Microsoft Word muasir idar?Etm? N?Z?Riyy?L?Ri magistr Dissertasiyas? docx

43 
 
təşkilatın onun rəqiblərinin xidmət göstərə bilmədiyi bazarlara xidmət göstərə bilmə 
imkanları,  təşkilatda  məhsul  keyfiyyətinə  nəzarət  edə  biləcək  effektiv  nəzarət 
sisteminin mövcudluğu, istehsal prosesinin təşkil olunma və planlaşdırılma səviyyəsi 
kimi məsələlər təhlil olunur. 
Təşkilati  mədəniyyət  və  imici  sadalanan  funksional  zonalar  arasında 
özünəməxsus  yer  tutur.  Təşkilati  mədəniyyət  insanların  təşkilati  mühitdəki 
davranışında  özünü  biruzə  verir.  Təşkilati  mədəniyyət  dedikdə  təşkilatda  işlənib 
hazırlanmış və onun üzvlərinin əməl etdiyi, məmnun qaldığı davranışların, adətlərin 
və  gözləmələrin  bütöv  sistemi  başa  düşülür.  Təşkilatın  imici  onun  həm  daxilində, 
həm də xaricində əməkdaşların, istehlakçıların və ümumilikdə ictimai rəyin köməyi 
ilə yaradılan təəssüratla müəyyən olunur. Bu təəssürat təşkilata alıcıları uzun müddət 
qorumaq  imkanı  verir.  Təşkilati  mədəniyyət  və  imic    reputasiya  (nüfuz)  ilə 
möhkəmlənir və ya zəifləyir. 
Alternativlərin təhlili və strategiyanın seçilməsi. Strategiyanın seçilməsi strateji 
idarəetmənin  ən  mühüm  şərtidir.  Seçim  prosesi  hazırlanmadan,  hazır  məhsula  son 
şə
kil vermədən və təhlildən ibarətdir. 
Birinci mərhələdə qarşıda qoyulan məqsədə çatmağa imkan verən strategiyalar 
yaradılır.  Mümkün  qədər  çox  alternativ  strategiyaların  işlənib  hazırlanması 
məqsədəuyğundur.  Alternativ  strategiyaların  işlənib  hazırlanması  zamanı  təkcə 
rəhbərləri deyil, həm də orta həlqə menecerlərini də prosesə cəlb etmək lazımdır. Bu 
seçimi genişləndirir və ən səmərəli variantı gözdən qaçırmamağa imkan verir.  
kinci  mərhələdə  təşkilatın  inkişafına  uyğun  olan  ümumi  strategiya 
formalaşdırılır.  Ümumi  strategiya  təşkilatın  ayrı-ayrı  funksional  zonalarında  işlənib 
hazırlanmış xüsusi strategiyalardan ibarət olur. 
Üçüncü  mərhələdə  təşkilatın  seçilmiş  ümumi  strategiya  çərçivəsində  olan 
alternativlər təhlil olunur və bu alternativ strategiyaların təşkilatın başlıca məqsədinə 
çatması üzrə yararlılıq dərəcəsi qiymətləndirilir. 

