Microsoft Word mulki huquq doc

 

481

t bizim eradan 15 min il əvvəl bütün heyvanlardan qabaq əhliləşdirilmişdir. Ev itlərinin əjdadı janavar, bəzi 

yerdə isə çaqqal olmuşdur.  tin yüzlərlə cinsi vardır. Pişik isə ilk dəfə Şərq ölkələrində əhliləşdirilmişdir. 

Ov heyvanları da alqı-satqı müqaviləsinin predmeti qismində çıxış edə bilər. Hələ qədimdən heyvanlar ov-

lanıb istifadə olunur. Onların dərisindən də istifadə edilir. Ölkəmizdə ov heyvanlarının bir çox növlərinin təbii 

ehtiyatı  azaldığı  üçün  ovlanması  müvəqqəti  dayandırılmışdır.  Söhbət  Xəzər  suitisi,  maral,  cüyür,  jeyran,  dağ 

qoyunu, tur, dağ keçisi, qarapaça, boz ayı və digər heyvanlardan gedir. Bu kimi ov heyvanları alqı-satqı mü-

qaviləsinin predmeti kimi çıxış edə bilməz. Xəz dərisindən istifadə etmək üçün samur, suiti, norka, sinjab, də-

lə, tülkü, çaqqal, janavar, qunduz və s. ovlanır. Bəzək-estetik məqsədlər üçün qəfəsdə saxlanan heyvanlar 

Avropa ölkələrinə nisbətən Azərbayjanda azdır. 

Quşlar da alqı-satqı müqaviləsinin predmeti ola bilər. Təxmini hesablamalara görə dünyada yüz milyard 

başa qədər quş yaşayır və onlar doqquz min növə daxildir. Quşlar da ev quşları və ov quşları adlı iki yerə ay-

rılır. Ev quşları əsasında quşçuluq inkişaf edir. Quşçuluq heyvandarlığın çox əlverişli və xeyirli sahəsidir. Bu 

elə bir sahədir ki, o, az vaxtda çoxlu miqdarda və yüksək keyfiyyətli ərzaq məhsulları verməyə qadirdir, Quş 

ə

tinin dadı yaxşı, qidalılığı yüksəkdir, tez və rahat həzm olunur. Ona görə pəhriz xörəklərinin çoxunu və uşaq 

xörəklərini hazırlamaq üçün quş əti əlverişlidir. Toyuq yumurtaları çox vacib ərzaq məhsuludur. Yumurtadan 

yeyinti sənayesində geniş istifadə olunur. Quş əti və yumurta hətta müalijəvi əhəmiyyətə malikdir, bəzi dərman-

ların hazırlanmasında  yumurtadan istifadə olunur. Lələkdən yorğan, balış və döşək düzəldilir. Dünyada geniş 

istifadə edilən əsas ev quşları toyuq, qaz, ördək, hind toyuğu, tovuz quşu və göyərçinlərdir. Bundan əlavə, bə-

zək quşu olan bülbül, tutuquşu və başqaları ev quşu kimi bəslənib saxlanır. Biz tez-tez bu cür quşların alınıb-sa-

tılmasının şahidi oluruq. 

Ov quşları da alqı-satqı müqaviləsinin predmeti ola bilər. Keçmişdə quşların demək olar ki, hamısı ov quşu 

hesab edilirdi. 1950-ci illərdən sonra Azərbayjanda ov quşlarının tədarük edilməsi aradan götürüldü. Ovçuluqda 

qayda-qanun yaradıldı.  cazəli quş ovlanmasının vaxtı, yeri, qaydası və miqdarı müəyyənləşdirildi. Ov məhsulları 

satmaq qadağan edildi. Hər kəs ovladığı quşu yalnız özü istifadə edə bilər. Təbii ehtiyatı azalmış quşların ovlan-

ması dayandırıldı. 

Hazırda Azərbayjanın əsas ov quşları bir neçə növ ördək, qaz, qaşqaldaq, cüllüt, kəklik, bildirçin və qır-

ğ

ıdır. Biz tez-tez bazarlarda bu cür ov quşlarının satıldığının şahidi oluruq.  

