Microsoft Word magisr isi doc
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
75 hallarda ləğv edilə bilər: 1. dövlətin maraqları, təhlükəsizliyi, müdafiə qabiliyyəti ilə bağlı zərurətdən irəli gələn hallarda; 2. xüsusi iqtisadi zonanın yaradılması haqqında müvafiq qərar qəbul edildikdən sonra keçən 3 il ərzində: - sahibkarlıq fəaliyyəti üçün heç bir razılaşma bağlanmadıqda və ya əvvəl bağlanmış razılaşmalar qüvvədən düşdükdə; - xüsusi iqtisadi zonanın rezidentləri tərəfindən sahibkarlıq fəaliyyəti həyata keçirilmədikdə. Xüsusi iqtisadi zonanın ləğv edilməsi ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər müvafiq qanunvericiliklə müəyyən edilir. Xüsusi iqtisadi zonanın müəyyən edilmiş müddətdən əvvəl ləğv edilməsi haqqında qərar onu qəbul etdikdən 1 ay sonra qüvvəyə minir. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbayacan Respublikası Prezidentinin 2014-cü il 26 dekabr tarixli, 964 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında sənayenin inkişafına dair 2015-2020-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planında xüsusi iqtisadi zonalara dair bir bənd verilməsə də, Dövlət Proqramında xüsusi iqtisadi zonalar dəstək tədbirlərindən biri kimi öz əksini tapmışdır. Aparılmış tədqiqatlar xüsusi iqtisadi zona institutunun Azərbaycanın qeyri-neft sektoruna tətbiq ediləcəyi təqdirdə, gözlənilən nəticələri ümumiləşdirməyə imkan verir: - xüsusi iqtisadi zona institutunun tətbiqi ilə ölkənin iqtisadi inkişaf modeli müasir texnologiyalar və idarəetmə metodları hesabına güclənə bilər; - xüsusi iqtisadi zonalar vasitəsilə ölkənin qeyri-neft sektoru sahələrinin innovasiyalaşdırılması proseslərinin sürətləndirilməsinə əlavə töhfələr verilir; - xüsusi iqtisadi zonalar xarici investorların ölkənin qeyri-neft sektoru sahələrinə investisiyaların yatırılmasında əlverişli poliqon rolunda çıxış edə bilərlər; - xüsusi iqtisadi zonalar hesabına ölkədə qeyri-neft sektorunun müxtəlif sahələrində rəqabətqabiliyyətli istehsal sahələri şəbəkəsi yaradılması asanlaşır və ixrac potensialının artırılması prosesləri sürətləndirilər; - xüsusi iqtisadi zonalar ölkənin ayrı-ayrı regionlarının, güclü iqtisadi potensiala malik ərazilərin və sərhədyanı zonaların inkişafını genişləndirər, qeyri-neft sektorunun potensialının reallaşdırılmasında effektivli iqtisadi mexanizm kimi səmərəli ola bilərlər və s. Azərbaycanda xüsusi iqtisadi zonaların növlərindən rüsumsuz ticarət mağazaları (duty free) mövcuddur. “Rüsumsuz ticarət mağazalarının yaradılması və onların fəaliyyətinin tənzimlənməsi Qaydaları” Azərbaycan Respublikasının Nazirlər
