Microsoft Word mulki huquq doc

 

544

qtisadi  nkişaf Nazirliyi mülki əmlak münasibətlərində və özəlləşdirmə prosesində dövləti təmsil edir. Na-

zirlər Kabineti xarici investorlarla faydalı qazıntı yataqlarının axtarışı, kəşfiyyatı və işlənməsi, digər təbii ehti-

yatların istifadəyə verilməsi barədə konsessiya müqaviləsi bağlayır («Xarici investisiyanın qorunması haqqın-

da» qanunun 40-cı maddəsi). Belə təsəvvür yaranır ki, əmlak dövriyyəsində dövləti təmsil edən həmin orqanlar 

dövlətin nümayəndəsi kimi çıxış edir. Bu cür nümayəndəlik könüllü (müqavilə) nümayəndəlik yox, qanuni 

(normativ akta əsaslanan) nümayəndəlik hesab olunur. Ona görə ki, müvafiq dövlət orqanları qanunun mü-

ə

yyən etdiyi göstəriş əsasında dövləti təmsil edir. 

Bununla belə, dövlət tapşırıq müqaviləsi əsasında yaranan nümayəndəlik münasibətlərində də iştirak edə bi-

lər. Dövlət xarici ölkədə səfirliyin, konsulluğun yerləşdirilməsi üçün binanın satın alınmasını, kirayəyə götürül-

məsini hər hansı bir şəxsə tapşıra bilər və ya milli əhəmiyyətə malik olan nadir əşyaların əldə edilməsi üçün fir-

malarla tapşırıq müqaviləsi bağlaya bilər və s. 

2. Müqavilənin predmeti 

Tapşırıq müqaviləsinin predmetini müəyyənləşdirmək üçün mülki qanunvericiliyin həmin müqaviləyə leqal 

tərif verən normasını nəzərdən keçirmək lazımdır (MM-in 777.1-ci maddəsi). Bu normaya görə vəkalət alan və-

kalət verənin ona tapşırdığı əqdləri, işləri və ya digər xidmətləri icra etməyi öhdəsinə götürür. Əqdləri, işləri və 

ya xidmətləri icra etmək hüquqi hərəkət yox, faktiki hərəkət sayılır. Deməli, bizim ölkə qanunvericiliyinə görə, 

tapşırıq  müqaviləsinin  predmetini  vəkalət  alanın  vəkalət  verənin  hesabına  həyata  keçirdiyi  faktiki  hərəkətlər 

təşkil  edir.  Odur  ki,  qüvvədə  olan  mövcud  mülki  qanunvericilik  baxımından  əgər  hər  hansısa  bir  şəxs  başqa 

şə

xs üçün yalnız hüquqi hərəkətlər yerinə yetirərsə, tapşırıq müqaviləsi bağlanmır. 

Amma tapşırıq müqaviləsi əsasında faktiki hərəkətlərdən başqa, həm də hüquqi hərəkətlər yerinə yetirilə bi-

lər. Buna görə də MM-də tapşırıq müqaviləsinin leqal anlayışını verən norma belə formulə edilməlidir: 

Tapşırıq müqaviləsinə görə, bir tərəf (vəkalət alan) başqa tərəfin (vəkalət verənin) ona tapşırdığı hü-

quqi hərəkətləri və (və ya) faktiki hərəkətləri yerinə yetirməyi öhdəsinə götürür.  

Verdiyimiz  elmi  (doktrinal)  anlayışdan  görünür  ki,  tapşırıq  müqaviləsinin  predmetini  ilk  növbədə  hüquqi 

hərəkətlər təşkil edir. Bu hərəkətləri vəkalət alan vəkalət verənin hesabına və onun mənafeyi üçün, lakin öz 

adından yerinə yetirir. 