Balıqların təsərrüfat əhəmiyyətinə malik olması onun alqı-satqı müqaviləsinin predmeti kimi çıxış etmə-

sini şərtləndirir. Hazırda dünya əhalisinin heyvani zülala olan ehtiyajının 35-40%-nə qədərini balıq məhsulları 

təşkil edir. Bu məhsullar konserv, dondurulmuş, duzlanmış, ədviyyatlı və hisə verilmiş halda emal olunur. Balıq 

yağı çox faydalı məhsuldur. Bəzi balıqların dərisi qalantereya sənayesi üçün xammal mənbəyi ola bilər. Nəha-

yət, balıq məhsulları yüksək keyfiyyətli ərzaqdır. Balıq ətinin tərkibində fosfor maddələri çoxdur ki, bu maddə-

lərin zehni əmək adamları üçün vacib əhəmiyyəti vardır. Balıq estetik əhəmiyyətə də malikdir. Min cür al-əlvan 

rəngli, zahirən çox gözəl görünən akvarium balıqları mənzil-məişətin bəzəyidir. Həvəskar balıqçılıq, hər şeydən 

ə

vvəl,  əsəb  xəstəliklərinin  müalijəsində  müəyyən  əhəmiyyətə  malikdir.  Balıq  kürüsü  yüksək  keyfiyyətli  qida 

məhsuludur. Bakı bazarlarında nərə, siyənək, çəki və digər balıq növlərinin tez-tez satılmasını görürük.  

Balıq ehtiyatının qorunması ilə əlaqədar qanunsuz tutulan hər bir balıq üçün jərimə müəyyən edilmişdir.  

Beləliklə, heyvanlar, quşlar və balıqlar insanın həyatında böyük rol oynayır. Hələ ibtidai insanlar heyvanla-

rın ətindən, dərisindən, sümüyündən istifadə edirdilər. Zaman keçdikjə insanlar tədrijən müxtəlif heyvanları əh-

liləşdirmiş və onlardan  maldarlıq, qoyunçuluq, quşçuluq, arıçılıq və s. təsərrüfatlar  yaratmışlar.  Bu təsərrüfat 

cəmiyyəti yeyinti məhsulları və yüngül sənaye xammalı ilə təmin edir. 

nsan üçün heyvanların, quşların və balıqların əhəmiyyəti böyük və çoxcəhətlidir. Onların ətindən, xəz dəri-

sindən,  piyindən,  daxili  orqanlarından  ərzaq,  sürtmə  yağı,  ətriyyat  maddələri,  müalijə-profilaktika  dərmanları 

alınır. Heyvanların, quşların və balıqların istehlakçılara çatdırılmasında alqı-satqı müqaviləsi hüquqi forma 

rolunu oynayır. Lakin elə heyvan növləri vardır ki, onlar alqı-satqı müqaviləsinin predmeti ola bilməz. Azər-

bayjanın Qırmızı kitabına daxil edilmiş heyvanlar bu cür heyvanlardan hesab edilir. Məsələn, ilan balığı Qırmı-

zı kitaba daxil edilib. 

§ 2. Müqavilənin məzmunu 

1. Satıcının vəzifələri 

Heyvanların, quşların və balıqların alqı-satqısı müqaviləsinin məzmunu tərəflərin hüquq və vəzifələrindən 

ibarətdir. Heyvan, quş və balıq satıcısının əsas vəzifəsi heyvan, quş və balıqları başlıja qüsur olmadan 

alıcıya verməkdən ibarətdir (MM-in 609.1-ci maddəsi). Başlıja qüsurlar dedikdə heyvanlarda müəyyən xəs-

təliklərin olması başa düşülür. Qanun faydalı, damazlıq və yaxud yeyinti məhsulları əldə etmək məqsədi ilə kə-

silmək üçün heyvanlar (jıdır və yük heyvanları, qaramal, qoyunlar və keçilər və s.) satıldığı halda onun başlıja 

qüsurlara malik olmasını şərtləndirən xəstəliklərin dairəsini müəyyən edir (MM-in 609.2-ci və 609.3-cü maddə-

---