76 Kabinetinin 2013-cü il 30 oktyabr tarixli, 318 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmişdi. Bu qaydalar rüsumsuz ticarət mağazalarının yaradılması və onların fəaliyyətinin tənzimlənməsi qaydalarını müəyyən edir. Rüsumsuz ticarət mağazalarında idxal gömrük rüsumları, vergilər alınmadan və ticarət siyasəti tədbirləri tətbiq edilmədən son istifadə xüsusi gömrük proseduru altında yerləşdirilmiş və şəxsi istifadə (istehlak) üçün nəzərdə tutulan mallar satılır. Rüsumsuz ticarət mağazasının ərazisi (ticarət zalı, köməkçi otaq və anbar) gömrük nəzarəti zonası hesab edilir və həmin ə razidə yerləşdirilən mallar gömrük nəzarəti altında olur. Bu mağazanın fəaliyyətinə nəzarət onların yaradıldığı ərazi üzrə gömrük orqanı tərəfindən həyata keçirilir. Rüsumsuz ticarət mağazaları gömrük ərazisinin aşağıda göstərilən yerlərində yaradıla bilər: 1. Beynəlxalq hava limanının gömrük nəzarəti zonasında; 2. Beynəlxalq dəniz limanının gömrük nəzarəti zonasında; 3. Gömrük sərhəd buraxılış məntəqələrinin gömrük nəzarəti zonalarında; 4.Xarici dövlətlərin Azərbaycan Respublikasındakı diplomatik nümayəndəliklərinin və konsulluqlarının başçıları və diplomatik heyətinin üzvüləri, habelə onlarla birlikdə yaşayan ailə üzvləri üçün digər gömrük nəzarəti zonalarında. Rüsumsuz ticarət mağazalarının yaradılmasına icazə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən verilir. cazənin alınması üçün “ nzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələbləri nəzərə alınmaqla, kağız üzərində yazılı və ya elektron formada ərizə ilə müraciət edilir. Ərizədəki məlumatlar, ərizəyə dair müddətlər, icazənin verilməsi, icazədəki məlumatlar, icazəyə dair müddətlər, icazənin verilməsindən imtina halları, icazə fəaliyyətinin dayandırılması, icazənin ləğv edilməsi halları, mağazadakı mallara və mağaza sahibinə dair şərtlər, malların uçotunun aparılması qaydası, uçota dair müddətlər və digər məsələlər “Rüsumsuz ticarət mağazalarının yaradılması və onların fəaliyyətinin tənzimlənməsi Qaydaları”nda öz əksini tapıb. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 2015- ci il 1 may tarixli, 137 nömrəli Qərarı ilə “Rüsumsuz ticarət mağazalarının yaradılması və onların fəaliyyətinin tənzimlənməsi Qaydaları”nda dəyişiklik edilmişdi.
77
Yeni müstəqilliyə qədəm qoymuş Azərbaycan SSR adlanan bir imperiyanın tərkibinə güclə daxil edilməsi Azərbaycan sonrakı iqtisadi əlaqələrinin köklü dəyişdirilməsinin səbəbi oldu. Sovet imperiyası daxilində Azərbaycan müstəqil xarici və daxili siyasət yürütməsi onun iqtisadiyyatına güclü zərbə endirərək xammal ölkəsi kimi birtərəfli inkişaf etdirilməsi səbəb oldu. Hal-hazırda dağıdılmış iqtisadi əlaqələr digər sovet respublikaları kimi Azərbaycanı da birsıra problemlərlə üz-üzə qoydu. Qarşıya çıxan bir çox problemlər “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ilə öz həlli istiqamətlərin müəyyən etmişdir. Neft kontraktların bağlanması respublika üçün daha səmərəli variantların seçilməsi üçün elmi-tədqiqat işlərinin genişləndirilməsini tələb edir. Aparılan təhlil və iqtisadi hesabatlar neft məhsullarının ixracının iqtisadi cəhətdən dəfələrlə səmərəli olduğunu göstərir. Respublikanın xarici əlaqələri strateji