---

44 
 
Strategiyanın  seçilməsinə  müxtəlif  amillər  təsir  göstərir.  Ən  vacib  amillər 
bunlardır:  təşkilatın  biznesinin  və  onun  xüsusi  qolunun  müəyyən  edilməsi;  xarici 
mühitin  vəziyyəti;  təşkilatın  qarşısına  qoyduğu  məqsədin  xarakteri;  risk  səviyyəsi; 
təşkilatın  daxili  quruluşu,  onun  güclü  və  zəif  tərəfləri;  keçmiş  strategiyanın 
reallaşdırılması təcrübəsi; vaxt amili. 
Strategiyanın seçilməsi strateji planlaşdırmada mərkəzi məqamdır. Təşkilatlar bir 
neçə  mümkün  alternativ  variantlardan  strategiyalarını  seçirlər.  Dörd  baza  (əsas) 
strategiya fərqləndirilir: 
1.
  Məhdud artım. Çox təşkilatlar bu strategiyaya üstünlük verirlər. Məhdud artım 
strategiyasının  əsasında  inkişaf  məqsədinə  əsasən  nail  olunur  və  artıq 
dəyişikliyə ehtiyac qalmır. Burada əsas odur ki, əgər təşkilatın inkişafı və onun 
rentabelliliyi  rəhbərliyi  qane  edirsə  demək  o,  gələcəkdə  də  bu  strategiyanı 
seçəcəkdir. Çünki, bu ən asan, sadə və az riskli yoldur. 
2.
  Artım.  Bu  strategiya  çevik  dəyişən  texnologiyalı  sahələrin  dinamik  inkişaf 
etdirilməsi  zamanı  tətbiq  edilir.  Bu  strategiyanı  zəifləmiş  bazarı  tərk  etmək 
üçün diversifikasiyaya can atan təşkilatlar dəstəkləyir. Artım iki cür olur:  
1)
  Daxili artımda məhsulun nomenklaturası artırılır; 
2)
  Xarici artımda isə ayrı-ayrı sahələrə nüfuz edilir. 
3.
  xtisar.  Bu  strategiya  təşkilatlar  tərəfindən  daha  az  seçilir.  Təşkilat  üçün 
keçmişdə nail olunmuş səviyyədən daha aşağı məqsədlər müəyyənləşdirildikdə 
ixtisar  strategiyası  seçilə  bilər.  Təşkilat  istiqamətini  dəyişdikdə  3  cür  ixtisar 
olur: 
1)
  Ləğv  etmək  –  bu  təşkilatın  aktivlərinin  tam  satılması  yolu  ilə  müəyyən 
olunur. 
2)
  Artığın  kəsilməsi  –  təşkilat  özünün  bəzi  fəaliyyət  növlərini  və  şöbələrini 
ayırmaqla həyata keçirilir. 
3)
  xtisar və orientasiyanı dəyişmək – təşkilat mənfəəti çoxaltmaq məqsədilə 
fəaliyyətin bir  hissəsini  ixtisar  edir.  xtisar  strategiyası  təşkilatın  fəaliyyəti 

---

45 
 
pisləşməkdə  davam  edərkən,  iqtisadi  tənəzzül  və  yaxud  da  təşkilatın  xilas 
edilməsi üçün tətbiq edilir. 
4.
  Kombinələşdirilmiş  strategiya.  Bu  strategiya  özündə  artım,  məhdud  artım  və 
ixtisar  strategiyalarını  birləşdirir.  Adətən  bu  strategiyanı  müxtəlif  sahələrdə 
aktiv işləyən təşkilatlar dəstəkləyir. 
Yuxarıda  qeyd  olunan  hər  bir  strategiya  bir  neçə  alternativ  varianta  malik  olan 
baza  strategiyasını  ifadə  edir.  Baza  strategiyaları  hazır  məhsula  son  şəkil  vermə 
prosesində təşkilatın ümumi strategiyalarının variantlarına xidmət edir. 
Strategiyanın  işlənilməsinin  növbəti  mərhələsi  ümumi  strategiyanın  təşkilatın 
inkişafının  məqsədinə  adekvat  çatdırmağı  nəzərdə  tutur.  Hazır  məhsula  son  şəkil 
vermə  metodları  müxtəlif  ola  bilər.  Bunun  üçün  bütün  növ  strateji  informasiyadan 
istifadə  etməklə  inkişaf  tapşırıqları  və  məqsədləri  hazırlanır.  Bazarda  təşkilatın 
vəziyyətini dəqiqləşdirməyə imkan verən matrissa portfeli formalaşdırılır. 
Strategiyanın  seçilməsi  təşkilatın  inkişafının  dəqiq  işlənmiş  konsepsiyasına 
ə
saslanmalıdır.  Ona  görə  də  seçilmiş  alternativ  diqqətlə  tədqiq  olunur  və 
qiymətləndirilir. Son nəticədə isə təşkilatın gələcəkdə maksimum effektiv işləməsini 
təmin edən strategiya seçilir.  
 
 
§
2.2.  Qlobal iqtisadiyyatda böhran və antiböhranlı idarəetmə nəzəriyyələri 
Müasir ədəbiyyatlarda hələ də sosial-iqtisadi sistemin inkişafında böhranla bağlı 
ümumi  qəbul  edilmiş  yekdil  fikir  yoxdur.  Belə  bir  nöqteyi  nəzər  vardır  ki,  böhran 
kapitalist  istehsalına  məxsus  olan  xüsusiyyətdir  və  sosialist  sistemində  onun  olması 
mümkün  deyil.  Böhran  anlayışı,  risk  anlayışı  ilə  sıx  bağlı  olub,  bu  və  ya  digər 
səviyyədə  istənilən  idarəetmə  qərarının  işlənməsi  metodologiyasına  təsir  edir. 

---