Microsoft Word Munasib?tl?rin balaslasd?r?lmas? I cild doc
Yüklə 4,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Qeyd: hesab etmək olar ki, hüquqşünaslıq
- (müvafiq vəziyyətləri əks etdirən qaydalar) vasitəsilə yerinə yetirir. Normalar hərəkətləri, tərəflərin fəaliyyətini müəyyən şə
168
yaranmasının əsaslarını təşkil edir. Təhlillər zamanı laborator müayinələr müəyyən olunur və burada əsaslandırılmış nəticələr əldə edilir. Laborator müayinələrdə təcrübi (eksperimental) və nəzəri biliklər əldə olunur. Təhlil zamanı mərkəzi elementlə ətraf elementlər arasında qarşılıqlı əlaqələrin xüsusiyyətləri, eləcə də ətraf elementlərin özləri arasında mövcud olan və sonradan yaranan əlaqələrin xüsusiyyətləri təhlil edilir. Mərkəzi elementə tətbiq edilən qüvvənin ətraf elementlərə təsiri, həmçinin ətraf elementlərə təsir edən qüvvənin ətraf və mərkəzi elementlərə təsir xüsusiyyətləri müəyyən edilir. Təhlil zamanı mərkəzi elementin ətraf elementi öz tərəfinə cəlb etməsi, bununla bərabər, özündən kənarlaşdırmasının əsasları müəyyən şəraitdə və
zamanda müəyyən
edilir. Təhlildə parçalanmalar, birləşmələr, çevrilmələr, tərkib və yerdəyişmələr kimi vəziyyətlər təfəkkürdə öz əksini tapır. Təhlil sistem daxilində baş verən proseslərə ayrı-ayrılıqda və kompleks olaraq birlikdə yanaşmağı zəruri edir. Bu baxımdan hadisələrin və cismin tərkibinin və tərkib dəyişikliyi ilə əlaqədar proseslərin ümumidən xüsusiyə (universallıqdan partikulyarlığa) və əksinə keçidinin əsaslarını aşkar etməyə imkan verir. Eksperimentlər və nəzəri biliklər əsasında hadisələrin xassələri aşkar olunur. Təhlil düşüncələrə və inkişaf etməkdə olan təfəkkürə bağlıdır. Təfəkkürün tətbiqi sayəsində təhlil metodları, idrak metodları (qnoseoloji metodlar) yaranır. Məlumdur ki, humanitar (ictimai) elm sahələri əsasən maddi və mənəvi münasibətlər üzərində formalaşıb. İnsanların maddi tələbatlarının ödənilməsi sayəsində etdikləri hərəkətlər, göstərdikləri fəaliyyətin xüsusiyyətləri ictimai elm sahələrinin başlıca predmetinə çevrilib. İctimai elm sahələri insanlar arasında mövcud olan sosial və siyasi münasibətlərin xüsusiyyətlərini tədqiq edir. Bununla yanaşı, insanların mənəvi varlıqları, sosial varlıqları, eləcə də siyasi varlıqları da humanitar elm sahələrinin (fəlsəfə, sosiologiya, psixologiya,
169
politologiya, etika, estetika, hüquqşünaslıq və s.) predmetinə çevrilibdir. (Qeyd: hesab etmək olar ki, hüquqşünaslıq konkret elm sahəsi olmaqla yanaşı, əsasən politologiyanın tərkib hissəsidir. Çünki dövlət hakimiyyəti dövlət daxilində və xaricində öz siyasətini bütün sahələrdə məhz hüquq normaları vasitəsilə həyata keçirir. Sosial-siyasi münasibətlər, eləcə də iqtisadi, mədəni, hərbi və s. münasibətlər (rəsmi münasibətlər) hüquq normaları ilə tənzimlənir. Siyasət fəaliyyətinin mahiyyəti normaların qəbulu və icrası zamanı təzahür edir. Siyasətin icrası zamanı həm təzahür meydana gəlir, həm də bu təzahürdə mahiyyət üzə çıxır. Dövlət öz tənzimləmə