda vergi güzəştləri artıq çoxdandır ki zonaya xarici kapitalın axınının başlıca stimullaşdırma amili kimi çıxış etmir. Hazırda azad iqtisadi zonaların inkişaf etdirilməsində və buraya olan marağın artmasında daha çox bu amillər böyük rol oynayır: siyasi sabitlik, investisiya təminatı, infrastrukturun keyfiyyəti, işçi qüvvəsinin ixtisas səviyyəsi, inzibati prosedurların sadələşdirilməsi. Azad iqtisadi zonaları yaradarkən seçilmiş ərazinin sahəsi də həlledici rol oynaya bilir. Belə ki, ərazinin sahəcə iri olması heç də hər zaman onun uğurla fəaliyyət göstərməsini təsdiq etmir. Qərb təcrübəsinə görə söyləmək olar ki, normal şəkildə 1 kvadrat kilometrlik ixrac-istehsal zonasının yaradılmasına təqribən 40-45 milyon dollar, gömrük zonası üçün isə 10-15 milyon dollar vəsait tələb olunur. Məhz buna görə də dünyada fəaliyyət göstərən A Z-in çoxu bir neçə müəssisələrlə məhdudlaşır, və ya avia və dəniz limanlarında salınırlar. Nadir Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|