Microsoft Word mulki huquq doc

 

545

Faktiki hərəkətlərə həm də xidmətləri ijra etmək aiddir. Məsələn, yük göndərən hər hansı şəxsə tapşırır ki, 

həmin şəxs daşıyıjının vasitəsilə yükü təyinat yerinə çatdırsın, yəni yükü daşıtdırsın. 

Tapşırıq müqaviləsinin predmeti qarışıq xarakterə malik ola, yəni qarışıq tərkibdən də ibarət ola bilər. Belə 

ki, əgər şəxs digər şəxsə eyni vaxtda həm hüquqi, həm də faktiki hərəkət yerinə yetirməyi tapşırarsa, müqavilə-

nin predmeti qarışıq xarakter daşıyır. Məsələn, şəxs öz yoldaşına tapşırır ki, o, həm alqı-satqı müqaviləsi bağla-

sın, həm də həmin müqaviləni icra etsin. 

Mülki hüquq subyektinin şəxsiyyəti ilə qırılmaz bağlı olan, şəxsi xarakter daşıyan hüquqi hərəkətlər tapşırıq 

müqaviləsinin predmeti kimi çıxış edə bilməz. Məsələn, subyekt tapşırıq müqaviləsi bağlamaqla nümayəndənin 

vasitəsilə öz əmlakı barəsində vəsiyyət edə və nigah bağlaya bilməz və s. Bəzi ölkələrin (RF-in, Fransanın, Çe-

xiyanın və s.) qanunvericiliyinə görə, tapşırıq müqaviləsinin predmetini əvvəldə göstərdiyimiz kimi, yalnız hü-

quqi hərəkətlər təşkil edə bilər. 

3. Müqavilənin digər elementləri 

Qanun tapşırıq müqaviləsinin forması haqqında göstəriş ifadə edir (MM-in 777.2-ci maddəsi). Həmin göstə-

rişə əsasən tapşırıq müqaviləsi həm şifahi, həm də yazılı formada bağlana bilər. Müqavilənin tərəflərin qarşı-

lıqlı razılığı ilə notariat qaydasında təsdiqlənməsi istisna edilmir. 

MM-də tapşırıq müqaviləsinin elementlərindən biri olan müddətə həsr edilən xüsusi norma yoxdur. Elə 

hesab etmək olar ki, müddət tapşırıq müqaviləsi üçün mühüm şərt hesab edilmir. 

Tapşırıq müqaviləsində müddət həm göstərilə, həm də göstərilməyə bilər. Əgər müddət göstərilərsə, müd-

dətli tapşırıq müqaviləsindən, əgər müddət nəzərdə tutulmazsa, müddətsiz tapşırıq müqaviləsindən söhbət 

gedə bilər. 

Tapşırıq  müqaviləsi  üzrə  müddət  vəkalət  alanın  həyata  keçirdiyi  hüquqi  və  ya  faktiki  hərəkətlərin  icra 

vaxtını ifadə edir. Əgər müqavilə əsasında müddət müəyyənləşdirilərsə, vəkalət alan ona verilən tapşırığı həmin 

müddət ərzində icra etməyə borcludur. Müddət, bir qayda olaraq, tapşırıq müqaviləsinin iştirakçılarının razılığı 

ilə müəyyən edilir. 

Müddətsiz tapşırıq müqaviləsində vəkalət alanın ona verilən tapşırığı hansı müddətə ijra etməsi nəzərdə tu-

tulmur. Müqavilədə müddətin təyin edilmədiyi hallarda tapşırığın icrası müddəti MM-in 427.2-ci maddəsində 

göstərilən qaydada müəyyən olunur. Belə halda vəkalət verən tapşırığın dərhal ijrasını tələb edə bilər, vəka-

lət alan isə onu ağlabatan müddətdə ijra etməyə borjlu olur. 

