Microsoft Word muasir idar?Etm? N?Z?Riyy?L?Ri magistr Dissertasiyas? docx

52 
 
tədbirlər  proqramının  mütəşəkkil  surətdə  işlənməsi  və  həyata  keçirilməsini  təmin 
etməkdir. 
Antiböhranlı tədbirlərin işlənməsi zamanı bunlar vacibdir: 
1)
 
Böhranlı  vəziyyətin  simptonlarını  deyil,  müəssisədə  onun  səbəblərini  dərindən 
təhlil edərək, onun baş verməsini aşkarlamaq; 
2)
 
Hər bir konkret problemin həllində neqativ amillərin təsirini azaldılmasının bütün 
mümkün  yollarını  öyrənmək,  hər  bir  səbəbi  tədqiq  etmək  və  bu  zaman  layihə 
həllərinin alternativ xarakterli olmasını nəzərə almaq; 
3)
 
Məsul  şəxsləri,  vaxtı,  resursların  həcmini  və  nəzarət  nöqtələrini  göstərməklə, 
ardıcıl surətdə antiböhranlı tədbirlər proqramını hazırlamaq. 
Bu zaman planlaşdırılan tapşırıqların həyata keçirilmə mərhələləri qısa, nəzarət 
nöqtələri isə çox olmalıdır. 
Beləliklə,  sağlamlaşdırma  proqramının  işlənməsi  zamanı  aşağıdakı  prinsiplərə 
ə
məl edilməsi zəruridir: 
1)
  Proqramın işlənməsinə müəssisənin bütün heyyətinin cəlb edilməsi; 
2)
  Müəssisədə  böhran  vəziyyətinin  simptomları  və  səbəbləri  ayırmaqla  onları 
konkretləşdirmək; 
3)
  Proqramın işlənməsinin bütün mərhələlərində səffaflıq və aşkarlığa nail olmaq; 
4)
  Fərdi şəkildə, hər bir tədbirin hazırlanması məsuliyyəti  və yerinə yetirilməsi 
və nəzarətin rəsmi sənədləşməklə təsdiqi; 
5)
  Sağlamlaşdırmanın  həyata  keçirilməsində  rəhbərin  (antiböhranlı  idarəetmə 
üzrə menecerin) israrlı və qərarlı olması. 
Təsərrüfatçılığın  bazar  formasında  sərt  rəqabət  şəraiti  bəzi  təsərrüfat 
subyektlərini  müflisləşməyə  və  ya  müvəqqəti  ödəniş  qabiliyyətsizliyinə  gətirib 

---

53 
 
çıxarır. Nə üçün uzun müddət normal fəaliyyət göstərən müəssisə ödəniş qabiliyyətini 
itirir?  Nəzəriyyənin  göstərdiyi  və  təcrübədə  təsdiq  edildiyi  kimi,  müasir  şəraitdə 
müəssisənin  ödəniş  qabiliyyətini  itirməyinin  əsas  tələbi,  bazar  situasiyasının  inkişaf 
tendensiyalarına  strategiyanın  uyğun  olmamasıdır.  Müəssisənin  dəyişikliklərə 
hazırlaşa  bilmədiyi  istənilən  vəziyyəti  böhranlı  adlandırmaq  olar.  Bu  halların  baş 
verməməsi üçün, müəssisə iqtisadiyyatında baş verə biləcək böhranları vaxtında hiss 
etmək,  maliyyə  çatışmazlıqları  və  çətinliklərin  yaranmasına  qədər  lazimi  tədbirlər 
görmək lazımdır. 
Müəssisəni  böhran  vəziyyətindən  çıxarmaq  üçün,  böhranı  yaradan  səbəblər 
aradan  qaldırılmalıdır.  Böhrandan  çıxma  yolunun  planlaşdırılması  prosesini  isə 
antiböhranlı  idarəetmədə  strategiya  (antiböhranlı  strateji  planlaşdırma)  və  taktika 
(operativ planlaşdırma) adlandırmaq olar. 
Antiböhranlı  idarəetmə  zamanı  ən  vacib  məsələ  idarəetmə  strategiyasıdır. 
Burada  əsas  diqqət  böhranın  yaranması  ilə  bilavasitə  bağlı  olan  səbəblərin  aradan 
qaldırılması  və böhrandan  çıxma  problemlərinə  yönəldilməlidir.  Bu  zaman  biznesin 
daxili  və  xarici  mühiti  təhlil  edilir,  müəssisə  üçün  əhəmiyyət  kəsb  edən  hər  bir 
komponent üzrə informasiyalar toplanır və bunun əsasında müəssisənin real vəziyyəti 
qiymətləndirilərək böhranlı vəziyyətin səbələri aydınlaşdırılır. 
  
