Microsoft Word Mead Mekarim doc
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ruhun müstəqilliyinin dəlilləri
- Kənar aləmdən agahlıq
- Şəxsiyyətin vəhdəti
- Quranda ruhun qalması
Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 112 olmayan başqa bir həqiqət və cövhər də gizlənmişdir ki, insanın bədəni birbaşa onun təsiri altındadır. Başqa sözlə desək, ruh təbiətin fövqündə bir həqiqətdir ki, onun quruluşu və fəaliyyəti maddi aləmdəki quruluş və fəaliyyətdən fərqlidir. Düzdür, o, həmişə maddi aləmlə əlaqəlidir, lakin maddə və ya maddənin xasiyyətindən deyil. Qarşı tərəfdə materialist filosoflar qərar tutub. Onlar deyirlər: Biz maddədən başqa ruh və ya başqa adda bir varlıq tanımırıq. Mövcud olan şey cismani maddədir və ya onun kimyəvi, ya fiziki təsirinin məhsuludur. Bizim beyin və əsəb sistemimiz vardır ki, həyat fəaliyyətimizin əsas hissəsini təşkil edirlər. Onlar da başqa bədən üzvləri kimi maddidirlər və maddə qanunları altında fəaliyyət göstərirlər. Bu, eynilə ağızdakı su vəzilərinin fəaliyyətinə oxşayır. Çünki onlar həm fiziki cəhətdən işləyir, yəni ağıza yemək qoyduqda dərhal işə düşüb maye ifraz etməklə qidanın həzminə kömək edir, həm də kimyəvi cəhətdən özündə xüsusi maddələr ehtiva edir ki, bu maddələr vasitəsilə qida daha yaxşı çeynənilir və həzm olunur. Materialistlərin fikrincə bizim əsəb sistemimiz və beynimiz də belədir, həm fiziki, həm də kimyəvi təsitə malikdir. Bu fiziki-kimyəvi fəaliyyətlərə də ruhi fəaliyyətlər, ya sadəcə ruh deyilir. Onlar bu bəhsdən belə nəticə alırlar: 1. Bizim ruhi fəaliyyətlərimiz beynimizin və əsəb sistemimizin vücuda gəlməsi ilə yaranır və onların (ölümlə) aradan getməsi ilə aradan gedir. Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 113 2. Ruh cismin xüsusiyyətlərindəndir. Deməli, maddədir. Onun təbiətin fövqündə heç bir vücudu yoxdur. 3. Cismə hakim olan bütün qanunlar ruha da şamildir. 4. Bədənsiz ruhun heç bir müstəqil vücudu yoxdur və ola da bilməz. Ruhun müstəqilliyinin dəlilləri Materialistlər israr edirlər ki, ruh beyin hüceyrələrinin xüsusiyyətlərindəndir. Təfəkkür, hafizə, eşq, nifrət, qəzəb, elm və s. xüsusiyyətləri maddi və təcrübi aləmin qanunlarına tabe edirlər. Lakin ruhun müstəqilliyinin tərəfdarı olan filosoflar bu əqidəni inkar etmək üçün çoxlu dəlillər gətirmişlər ki, biz onlardan bir qismini burada qeyd edirik: Kənar aləmdən agahlıq Materialistlərdən bu zəmində soruşulmalı olan ilk sual budur ki, əgər təfəkkür və ya digər ruhi fəaliyyətlər beyinin fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərin-dəndirsə, o zaman beyinlə mədə, ciyər və s. bədən üzvləri arasında heç bir əsaslı fərq olmamalıdır. Çünki məsələn mədənin də fəaliyyəti fiziki-kimyəvi tərkiblədir. Halbuki bu iki bədən üzvünün arasında olan fərq çox aşkardır. Beyindən başqa bütün bədən üzvlərinin fəaliyyəti az-çox bir-birinə bənzəyir. Başqa üzvlərin bütün fəaliyyətləri daxili olduğu halda ruhun fəaliyyəti xaricidir və bizi vücudun xaricində olan hadisələrlə tanış edir. Bu sözün bəyanında bir neçə məsələni qeyd etməliyik. Birinci məsələ budur ki, sözsüz