Microsoft Word Proqramlasd?rma dill?ri v? Informatikabenovse doc

kimidir. WHILE-hələ, DO-icra etmək deməkdir. 

 

29. Şərti operatorlar 

Alqoritmik dildə budaqlanma əmri aşağıdakı şəkildə yazılır. 

 

Ə

gər <şərt> 

 

 

Onda seriya 1 

 

 

Ə

ks halda seriya 2 

 

Tamam 

 

Bu konstruksiyadan istifadə edilərək budaqlanan alqoritmlərin icra ardıcıllığı 

yazılır. Bu konstruksiyada işlədilən açar sözlərini ingilis dilində əgər –IF, onda –

THEN, əks halda-ELSE kimi yazırlar. IF şərti keçid operatoru adlanır. Paskal 

proqramlaşdırma dilində IF+THEN+ELSE konstruksiyasının ümumi formasını 

vermək lazımdır: 

 

IF 

 

BEGIN I operator; 

 

 

II operator; 

 

 

………….. 

 

 

n-ci operator; 

 

END 

 

 

ELSE 

 

 

 

BEGIN 

 

 

I operator; 

 

 

II operator; 

 

 

…………. 

 

 

M-ci operator; 

 

END. 

 

 

Məntiqi  əməllərdən  istifadə  edərək  budaqlanan  hesabı  icra  etmək 

mümkündür.  Misallar  əsasında  bu  konstruksiyanın  məzmununu  şagirdlərə 

aydınlaşdırmaq olar. 

 

Misal       

b

ax =

  tənliyinin  həlli  zamanı  şagirdlərə  izah  edilir  ki,  burada 

aşağıdakı hallar ola bilər: 

 

0

≠

a

 olsa, tənliyin həlli var və bu həll x=b/a-dır; 

 

0

;

0

≠

= b

a

 olsa, həll yoxdur; 

 

0

=

a

 və 

0

=

b

 olsa, tənliyin sonsuz sayda həlli var. 

 

Alqoritmik dildəki yazılışı Paskal proqramlaşdırma dilində yazaq: 

PROGRAM XT; 

VAR A, B,X: REAL; 

BEGIN 

READ (A,B); 

---

IF (A=0) THEN IF (B=0) THEN 

WRITELN  (‘X istənilən ədəddir’) 

ELSE 

WRITELN  (‘həlli yoxdur’) 

ELSE 

BEGIN 

X:=B/A; 

WRITELN 

)

',

('

X

X =

 

END 

END. 

Məsələlərin  həllində  kifayət  qədər  şərtləri  yoxlamaq  tələb  olunduqda  IF_THEN 

konstruksiyasından    istifadə  etmək  əlverişli  olmur.  Bu  məsələlərin  həlli  üçün 

Paskal proqramlaşdırma dilində yeni operator düzəldilmişdir ki, bu operator hal və 

ya seçmə və ya variant operatoru adlanır. halda sözü ingilis dilində CASE kimi,  

-dan(-dən) sözü OF kimi yazılır. Seçmə operatorunun ümumi forması 

 

 

CASE  N  OF 

 

I nişan: I  opetrator; 

 

II nişan: II OPERATOR; 

 

..................................... 

 

N nişan: n-ci operator; 

 

END; 

 

 

Burada  variantın  nişanlarını  LABEL  bölməsindəki  nişanlarla  qarışdırmaq 

lazım  deyildir. n-ə  selektor da deyilir.  Selektor  tam,  simvol  və  bul  tipli ola  bilər. 

hər bir nişandan sonra qoşa nöqtə qoyulur, nişanı göstərilən operator icra olunur. 

 

 

Misal  Məktəb  qiymətlərinin  sözlərlə  adlandırılmasına,  başqa  sözlə, 

onların  liter    kəmiyyətləri  şəklində  ifadə  olunmasına  imkan  verən  alqoritmi 

yazmalı. 

alq K1 (tam x, lit A) 

 

arq x 

 

nət A 

 

baş 

 

 

seçmə 

 

 

 

hal x=5:A:= «əla» 

 

 

 

hal x=4:A:= «yaxşı» 

 

 

 

hal x=3:A:= «kafi» 

 

 

 

hal x=2:A:= «qeyri-kafi» 

 

 

 

hal x=1:A:= «pis» 

 

 

 

ə

ks halda A:= «belə qiymət yoxdur» 

 

 

ss 

---

 

son 

 

Burada  ss-seçmənin  sonu  başa  düşülür.  Bu  alqoritmin  Paskal 

proqramlaşdırma dilində proqramının yazılışı: 

PROGRAM K1; 

VAR X: INTEGER; 

BEGIN 

READ (X); 

CASE X OF 

5: WRITELN (

'

5

'

); 

4: WRITELN (

'

4

'

); 

3: WRITELN (

'

3

'

); 

2: WRITELN (

'

2

'

); 

1: WRITELN (

'

1

'

); 

ELSE  

WRITELN 

('

belə qiymət yoxdur

)

'

 

END; 

END. 

 

 

Misal  











>

≤

<

≤

=

1

x

,

1

1

0

,

0

,

0

x

x

x

y

 

funksiyasının hesablanması. 

alq K2 (həq x, lit y) 

 

arq x 

 

nət y 

 

baş 

 

 

seçmə 

 

 

 

hal

0

≤

x

: y:=0 

 

 

 

hal

0

>

x

 və 

1

≤

x

:y:=x 

 

 

 

hal

1

>

x

:y=1 

 

 

ss 

 

son 

 

PROGRAM K2; 

VAR X,Y: REAL;N: INTEGER; 

BEGIN 

READ (X,N); 

---