inkişaf proqramında əsas məqsəd ixracatda hazır məhsulların payının artırılması olmalıdır. Bunun üçün isə ixracatda yeniləşə biləcək məhsul istehsal edən sahələri hər vasitə ilə həmin sahələrə investisiya qoyuluşlarının stimullaşdırılması, subsidiyaların verilməsi, pul-kredit və valyuta siyasəti ilə inkişaf etdirilməlidir. Ümümiyyətlə beynəlxalq əlaqələri, o cümlədən xarici ticarətin böyük ə həmiyyəti vardır. Hazırkı keçid dövründə iqtisadi islahatların sürətləndirilməsi, xarici investisiya qoyuluşuna şərait yaradılmalıdır. Azərbaycanın ixrac potensialının stimullaşdırılması, ixrac və idxal əməliyyatlarının gömrük mexanizmi vasitəsi ilə tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi və s. tədbirlərinin kursunun inkişaf istiqamətlərinin ardıcıl olaraq davam etdirilməsi tələb olunur. Milli iqtisadiyyatın hazırki strukturu respublikanın xarici iqtisadi ə laqələrində onun xammalyönümlü olduğunu təsdiq edir. Azərbaycanın xarici iqtisadi fəaliyyətində dəyişiklər respublikanın yeni iqtisadi sistemin bazar iqisadiyyatı münasibələrinin formalaşması ilə şərtlənir. Iqtisadiyyatın bütövlükdə liberallaşması, özəl sektorun yaradılması və inkişafı xarici ticarət fəaliyyətində də öz əksini tapır. 78 Ilk növbədə milli iqtisadiyyatın özlüyünü yaratmaqla bərabər bazar iqtisadiyyatına keçidin ilkin iqtisadi və sosial mühiti də hazırlanmalıdır. Bu məqsədlə birdən-birə ölkənin bütün ərazisini əhatə edəcək azad iqtisadiyyat deyil, tez nəticə verə bilən, yığcam ərazili daha sadə formalar, azad liman, azad ticarət, azad sahibkarlıq zonası və s. yaratmaqla, bir qədər yaratmaqla, bir qədər mürəkkəb olan azad, iqtisadi zonalar gedib çıxmalıyıq. Azad ticarət siyasəti o deməkdir ki, dövlətlər arasında ticarətin inkişafına heç bir məhdudiyyət qoyulmur. Himayəçilikdə isə dövlətlərarası ticarətdə məhdudiyyət qoyulur. Azad ticarətin üatünlüyü odur ki, dünya bazarından istədiyi məhsulu sərbəst sürətdə seşməyə imkan verir. Azad ticarət eyni zamanda azad rəqabə yaradır. Bu da iqtisadiyyatın inkişafının əsas amillərindən biridir. Buna görə həyat azad ticarətin inkişaf etdirilməsini tələb edir. Dünya təcrübəsinə görə azad ticarət zonası, yalnız istehlak mallarının müəyyən əraziyə rüsumsuz idxalını deyil, əsasən ölkənin müəyyən ərazisinin iqtisadiyyatını qısa müddətdə canlandıra bilən istehsal sahələrinin dirçəlməsinə kömək edəcək idxalı özündə birləşdirmişdir. Gənc milli ölkələr kimi Azərbaycanda öz iqtisadiyyatını dirçəltmək üçün xarici kapitalların köməyinə ehtiyac duyulur. Yeni xarici kapital azad iqtisadi zonanın yaradılmasını və inkişafını maliyyələşdirən əsas mənbədir. Özünün məqsədinə görə iqtisadi zona xarici bazara açılan xüsusi yoldur. Bu yol vasitəsi ilə ə raziyə kapital, müasir texnologiya və s. axıb gəlməlidir. Azad ticarət zonaları yaradılarkən üzvlər arasında ticarəti məhdudlaşdıran tarif və kvota kimi sədlər aradan qaldırılır. Üzv olan ölkələr