Vəkalət alanın vəkalət verənin hesabına və onun mənafeyi üçün yerinə yetirdiyi hüquqi hərəkətlər, birincisi, 

müəyyən hüquq və vəzifələrin həyata keçirilməsinə yönəlir. Belə ki, vəkalət verən bu və ya digər səbəbə gö-

rə öz hüquq və vəzifələrini müstəqil surətdə həyata keçirmək imkanından məhrum ola bilər. Odur ki, həmin hü-

quq və vəzifələrin həyata keçirilməsini vəkalət verən vəkalət alana tapşırır, ona həvalə edir. Bu məqsədlə də on-

lar arasında tapşırıq müqaviləsi bağlanır. Məsələn, xəstələndiyinə görə şəxs onun ünvanına gələn poçt baratının 

(poçtla göndərilmiş pulun) və ya iş yerindən aylıq əmək haqqının alınmasını öz yoldaşına, tanışına və ya qohu-

muna tapşırır. Başqa misalda ştatında hüquq məsləhətçisi vəzifəsi olmayan müəssisə hər hansı vəkillə müqavilə 

bağlayır; bu müqaviləyə əsasən vəkil məhkəmə orqanlarında həmin müəssisənin mülki işlərini aparır. 

Vəkalət  alanın  yerinə  yetirdiyi  hüquqi  hərəkətlər,  ikincisi,  hüquq  və  vəzifələrin  əldə  edilməsinə  yönəlir. 

Başqa sözlə, vəkalət alan hüquqi hərəkətləri hüquq və vəzifələrin əldə olunması məqsədilə həyata keçirir. Belə 

ki, vəkalət verən bu və ya digər səbəbə görə özü üçün öz hərəkətləri ilə yeni hüquq və vəzifələr əldə etmək im-

kanından məhrum ola bilər. Buna görə də o, yeni hüquq və vəzifələrin əldə olunmasını öz yoldaşına, tanışına və 

ya qohumuna tapşırır, ona həvalə edir. Məsələn, şəxs öz qohumuna tapşırır ki, yaşayış evi almaq üçün o, evin 

mülkiyyətçisi ilə alqı-satqı əqdi (müqaviləsi)  bağlasın; bunun nəticəsində həmin şəxs yaşayış evinə mülkiyyət 

hüququ əldə edir. Digər misalda şəxs öz tanışına tapşırır ki, bağ evini kirayəyə götürmək üçün o, bağ evinin sa-

hibi ilə kirayə əqdi (müqaviləsi) bağlasın; bunun nətijəsində həmin şəxs bağ evindən istifadə hüququ əldə edir. 

Vəkalət verən vəkalət alana hər hansısa digər əqdin bağlanmasını da tapşıra bilər. 

Beləliklə, vəkalət alan öz üzərinə vəkalət verən üçün hüquqi hərəkətlər etmək vəzifəsi götürür. Hüquqi hərə-

kətlərə isə aiddir: əqd (müqavilə) bağlamaq; məhkəmədə çıxış etmək və prosessual hərəkətləri yerinə yetirmək; 

pul almaq; əmlak almaq və s. 

Tapşırıq müqaviləsinin predmetini həm də faktiki hərəkətlər təşkil edir. Belə ki, bu müqavilə əsasında və-

kalət alan vəkalət verən üçün faktiki hərəkətlər yerinə yetirə bilər. Faktiki hərəkətlər əqd xarakterinə malik ol-

mayan hərəkətlərdir. 

Faktiki hərəkətlərə, hər şeydən əvvəl, vəkalət alanın vəkalət verənin tapşırdığı işi ijra etməsi aiddir. Məsə-

lən, şəxs (vəkalət verən) öz tanışına tapşırır ki, o, bağ evi tikdirsin və ya mənzili təmir etdirsin. Burada tanışın 

həmin şəxs üçün bağ evi tikdirməsi iş görülməsi formasında faktiki hərəkətdir. 

Faktiki hərəkətlərə digər tərəfdən bağlanmış əqdləri (müqavilələri) ijra etmək aiddir. Məsələn, şəxs öz qo-

humuna tapşırır ki, o, həmin şəxsin hər hansı üçüncü şəxslə əmlak əldə edilməsi barədə bağladığı alqı-satqı mü-

qaviləsini icra etsin, yəni əmlakın pulunu üçüncü şəxsə verib onu alsın və vəkalət verən şəxsə versin. 

---