Microsoft Word muasir idar?Etm? N?Z?Riyy?L?Ri magistr Dissertasiyas? docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
77 öyrənmək üçün işçi qüvvəsinin axın əmsalı və dövretmə göstəricilərindən istifadə olunur. şçi qüvvəsinin axın əmsalı işdən gedən fəhlələrin onların orta siyahı sayına olan nisbəti ilə müəyyən olunur. Bu əməyin təşkilində mühüm çatışmamazlıqların olduğunu göstərir. şçi qüvvəsinin dövretmə əmsalı həmişə qəbul olanlar və işdən gedənlər üzrə hesablanır. Ə mək məhsuldarlığının səviyyəsinə təsir edən amillər kimi maddi-texniki sferaya aid olan faktorlar da göstərilməlidir. Elmi Texniki Tərəqqinin nəaliyyətləri, qabaqcıl texnika və texnologiyanın tətbiqi yalnız məhsulun əmək tutumluluğunu azaltmır, həmçinin məhsul vahidinə düşən xammal və material məsrəflərini də aşağı salır, əməyə qənaət edilir. Texnikanın iqtisadi potensialı onun texnoloji və istismar keyfiyyətləri ilə müəyyən olunur ki, bu da əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi imkanını müəyyənləşdirir. Texniki tərəqqi avadanlıqların modernləşməsinə, onların yenisi ilə əvəz olunmasına, mənəvi aşınmanın aradan qaldırılmasına şərait yaradır. Yeni avadanlıqların istifadəsi və işlədilən avadanlıqların modernləşməsi fəhlə qüvvəsinə qənaət edir. Bu qənaət aşağıdakı kimi hesablanır: F nq = (3.1.3) 13 A – avadanlıqların cəmi miqdarı A 1 – texniki təkmilləşməyə ehtiyacı olmayan avadanlıqların miqdarı A 2 – yeni və modernləşmiş avadanlıqların miqdarı M a – yeni və modernləşmiş avadanlıqlardan istifadə edildikdə əmək məhsuldarlığının artım faizi 13 stinad olunan mənbə: Qasımov M.Ə “Əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə təsir edən əsas amillərin təhlili”: Kurs Layihəsi. Bakı, 2010, səh. 32. t i a T T M A A A ÷ × × + × × 100 100 100 2 1 78 T i – yeni və ya modernləşdirilmiş avadanlıqlardan istifadə aylarının sayı T t – plan dövründə təqvim aylarının sayı Avadanlığın məhsuldarlığı nə qədər yüksək olarsa sərf edilən əmək də bir o qədər səmərəli olar, yəni bir işçi daha çox maddi nemət istehsal edə bilər. Əməyin texnika ilə silahlanması əmsalını müəyyən etmək üçün istifadə edilən avadanlıqların dəyəri (və ya işlənmiş dəzgah saatların sayı) ən böyük növbədə çalışan fəhlənin sayına bölünür. Əmək məhsuldarlığı avadanlığın məhsuldarlığı ilə əməyin texnika ilə silahlanması göstəricisinin hasilinə bərabərdir. Texniki tərəqqinin ə n mühüm istiqamətlərindən biri istehsalın mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılmasıdır. Bu iki amil əl əməyinin azaldılmasına təsir edir. stehsalın mexanikləşdirilməsi 4 mərhələdə həyata keçirilir: 1) Əl əməyi mexanikləşdirilmiş alətlərlə əvəz olunur; 2) Əl əməyi maşınlarla əvəz olunur; 3) Kompleks mexanikləşdirmə – burada istehsal prosesinin əsas və köməkçi hissələri mexanikləşdirilir; 4) Avtomatlaşdırma. Mexanikləşdirilmənin son mərhələsi fəhlələri hər cür fiziki əməkdən azad edir. Onların əsas işi maşın və mexanizmlər üzərində nəzarətdən və lazım olduqda xırda təmir işləri aparmaqdan, texniki nöqsanları aradan qaldırmaqdan ibarətdir. Avtomatlaşdırma istehsal proseslərini sürətləndirməyə, istehsal vaxtını ixtisar etməyə, istehsalın fasiləsizliyini təmin etməyə imkan verir. Bu işçilərin əməyini xeyli 79 yüngülləşdirir, məhsuldarlığı