birlyə daxil olmayan ölkələrə qarşı birgə tarif tətbiq edirlər. Azad ticarət zonalarında birliyə daxil olmayan ölkələrə qarşı birgə tarif siyasətinin yeridilməsi bir sıra problemlər yaradır. Üçüncü ölkələr buna cavab olaraq öz mallarını gömrük tarifi aşağı olan başqa ölkələrə ixrac edirlər. Dünya iqtisadiyyatında azad ticarət zonaları ilk dəfə 1960-cı ildə Latın Amerikası azad ticarət zonası adı ilə yaradılmışdır. Yenə həmin il ngiltərənin təşəbbüsü ilə Avropa azad ticarət zonası yaradılmışdır. Beləliklə, istənilən ölkədə azad iqtisadi zonanın yaradılması zamanı bu və ya digər ərazinin sürətli inkişafına nail olmaq əsas məqsəd kimi qarşıya qoyulur. 79 Belə zonaların inkişafı həmin ölkənin hökumət dairələrinə milli iqtisadiyyatdakı böhran vəziyyətlərini yumşaltmaq və regionda dövlət invesyisiyalarının yatırılması çətinliklərini aradan qaldırmaq imkanı yaradır. Göründüyü kimi, dünya praktikasında azad iqtisadi zonalar hər hansı müəyyən edilmiş məqsədlər əsasında yaradılır ki, bu məqsədlər də nəinki təkcə həmin zonada, o cümlədən bütün ölkədə inkişafa nail olunmasına yönəldilir. Bir qayda olaraq həmin məqsədlərə aşağıdakılar aid edilir: xarici ticarət fəaliyyətinin aktivləşdirilməsi, ixracın həcminin artırılması, əlavə iş yerlərinin açılması, sənaye istehsalının stimullaşdırılması, ölkəyə xarici investisiyaların cəlb edilməsi, böhran vəziyyətində olan regionların inkişaf etdirilməsi, regionlar arasındakı fərqin aradan qaldırılması. Bu məqsədlərə çatma vasitələri isə demək olar ki eynidir. Bunlar: vergi və gömrük güzəştləri, müxtəlif preferensiyalardır. Bəzi kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, azad iqtisadi zonaların olması bölgələrə daha çox diqqət yetirilməsinə stimul yaradacaq: “Azad iqtisadi zonaların yaradılması sözsüz ki, mümkündür. Azərbaycanın Gürcüstan, Rusiya, ran, Türkiyə ilə sərhəd bölgələrində azad iqtisadi zonalar yaratmaqla, digər ölkələrdən mal-məhsul alıcılarını cəlb edə, yaradılacaq biznesə investisiya qoyanların sayının artmasına nail ola bilərik. Ümumiyyətlə, azad iqtisadi zona mühiti biznesin inkişafına xidmət edən bir formadır. Bu halda həmin ərazidə mal- məhsul istehsalı və satışı artacaq. xrac məsələsində də anoloji hal olacaq. Bu da öz növbəsində Azərbaycanın iqtisadiyyatının güclənməsi deməkdir. Ölkəmizin bu istiqamətdə addım atması üçün kifayət qədər imkanı da var. Dənizə yaxın şə hərlərin birində azad iqtisadi zona yaratmaqla dəniz ticarət əlaqələrini də yüksək həddə çatdırmaq olar. Dünya miqyasında azad ticarət zonaları məsələsi geniş yer alıb. Bu hal müəyyən kritik bölgələri çətinlikdən çıxarmaq, biznesi genişləndirmək, məhsul istehsalını artırmaq, ölkəni ixrac qabiliyyətli etmək, rəqabət qabiliyyətli məhsulun əldə edilməsi üçün atılır. Yəni azad iqtisadi zona yaratmaqla bu kimi üstünlüklərə nail olmaq mümkündür. Bölgələrin inkişafında belə tip zonaların yaradılması xüsusi rola malikdir”.