funksiyasını normalar (müvafiq vəziyyətləri əks etdirən qaydalar) vasitəsilə yerinə yetirir. Normalar hərəkətləri, tərəflərin fəaliyyətini müəyyən şə raitlərdə, müəyyən zaman anlarında tənzimləmə vasitələri kimi müəyyən edilir, yaradılır. Rəsmi münasibətlərin tənzimlənməsində normalar mühüm rol oynayır. Siyasət- dövlət quruluşu, dövlət işinin təşkili, hakimiyyətin icra, qanunvericilik və məhkəmə adlanan qollarında fəaliyyət və bu qollar arasında qarşılıqlı əlaqələri müəyyən edən məfhum, ə sasən hüquq normaları yaratmaqla və icra etməklə müəyyən edilir. Bu baxımdan da hesab etmək olar ki, hüquq normaları, eləcə də hüquqi münasibətlər və mövzunun tədqiqatı əsas obyekt olaraq politologiyanın (siyasət elminin) predmetidir, mövzusudur. Norma subyektin və subyektlərin obyektə (obyektlərə) birtərəfli və ya çoxtərəfli qaydada təsir kəmiyyətini, vəziyyətini, təsir imkanlarını müəyyən etmək, hədlər yaratmaq üçün subyektlərin özləri tərəfindən yaradılan vasitələrdir. Hüquq normaları siyasətin balanslı ə saslarla həyata keçirilməsini müəyyən edir. Hüquq normaları vətəndaşla dövlət, vətəndaşla vətəndaş, dövlətlər arasında rəsmi münasibətlərin “toxunmasında saplar” rolunu oynayır). Hər bir elm sahəsində olduğu kimi bu elm sahəsində də təhlillər edilərkən başlıca olaraq obyektə fərdi 170
qaydada, eləcə də struktur və sistem nöqteyi-nəzərindən yanaşılır. Hər bir strukturun (qurumun, o cümlədən birliklərin və təşkilatların) fəaliyyət xüsusiyyətləri təhlil edilir. Humanitar elm sahələrində təhlil əsasən məcazi mənada mexaniki və kimyəvi tərkib birləşmələrini təfəkkürdə müəyyən etməkdən ibarətdir. Təhlilin xüsusiyyətlərinə dair aşağıdakı qaydada ümumiləşdirmələr aparmaq olar: -təhlil ilk növbədə tam və hissələrin təfəkkürdə, qavrayışda, təsəvvürlərdə öz əksini tapması prosesidir; -təhlil zamanı prosesin mahiyyəti dərindən dərk edilir, müşahidə edilir, təcrübələrə əsasən nəticələrə gəlinir;
-tamın tərkib hissələrinin tamda birləşmiş formada və məzmunda fəaliyyət xüsusiyyətlərinin necə öz əksini tapması nəzərə alınır; -hər bir tərkibin öz fəaliyyət xüsusiyyətləri nəzərə alınır; -hissələrin birləşmə xüsusiyyətləri (proses xüsusiyyətləri) və istiqamətləri nəzərə alınır; -hər bir tam və hissə tərkibinin forma və məzmunu -sistemin forma və məzmunu müəyyən edilir; -tamın parçalanması xüsusiyyətləri nəzərə alınır; -tərkibin mexaniki kimyəvi, bioloji, eləcə də mənəvi xüsusiyyətləri nəzərə alınır; -siyasi təhlillər zamanı yaxın, orta və uzun müddətə (tarixi aspektdə) baş verəcək hadisələrə dair ehtimallar irəli sürülür, oxşar hadisələr arasında uyğunluq müəyyən edilir və nəticələr çıxarılır; -təhlil
apararkən təfəkkürün materiyaya, mücərrəd elementlərə tətbiqdə fikrin riyazi hesablamalara müvafiq olaraq parçalanması və birləşməsi baş verir; -təhlil zamanı riyazi metodlar (hesablama metodları) təfəkkürün başlıca funksiyasına çevrilir. (Sadə riyazi Yüklə 4,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|