Müəssisə  fəaliyyətində  antiböhranlı  idarəetmə  strategiyasının  işlənməsində 
birinci  mərhələ  ,  müəssisənin  dəqiq,  kompleks  və  vaxtında  müəyinəsinin  həyata 
keçirilməsidir.  Buraya  əsasən  xarici  amillərin  təhlili  və  böhranlı  vəziyyətdə  olan 
müəssisənin  öz    vəziyyətinin  təhlili  aiddir.  Antiböhranlı  strateji  planlaşdırmanın 
ikinci  mərhələsi  müəssisənin  məqsədlər  sistemi  və  fəaliyyətində  düzəlişlərin 
edilməsidir.  Antiböhranlı  strateji  planlaşdırmada  üçüncü  mərhələ,  müəssisənin 
iqtisadi  böhrandan  çıxması  üçün  strateji  alternativlərin  formalaşdırılması  və 
strategiyanın  seçilməsidir.  Bununla  da  strateji  planlaşdırma  prosesi  qurtarır  və 
seçilmiş  strategiyanın  (operativ  planlaşdırma)  həyata  keçirilməsi  üçün  taktikanın 

---

54 
 
müəyyən  edilməsi  prosesi  başlayır.  Sonda  isə  antiböhranlı  idarəetmənin  reallaş-
dırılması, qiymətləndirilməsi və nəticələrə nəzarət həyata keçirilir. 
Taktiki planlaşdırma seçilmiş strategiya çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Belə 
ki,  strateji  məqsədlərdən  kənarda  iqtisadi  böhrandan  çıxmağa  yönəlmiş  operativ 
tədbirlər, müəssisənin maliyyə vəziyyətini müvəqqəti olaraq yaxşılaşdırsa da, böhranı 
törədən əsas səbəbləri aradan qaldıra bilməz. Müəssisənin iqtisadi böhrandan çıxması 
üçün  taktiki  (operativ)  tədbirlərə  bunlar  aid  edilə  bilər:  xərclərin  azaldılması,  bəzi 
bölmələrin  bağlanması,  heyətin  ixtisarı,  istehsal  və  satış  həcminin  azaldılması,  fəal 
marketinq 
tədqiqatları, 
məhsulun 
qiymətinin 
artırlması, 
cari 
zərərlərin 
dəqiqləşdirilməsi, daxili ehtiyyatların üzə çıxarılması, mütəxəssislərin cəlb edilməsi, 
kreditlərin alınması, nizam-intizamın möhkəmləndirilməsi və s. 
 Taktiki  planlaşdırmanın  birinci  mərhələsi  seçilmiş  antiböhranlı  strategiyanın 
reallaşdırılmasından  ibarətdir  ki,  bu  zaman  menecerlər  düşünülmüş  halda  müəyyən 
işlər  görməlidirlər.  Yeni  strategiyanın  reallaşdırılması  zamanı  menecerlər  diqqəti 
ə
sasən  buna  yönəltməlidirlər:  dəyişikliklər  necə  qəbul  ediləcək,  kim  müqavimət 
göstərəcək  və  hansı  davranış  tərzi  seçilməlidir.  Bu  zaman  müqavimət  minimuma 
edirilməli  və  ya  dəyişikliklərin  məzmun  və  mahiyyətindən  asılı  olmayaraq 
ümumiyyətlə  aradan  qaldırılmalıdır.  Taktiki  planlaşdırmada  ikinci  (soununcu) 
mərhələ,  strategiyanın  yerinə  yetirilməsinin  qiymətləndirilməsi  və  ona  nəzarətin 
həyata  keçirilməsidir.  Bu  iş  strategiyanın  reallaşdırılmasının  hansı  səviyyədə 
müəssisənin məqsədlərinə nail olmasını aydınlaşdırmağa yönəlməlidir. 
 
Ötən  illər  ərzində  böhranların  meydana  gəlməsi  və  şiddətlənməsi,  digər 
tərəfdən  isə  idarəetmə  elminin  inkişafı  antiböhranlı  idarəetmə  konsepsiyasının 
yaradılmasını  zəruri  şərt  kimi  qarşıya  qoymuşdur.  Böhran  şəraitində  müəssisə  və 
təşkilatların  antiböhranlı  idarəetməni  həyata  keçirmələri  nəyin  ki,  onları  böhran 
vəziyyətindən  çıxaracaq,  həmçinin  onların  daha  da  səmərəli  fəaliyyət  göstərməsinə 
şə
rait yaradacaqdır. 
 

---