223
Kələmi saxlamaq üçün anbarları 1-2, bəzən isə 3-4 mərtəbə
tərəcələrlə (rəflərlə) avadanlıqlaşdırırlar.
Ağbaş kələmin orta gec və gecyetişən sortlarını uzun müddət
saxlamaq olur. Uzun müddət saxlamaq üçün Zimovka, Amager, Belorus,
Hədiyyə gecyetişən sortları, cənubda isə Likurişka, Krasnodar, Baqirski,
Biryuçekut və s. sortlar yararlıdır. Kələm soyuğa davamlı bitkidir. Onu -
2
0
C-də saxlamaq olar. -1
0
C temperatur və 90-95% nisbi rütubət optimal
şərait hesab edilir.
Cənub, cənub-qərb və qərb zonalarında kələmi dərinliyi 0,2 m, eni
1 m və hündürlüyü 0,5-0,7 m olan burtlarda saxlamaq daha yaxşıdır.
Burtların uzunluğu 10-20 m, aralarındakı məsafə 4-5 m olur.
Yaz-yay aylarında ağbaş kələmi süni soyutma ilə xüsusi anbarlarda
saxlamaq lazımdır.
Amager sortlu kələmin 3 m hündürlüyündə daqqasız, aktiv
ventilyasiya ilə saxlanması çox yaxşı nəticə verir. Bu zaman 1 ton
məhsula 1 saatda 100 m
3
hava verilir. Kələmi qarlama üsulu ilə də
saxlayırlar.
Baş soğan mənfi 1-3
0
C temperaturda və 75-80% nisbi rütubətdə
daha yaxşı qalır. Soğanı 16-20 kq tutumu olan lotkalarda və reşotkalarda
35-50 sm qalınlığında yığıb saxlayırlar. Qarlama üsulu ilə saxlamada acı
soğanlardan Bessonov, Arzamas və Rostov sortları daha yaxşı qalır.
Sarımsağı mənfi 1-3
0
C temperaturda və 75-80% nisbi rütubətdə
saxlamaq məsləhətdir.
Yaşıl göyərti tərəvəzlərini 0
0
C temperaturda və 95-97% nisbi
rütubətdə saxlamaq lazımdır. Göyərti tərəvəzlərini soyuducularda və
224
buzxanalarda saxlamaq daha əlverişlidir. Çünki belə halda onlar
soluxmadan 1-2 həftə qala bilirlər.
Qarpız, qovun, qabaq və həmçinin pomidor, xiyar, badımcan və
bibər mövsümi tərəvəzlərdir.
Qarpız və yetişməmiş pomidoru 2-3 ay saxlamaq mümkündür.
Qabaq və qovunları bütün qış boyu saxlamaq olar. Bibər, badımcan, göy
qabaq və xiyarı uzun müddət saxlamaq olmaz.
Xiyarı qısa müddətdə 10-12
0
C temperaturda və 90-95% nisbi
rütubətdə, qabağı isə 10-12
0
C temperaturda və 70-75% nisbi rütubətdə
uzun müddət saxlamaq mümkündür.
Qarpızı 3
0
C temperaturda və 80-85% nisbi rütubətdə saxlamaq
məsləhətdir. 0
0
C temperaturda qarpız dadını itirir və çürüyür. Saxlamaq
üçün Boqayev Muraşkası, Melmitopol-60, Don-39, Qalib-395, Bıkov-22
sortları daha perspektivlidir.
Qovunu 0-2
0
C temperaturda və 75-80% nisbi rütubətdə saxlamaq
olar. Orta Asiyada qovunu aslı halda və ya xəndəklərdə saxlayırlar.
Qovun əvvəlcə günəş altında bir az bürüşdürülür ki, onlar uzun müddət
yaxşı qalsın.
6.5. Meyvə və giləmeyvələrin saxlanılması
Meyvələri soyuducuxanalarda, təbii hava cərəyanı olan anbarlarda və
həmçinin tənzim olunan qaz mühiti şəraitində saxlayırlar. Meyvələrin anbarlara
yığılması və saxlanılması şəraiti meyvənin keyfiyyətinə təsir göstərir. Saxlanılmaq
üçün sağlam, zədəsiz və xəstəliy olmayan meyvələr seçilir. Saxlanılma müddəti,
həmçinin taranın, qablaşdırma materialının keyfiyyətindən asılıdır. Saxlanılmağa
225
göndərilən mal qəbul məntəqəsində və ya ekspedisiya şöbəsində çeşidləndikdən
sonra anbara yığılır. Yığma zamanı anbarın qapı yerindən uzununa doğru 2 m
enində keçid saxlanılır. Qalaqlar arasındakı məsafə 30 sm olmalıdır.
Kağıza bükülmüş qış sortlu alma və armud anbarın daha içəri tərəflərinə,
nisbətən az müddət üçün saxlanılanlar qapıya yaxın yığılmalıdır. Yeşiklər reykalar
üzərinə qalaqlanır. Qalaqların hündürlüyü 2-2,5 m-dən çox olmamalıdır.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, meyvə və tərəvəz eyni anbarda saxlanıla
bilməz. Yığılmış hər qalağa pasport vurulur. Burada meyvənin adı və sortu,
gətirilmə tarixi, netto və brutto çəkisi, qəbul aktı üzrə keyfiyyəti, həmçinin təxmini
saxlanılma müddəti göstərilir. Meyvələrin müxtəlifliyindən asılı olaraq, onların
saxlanılma şəraiti və müddəti də dəyişir. Yuxarıda dediyimiz kimi, saxlanılma
zamanı toxumlu meyvələrdə yetişmə davam edir. Yetişmənin birinci fazasında
meyvənin ət hissəsində sintetik proseslər gedir, lakin meyvə hələ bərk olur.
Yetişmənin ikinci fazasında toxum hissə yetişir, sintez qurtarır və əmələ gəlmiş
maddələrdə parçalanma gedir. Həmçinin anaerob parçalanma məhsullarından etil
spirti alınır(saxlanılmanın ikinci dövründə). Beynəlxalq Standart Təşkilatı müxtəlif
sort almanın saxlanılması üçün 0
0
C-dən yüksək temperatur məsləhət görür
(pomoloji sortdan asılı olaraq, 0-1
0
C, 0-2
0
C və 3-4
0
C-dək).
Tənzim olunan qaz mühiti şəraitində soyuducuda saxlanılan almalar üçün
temperatur 2-4
0
C, nisbi rütubət isə 90-95% səviyyəsində saxlanılır. Toxumlu
meyvələrin saxlanılması zamanı havada oksigenin və karbon qazının miqdarını
tənzimlənməklə saxlanılma müddətini artırmaq olar.
Bu saxlanma üsulunun mənfi cəhətləri də vardır. Belə ki, burada germetik
kameralardan istifadə etmək lazım gəlir. Eyni zamanda kamera açılarkən bütün
partiya mal realizə edilməlidir. Hazırda isə bizim ölkəmizdə meyvənin
saxlanılmasından əvvəl onların polietilen kağızlara bükülməsi tətbiq olunur. Belə
şəraitdə müxtəlif meyvələrin xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Ümumiyyətlə,
saxlanılma zamanı almanın tərkibində olan saxaroza və turşuluqda çox
dəyişikliklər baş verir. Alma öz əvvəlki turşuluğunun 30-60%-ni itirir. Yetişmənin
Dostları ilə paylaş: |