Microsoft Word muasir idar?Etm? N?Z?Riyy?L?Ri magistr Dissertasiyas? docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
71 Ə mək intizamına ciddi əməl olunması müəssisə, idarə və təşkilatların səmərəli və fasiləsiz işinin təşkilinin, eləcə də istehsal prosesinin normal fəaliyyətinin zəruri şə rtidir. Bu da öz növbəsində texniki tərəqqi və mütərəqqi iş üsullarının mənimsənilməsini sürətləndirir ki, bu da əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə təsirsiz ötüşmür. Əmək intizamının möhkəmləndirilməsinin əsas yolu əmək kollektivlərində yüksək tələbkarlıq və məsuliyyət mühiti formalaşdırmaqdır. Əmək intizamının möhkəmləndirilməsi, lazımı qayda-qanunun yaradılması üçün bir sıra inzibatı təsir vasitələrindən istifadə edilir ki, bura da müxtəlif cəza tədbirlərinin seçilməsi və tətbiqi daxildir. Cəza tədbirləri kimi xəbərdarlıq, töhmət, bir ildən çox olmayaraq az maaşlı işə keçirmək, işdən çıxarmaq və s.-ni göstərmək olar. Əmək intizamının ciddi pozulması bəzi hallarda müəssisəyə ciddi ziyan vurur ki, bu da cinayət kimi qiymətləndirilir. Sosial mühitlə əlaqədar olan və əmək məhsuldarlığına təsir edən əsas amillərdən biri də kollektivdəki sağlam sosial-psixoloji mühitin formalaşmasıdır. Bu amil kollektivin ayrı-ayrı üzvləri arasında münasibətlərin keyfiyyət tərəfidir. Bu amil əmək kollektivinin ümumi inkişaf səviyyəsindən asılıdır və əlverişli və qeyri-əlverişli ola bilər. Əlverişli sosial-psixoloji mühit əmək məhsuldarlığını artırırsa qeyri-əlverışli mühit əmək kollektivinin qeyri-məhsuldar işləməsinə, az səmərə verməsinə səbəb olaraq məhsuldarlığı aşağı salır. Bu amil eyni zamanda işçilər arasındakı münasibətin də səviyyəsini ifadə edir. Qeyri-sağlam sosial-psixoloji mühit kollektiv fəaliyyəti məhdudlaşdırır, məhsuldarlığı aşağı salır. Sosial-psixoloji amil əmək məhsuldarlığına təsir edərək onun orta səviyyədən 5-10% yüksəlməsinə səbəb olur. Ə mək məhsuldarlığının artırılmasında iqtisadi amillərin rolunu inkar etmək olmaz. Bu amillərin rolunun düzgün müəyyənləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi digər amillər üçün təkanverici rol oynayır. Bu da iqtisadi amillərin daim diqqət mərkəzində olmasını zəruri edir. qtisadiyyatın əsas vəzifələrindən biri də cəmiyyətin inkişaf potensialından istifadəyə imkan verən təsir formalarının yaradılmasıdır. Bura iqtisadi vasitələr və həvəsləndirmə sistemi aiddir. 72 Bütünlükdə əmək məhsuldarlığının iqtisadi amilləri insanın potensial enerjisindən istifadə edilməsinə yönəldilib. Bu baxımdan həvəsləndirmə (motivasiya) mühüm iqtisadi amillər sırasındadır. Bu amil qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün rəhbərliklə işçilər arasında əməkdaşlığın həyata keçirilməsinə yönəldilir. qtisadi amil kimi həvəsləndirmə (motivasiya) işçiləri maddi maraq prinsipindən öz ə mək nəticəsinə görə həvəsləndirilməsini təmin edir ki, bu da son nəticədə əmək resurslarından istifadənin yaxşılaşdırılması, əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə gətirib çıxarır. Həvəsləndirmə, insan amilinin fəallaşdırılması üçün əsas şərtdir. Bunun üçün aşağıdakılar təmin edilməlidir: işçilərin həmişə müəssisədə olmalarından zövq almaları; özlərini təkcə işçi kimi deyil bir şəxsiyyət kimi hiss etmələri; müəssisənin etibarlığına təminatın olması; işçilərin təkcə maddi deyil, mənəvi cəhətdən də təmin edilmələri. Həvəsləndirmə təkcə əlverişli mühit yaradaraq mənəvi motivasiyanı özündə birləşdirmir. Bura eyni zamanda maddi həvəsləndirmə də daxildir. Bu maddi həvəsləndirmə kimi ilk olaraq əməyin ödənilməsini göstərə bilərik. Əmək haqqı, onun səviyyəsi və səmərəli istifadəsinin təhlili əmək məhsuldarlığına təsirinin öyrənilməsində önəm daşıyır. Aşağıdakı Cədvəl 3.1.1-ə 10 nəzər salaq: Cədvəl 3.1.1 Göstəricilər Ölçü vahidi Keçən il Hesabat ili 1. Əmək haqqının ümumi məsarifdə tutduğu xüsusi çəkisi. faizlə 13.6 15.5 2. Əmək haqqının hər manatına a) məhsul istehsalı manat 10.84 9.53 b) mənfəət manat 2.96 3.02 10 stinad olunan mənbə: Qasımov M.Ə “Əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə təsir edən əsas amillərin təhlili”: Kurs Layihəsi. Bakı, 2010, səh. 21. 73 Buradan göründüyü kimi əmək haqqının xüsusi çəkisi artmışdır. Bu təhlil zamanı araşdırılmalı olan məsələlərdəndir. Həmçinin əmək haqqının hər manatına düşən məhsul azalıb. Bu ciddi nöqsanlardan sayılır. Təhlildə bu məsələ də öz əksini tapmalıdır. Ümumiyyətlə, əmək haqqının səmərəli istifadəsinin təhlili zamanı onun kənarlaşması, yəni plana nisbətdə artıq və ya əskik olması və bunun səbəbi, ikinci olaraq isə onun düzgün seçilməsi və əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə təsirini öyrənmək lazımdır. Eyni zamanda maddi həvəsləndirmə kimi həm daimi xarakterli (vəzifə və tarif maaşlarına əlavə və ödəmələr, cari mükafatlandırma və s.), həm də birdəfəlik ödəmələr (bir dəfəlik mükafatlar, ilin axırında, işin yekununda verilən mükafatlar, bir dəfəlik maddi köməklik və s.) aparılır. Hər bir işçiyə mükafat məbləği aşağıdakı kimi hesablanır: M A =M b × T j × n i (3.1.1) 11 M A – mükafat məbləği M b – bir bal həcmində olan mükafat məbləği T j – alınmış balların miqdarı (hər bir iş günündə) n i – iş günlərinin sayı sayəsində işçilərdə əməyə münasibətin bu və ya digər tərəfi yaranır. Ə mək məhsuldarlığının yüksəldilməsinə təsir edən əsas iqtisadi amillərdən biri də işçilərin peşə-ixtisas səviyyəsidir. Peşə – ictimai əmək prosesində meydana çıxan və xüsusi əmək vərdişləri və müvafiq bilik tələb edən işçilərin nisbətən daimi əmək fəaliyyətidir. xtisas – bir peşə daxilində işçinin əmək fəaliyyətini müəyyən edir. ş çinin peşə xarakteristikası bir sıra məsələləri əhatə edir. Bu məsələlər 11 stinad olunan mənbə: Qasımov M.Ə “Əmək məhsuldarlığının səviyyəsinə təsir edən əsas amillərin təhlili”: Kurs Layihəsi. Bakı, 2010, səh. 21. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|