80
Ə
1. P.Həsənov. “Azad iqtisadi zonalar”. Bakı-1992. 2.Ə.Əlirzayev, M.Əliyev. qtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin normativ ə sasları və metodologiyası. Bakı-1996 3. A.H.Tağıyev, Q.O.Kərimov “Azad iqtisadi zonalar”. Bakı -1996. 4. Ə.Bayramov. Regional iqtisadi inteqrasiya: nəzəriyyə və praktika. Bakı- 1997.. 5. Azərbaycan iqtisadiyyatı. Bakı Asiya Universiteti. Bakı-1998. 6.R.T.Qasanov. Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının bazar modelinin konseptual əsasları. Bakı, “Elm”, 1998. 7.A.S.Şəkərəliyev “Dünya iqtisadiyyatı və B M”. Bakı-1999. 8. B.Nuriyev. Bazar iqtisadiyyatı və Azərbaycan. Bakı-1999. 9. Ü.Q.Əliyev. Bazar mexanizmi. Bakı-2000. 10. Ə.Əlirzayev. Azərbaycanda sahibkarlığın inkişaf problemləri və həlli yolları: nəzəriyyə və təcrübə. Bakı-2000. 11.Q. manov,Y.Həsənli. Azərbaycanın social-iqtisadi inkiafının modelləri. Bakı-2001. 12.A.Nadirov. Müstəqil Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf məsələləri. Bakı-2001. 13. H.Ə.Əliyev. Azərbaycan XXI əsrin və III minilliyin ayrıcında. Bakı- 2001. 14.Z.Səmədzadə. Dünya iqtisadiyyatı. (Çin iqtisadi möcüzəsi). Bakı-2001. 15. V.Niftullayev. Sahibkarlığın əsasları. Bakı-2002. 16. . brahimov. Aqrar iqtisadiyyatın aktual problemləri. Bakı-2002. 17.Ə.Bayramov. Keçid iqtisadiyyatı şəraitində valyuta məzənnəsi siyasətinin regional problemlər: konseptual ümumiləşdirmə. Iqtisadi elmləri: nəzəriyyə və praktika №1-2, Bakı-2002. 18. K.Heydərov “Gömrük işinin əsasları”. Bakı-2004 19. .Kərimli. Beynəlxalq qtisadi Münasibətlərin müasir problemləri. Bakı.2006. 81 20. “Xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması haqqında” Aktı. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 mart 2007-ci il tarixli. 21.С.А.Саядов. Азербайджан : международные связи
и
взаимоотношения . Баку-1994 22.Кругмен Л.Р., Обстфельд М. Международная экономика: теория и политика
. М., ЮНИТИ- 1997. 23.В.Е.Рыбалкина. Международные экономические отношения.. Москва -1997
24.Ш.Гаджиев. Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегия внешнеэкономического развития. Киев-2000. 25.М.К.Бункина. Национальная экономика. Москва-2002 26. Е.Александрова. “Специальные экономические зоны в мировом хозяйстве /Внешнеэкономическая деятельность” №10, 1997. 27. К.А.Семенов “Международные экономические отношения”. Москва -1998 .
28. Н.Смородинская “Туманно будущее свободных экономических зон
”. Экономика и жизнь №12, март,1997 29. Е.Ф.Авдокушин “Международные экономические отношения”. Москва . Маркетинг, 2003. 30. А.Р.Горбунов “Оффшорный бизнес и создание компаний за рубежом
”. Москва-2004 31. В.К.Ломакин “Мировая экономика”. Москва. ЮНИТИ, 2003. 32.Л.И.Райкова. “Мировая экономика
и международные
экономические свя-зи”. Москва. Институт мировой экономики, 2001. 33. М.Портер. Международный конкуренция. Москва-1993. 34. М.Лемешко “Свободные зоны не свободны от кризиса”. Деловые люди
, 1994, N 3, 35. Г.Семенов. “Развитие свободных и оффшорных зон”. Российский экономический журнал, 1995, 36. А.П.Киреев. “Международная экономика”. Москва-1997
82 37.“Международные экономические
отношения ”./ Под
ред
. В .Е.Рыбалкина. Москва-1999 38. “International Convention on the simplification and harmonization of Customs procedures”. Kyoto, 18 May 1973 39.Э. Кочетов. Осознание глобального мира. М., МЭ и МО, 2001. 40.Н.Иванов. Глобализация и проблемы оптимальной стратегии развития . М.Мировая Экономика и Международные Отношения, 2000. 41.Р.Павлическо.Регулирование прямых
иностранных
инвестиций : тенденции и проблемы. М., МЭ и МО, 2001. 42.О.Петрукин. Подводные кямни либерализации внешней торговли . М., МЭ и МО, 2001. 45.Ю.Нданов. Европейские
корпорации в
условиях
глобализации . М., МЭ и МО, 2001. 46. Управление внешнеэкономической деятельностью. Под редакцией Кредисова А.И. “Феникс”, 1996.
47. С.И.Долгов. Глобализация экономики. М.1998. 48. “Some considerations on enterprising zones and industrial parks”. Proceedings of the Conference on the Zemplen Enterpreneurs Days. April 24-26, 1998
Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. Regional round table on Foreign Direct Investment. Dushanbe, 3-4 April, 2003 Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|