bizim vücudumuzun xaricində bir aləm vardır. Kənar aləmin vücudunu inkar Àéÿòóëëàù Ìÿêàðèì Øèðàçè 114 edən idealistlər deyirlər ki, var olan şey yalnız “biz” və “bizim təsəvvürlərimiz”-dir. kənar aləmdə olan hər şey yuxuda gördüklərimiz kimi təsəvvürlərdən başqa bir şey deyil. Onların bu sözü kökündən səhvdir. Biz artıq qeyd etmişik ki, əslində onlar idealist olsalar da, əməl cəhətdən realistdirlər. Onlar əslində öz kitabxanalarında düşündüklərini küçədə, ümumiyyətlə öz həyatlarında unudurlar. İkinci məsələ budur ki, bizim bu kənar aləmdən məlumatımız vardırmı? Sözsüz ki, bu sualın da cavabı müsbətdir. İndi belə bir sual çıxır ki, həmin bu kənar aləm bizim vücudumuzun daxilinə girir? Təbii ki, yox. Həmin aləmin sadəcə surəti bizimlədir və biz kənar aləmdən agah olmaq qüvvəmizlə onları dərk edirik. Bu agahlıq xüsusiyyəti təkcə beyinin fiziki-kimyəvi xüsusiyyəti kimi səciyyələnə bilməz. Çünki bu (fiziki-kimyəvi) xüsusiyyət kənar aləmdən aldığımız təəssüratdan doğur. Başqa sözlə desək, kənar məlumatlar səbəb, beyinin fəaliyyəti isə bu səbəbin nəticəsidir. Yəni kənar varlıqlardan xəbərdar olmaq üçün onları bir növ əhatə etmək lazımdır. Bu əhatə dairəsini yaratmaq beyinin işi deyil. Beyin sadəcə bundan təsirlənir. Bu, digər bədən üzvlərinin kənardan təsirləndiyi kimidir. Kənar aləmi əhatə edib ondan agah olmaq isə başqa bir şeydir. Şəxsiyyətin vəhdəti Ruhun müstəqilliyi üçün gətirilən ikinci dəlil bütün ömür boyu insanın vahid şəxsiyyət formasında qalmasıdır. Bizim var olmağımızda heç bir şübhəmiz yoxdur. Biz bunu “hüzuri” elm ilə çox yaxşı anlayırıq. Bu, Ìÿàä - þëöìäÿí ñîíðàêû ùÿéàò 115 bizim əlimizdə olan ən aydın məlumatımızdır. Məşhur fransız filosofu Dekartın bunu isbat etmək üçün dediyi “mən fikirləşirəmsə, demək varam” ifadəsi də əslində doğru deyil. Çünki artıq “mən” deməklə varlıq isbat olunur, əlavə “fikirləşirəm” deməyə ehtiyac yoxdur. Həmin bu “mən” bütün ömür boyu dəyişməyən bir həqiqətdir. Hər kəs uşaqlıqdan indiyə kimi yalnız bir “mən” olub, ölənə kimi də həmin “mən” olacaq. İndi fikirləşək görək ömrümüz boyu bizi əhatə edən bu “mən” nədir? Bu, bizim bədənimizdə, ya beynimizdə olan hüceyrələrdirmi? Axı onlar bir ömür boyu dəfələrlə dəyişib? Dediyimiz kimi 7, ya 8 il müddətində insan bədəninin bütün hüceyrələri ölür, yerinə yeni hüceyrələr yaranır. Yetmiş yaşlı insanın bədəni ömür boyu təxminən 10 dəfə tamamilə dəyişir. Əgər materialistlər kimi insanın varlığınıhəmin bu cism və onun xüsusiyyətlərindən ibarət bir varlıq bilsək, o zaman yetmiş il ərzində bu “mən”-in ən azı 10 dəfə dəyişdiyini qəbul etməliyik. Halbuki vicdanı olan heç kəs bunu deməz. Buradan məlum olur ki, insanın maddi tərəfindən başqa, ömür boyu heç vaxt dəyişməyən, varlığımızın əsasını təşkil edən və şəxsiyyətimizin vəhdətinə amil olan başqa sabit bir tərəfi də vardır. Quranda ruhun qalması Qurani-Kərimdə ruhun qalması, müstəqilliyi və fani olmaması barədə açıq-aşkar gələn ayələr vardır. Ali-İmran surəsinin 169-170-ci ayələrində Allah yolunda şəhid olanlar barədə deyilir: Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|