Tapşırıq  müqaviləsinin  qiymətinə  gəldikdə  isə  göstərə  bilərik  ki,  müddət  kimi  qiymət  də  müqavilənin 

mühüm şərti sayılmır. Müddətdən fərqli olaraq qanun tapşırıq müqaviləsinin qiymətinə, onun ödənilməsi qay-

dasına xüsusi norma həsr etmişdir (MM-in 783-cü maddəsi). 

Tapşırıq müqaviləsinin qiyməti vəkalət alana hüquqi və  ya faktiki hərəkətləri həyata keçirməyin, yəni ona 

tapşırılan işi ijra etməyin müqabilində və əvəzində vəkalət verənin ödədiyi haqdan ibarətdir. Qiymət tərəf-

lərin razılığı ilə müəyyən edilir. 

Ə

vvəldə  göstərdiyimiz  kimi,  tapşırıq  müqaviləsi həm  əvəzsiz,  həm  də  əvəzli  müqavilədir.  Roma  hüququ 

dövründən bəri klassik kontinental hüquq sistemlərində tapşırıq ənənəvi olaraq əvəzsiz müqavilə hesab 

edilir. Özü də bu hüquq sistemlərinin qanunvericiliyinə görə tapşırıq müqaviləsinin əvəzsiz olması vəkalət ala-

na verilən haqqın qanunda və ya müqavilədə nəzərdə tutulmaması ilə şərtlənir. Bu o deməkdir ki, əgər qanunda 

və ya müqavilədə vəkalət alana haqq ödənilməsi müəyyənləşdirilməyibsə, belə tapşırıq müqaviləsi əvəzsiz mü-

qavilədir. Azərbayjan Respublikasının mülki qanunvericiliyi də bu mövqedə durur. Belə ki, vəkalət verən vəka-

lət alana yalnız o halda haqq ödəyir ki, bu şərtləşdirilmiş olsun (MM-in 783.2-ci maddəsi), yəni qanunda və ya 

müqavilədə nəzərdə tutulmuş olsun. Bu göstərişin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, qanunda və ya müqavilədə və-

kalət alana haqq verilməsi şərti nəzərdə tutulmazsa, müqavilə əvəzsiz olur. 

Beləliklə,  qanun  üç  halda  tapşırıq  müqaviləsinin  əvəzli  olmasını,  yəni  vəkalət  verənin  vəkalət  alana  haqq 

ödəməli olmasını müəyyən edir: 

●

 birincisi, qanunda və ya müqavilədə ödəniş barədə şərt olduqda; 

●

 ikincisi, vəkalət verənin vəkalət alana haqq ödəməsi hamılıqla qəbul edilmiş olduqda (məsələn, tapşırıq 

sahibkarlıq fəaliyyəti və kommersiya əməliyyatı ilə əlaqədar olduqda); 

●

 üçüncüsü, tapşırıq müqaviləsində vəkalət alan rolunda müstəqil peşə fəaliyyəti formasında əqdlər bağ-

lamaq və ya xidmətlər göstərmək səlahiyyətinə malik olan şəxslər çıxış etdikdə. 

Müstəqil  peşə  fəaliyyəti  formasında  əqdlər  bağlamaq  və  ya  xidmətlər  göstərmək  səlahiyyətinə  malik  olan 

şə

xslər dedikdə vəkillər, patent müvəkkilləri başa düşülür. Göstərilən kateqoriya şəxslər əvəzli peşəkar (pro-

fessional) nümayəndəliyi həyata keçirirlər. Bu cür nümayəndəliyi kommersiya nümayəndəliyindən fərqləndir-

mək lazımdır. Belə ki, kommersiya nümayəndəliyi sahibkarlıq fəaliyyəti sahəsində müqavilələr bağlanarkən 

sahibkarları daimi və müstəqil surətdə təmsil edən şəxsin həyata keçirdiyi nümayəndəlikdir (MM-in 361.2-ci 

---