artırır. Avtomatlaşdırma insanın təsir göstərə bilmədiyi kimyəvi proseslərə, atom, istilik proseslərinə, onların idarə edilməsinə də təsir göstərir. Avtomatlaşdırma və mexanikləşdirmənin tətbiqi ə mək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə təsir göstərir. Bu effektliliyi ifadə edən aşağıdakı göstəricilər var: istehsalın həcminin artması; maya dəyərinin aşağı salınması; məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması; əməyin yüngülləşdirilməsi; əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi. Elektrikləşdirmə texniki tərəqqinin bir istiqaməti kimi əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə, onun səmərəsinə qabaqcıl təsir göstərir. O, texniki tərəqqinin başqa istiqamətlərinin də inkişafını təmin edir. Elektrikləşdirmə mexanikləşdirmə, avtomatlaşdırma və kimyalaşdırmaya da təsir edir. Elektrik enerjisi elektrotexnikanı, avtomatikanı, telemexanikanı, elektronikanı və bir sıra bu kimi mühüm sahələri inkişaf etdirməkdə əsaslı rol oynayır. Elektrik enerjisi insan səhhəti üçün zərərli olan işlərin icrasını həyata keçirən maşın və avadanlıqların işini təmin edir. ETT – in istiqamətlərindən biri də kimyalaşdırmadır. Kimyalaşdırma kimyəvi üsul və texnologiyanın tədbiqini nəzərdə tutur. Belə ki, kimyalaşdırma ictimai əməyə qənaət edilməsində, istehsal olunan məhsulun material tutumunun azaldılmasında, sənayenin əlavə xammal bazasının yaradılmasında, istehsalın intensiv inkişafında mühüm rol oynayır. Beləliklə, kimyalaşdırma ictimai əməyə qənaət və əmək məhsuldarlığının səviyyəsinin yüksəldilməsi baxımından aşağıdakı əhəmiyyəti daşıyır: 80 - yeni məhsul növlərinin yaradılması; - mövcud texnoloji proseslərin və istehsalın intensivləşdirilməsi; - məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsi və dəyərinin aşağı salınması; - sənayenin xammal bazasının genişlənməsi. Ə mək məhsuldarlığının digər maddi-texniki amillərindən biri də istehsalın ixtisaslaşdırılmasıdır. O, əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinin mühüm şə rtlərindəndir. xtisaslaşma dedikdə məhsul çeşidinin azaldılması və bir müəssisə daxilində texnoloji cəhətdən eyni cinsli məhsulun kütləvi buraxılışı başa düşülür. Başqa sözlə ixtisaslaşma əmək bölgüsünün elə formasıdır ki, burada bir sahə və ya müəssisədə müəyyən məhsul və ya xidmətin istehsalı cəmlənir. stehsalın ixtisaslaşması məhsulun ən az xərclə istehsalına imkan verir. xtisaslaşma istehsal güclərindən səmərəli istifadə olunmasını, avadanlığın iş vaxtından daha dolğun istifadə imkanını, maşın və avadanlıqların intensiv istifadə göstəricilərinin yaxşılaşdırılmasını, köməkçi fəhlələrin xüsusi çəkisinin azaldılmasını və əsas istehsal fəhlələrinin xüsusi çəkisinin çoxaldılmasını, eyni istehsal gücünün tətbiqi ilə daha çox məhsul istehsalını, kütləvi istehsala güclü imkanın yaranmasını, canlı əmək və əmək alətlərindən, habelə xammal və materiallardan qənaətlə istifadə olunmasını və əməyin elmi təşkilinin asanlaşmasını təmin etməklə əmək məhsuldarlığına və onun yüksəldilməsinə təsir edir. Bundan başqa əmək məhsuldarlığına kooperasiyalaşma da təsir göstərir. xtisaslaşmanın inkişafı kooperasiya əlaqələrini daha da gücləndirir. stehsalın Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|