VER LƏ
NLƏ
R N
MÜBAD LƏ
S
BUFER NDƏ
N
(CLIPBOARD)
ST FADƏ
Windows-un müxtəlif proqramları arasında verilənlərin dəyişməsini aşağıdakı
üsullarla təşkil etmək olar:
•
müəyyən proqramın verilənlərini buferə yerləşdirib, digər proqram üçün
verilənlər lazım olarsa, buferdəki verilənlərdən istifadə etmək olar;
•
verilənlərin dinamiki dəyişməsi (Dynamic Data Exchange, DDE), yəni
başqa proqram üçün hazırlanmış verilənlər digər proqram üçün də istifadə edilə
bilər. Orijinal proqramda olan verilənləri həmişə “təmizləmək” mümkündür;
•
ə
laqə mexanizmi, yəni bir proqramdan digərinə keçmək çox asanlıqla başa
gəlir. Məsələn, qrafik redaktor vasitəsilə displeydə alınmış şəkli mausun sol
düyməsini iki dəfə basmaqla başqa lazımi proqrama keçirmək olar.
Beləliklə, Windows-dan istifadə etməklə istifadəçi mürəkkəb məsələlərin
həllini asanlaşdırır və belə məsələlərin həlli üçün tələb olunan çoxlu sayda
proqramların əvəzinə bir proqramdan istifadə edir.
M QYASLAŞDIRILMIŞ ŞR FTLƏR N ƏLDƏ ED LMƏS
Təcrübədə müxtəlif işləri görməkdən ötrü müxtəlif ölçülü şriftlərdən istifadə
etmək lazım gəlir. Windows-un əvvəlki versiyalarında belə işlərin həyata
keçirilməsi çoxlu sayda problemlər ilə bağlı idi və çətinliklə başa gəlirdi.
Windows-da bu problem True Type və Unicode şriftlər formatlarından istifadə
etməklə həddindən artıq asanlaşmışdır. Onların köməyi ilə istənilən forma və
ölçüdə şriftləri displeyin ekranına çıxarmaq və nəhayət, printerdə çap etmək
mümkündür.
Ə
LAVƏ QURĞULARLA ƏLAQƏN N SADƏL Y
DOS-dan fərqli olaraq Windows-da istənilən xarici qurğunu həmin qurğunun
drayveri vasitəsilə kompyuterə qoşmaq mümkündür (DOS-da bu işləri yerinə
yetirmək üçün hər bir qurğunun qoşulma proqramını DOS-a sazlamaq tələb olunur
ki, bu da istifadəçi üçün müəyyən çətinliklər əmələ gətirir).
MULT MED A MKANLARI
43. Kompyuter şəbəkələrinin təyinatı
Kompyuter şəbəkəsi kompyuter və bu tip sistemlər (printer və s.) arasında
müəyyən protokolların köməyi ilə informasiya mübadiləsinə imkan verən bir
sistemdir. Kompyuterlər biri-biri ilə telekommunikasiya vasitələri (kabellər, şəbəkə
adapterləri, modemlər və s.) ilə birləşirlər. Protokol kompyuter şəbəkəsində
informasiya mübadiləsinin aparılma qaydalarını müəyyənləşdirir. Bu qaydalar
alqoritmləşdirilir, proqramlaşdırılır və şəbəkə qurularkən kompyuterlərə
instalizasiya edilir. Kompyuterlərin şəbəkə şəklində birləşdirilməsinin bir neçə əsas
səbəbi vardır:
•
istifadəçilər arasında informasiya mübadiləsinin sürətləndirilməsi;
•
iş yerini tərk etmədən məlumatların (e-poçt və s.) qəbulu və ötürülməsi;
•
lazımi informasiyanın dünyanın istənilən nöqtəsindən ani alınmasının
mümkünlüyü;
•
müxtəlif proqram təminatı altında işləyən müxtəlif firmaların istehsalı olan
kompyuterlər arasında informasiya mübadiləsinin mümkünlüyü və sairə;
Hər bir şəbəkənin özünə uyğun texnologiyaları, standartları və protokolları
vardır.
Fərdi kompyuterin və digər texniki vasitələrin şəbəkəyə birləşdirilməsi
müxtəlif avadanlıqlardan, yəni böyük tutuma malik disklərdən, printerlərdən,
yaddaşlardan, eləcə də ümumi proqram vasitələrindən və informasiya bazasından
səmərəli istifadə olunması üçün əlverişli şərait yaradır.
Kompyuter şəbəkəsinin başlıca təyinatı hesablama resurslarına istifadəçilərin
müraciətinin sadələşdirilməsini, əlverişliliyini, etibarlığını təmin etməklə yanaşı,
şə
bəkənin istifadəçiləri arasında informasiya mübadiləsinin də yüksək səviyyədə
həyata keçirilməsinin təmin olunmasından ibarətdir.
Şə
bəkədə məlumatların yığılması, saxlanması, informasiya resurslarına
müraciət edilməsi, məlumatların mühafizəsinin təmin edilməsi vacib şərtlərdir.
Müasir şəbəkələr bir sıra əlamətlərinə görə aşağıdakı kimi təsnif olunurlar:
•
kompyuterlər arasında olan məsafəyə görə;
•
topologiyaya görə;
•
təyinatına görə;
•
göstərdiyi xidmətlər sayına görə;
•
mərkəzləşdirilmiş idarə prinsiplərinə görə;
•
kommutasiyasız, telefon kommutasiyalı, dövrələr kommutasiyası,
məlumatların, maketlərin və s. kimi kommutasiya üsullarına, ötürmə mühitinin
növlərinə görə.
Bu baxımdan kompyuter şəbəkələrini lokal, regional və qlobal şəbəkələrə
ayırmaq olar.
Qlobal hesablama şə
bə
kə
lə
ri dünyanın istənilən yerində yerləşməsindən asılı
olmayaraq peyk-rabitə kanallarından istifadə olunmasına əsaslandığına görə biri-
birindən 10÷15 000 km məsafəyədək aralıqda yerləşən kompyuterlər və rabitə
vasitələrini birləşdirməyə imkan verir, yəni istifadəçilər arasındakı məsafənin
yaxın və ya uzaqlığından asılı olmayaraq istifadəçilər arasında zəruri informasiya
mübadiləsini həyata keçirir.
Regional kompyuter şə
bə
kə
sində şəhər, vilayət və respublika səviyyəsində
biri-birindən 10÷1000 km məsafədə yerləşən istifadəçilər arasında telefon rabitə
kanalları vasitəsilə zəruri informasiya mübadiləsi təşkil edilir.
Lokal kompyuter şəbəkəsi isə biri-birilə nisbətən yaxın məsafədə yerləşən
idarə və təşkilatları, abonentləri əlaqələndirir.
44. Lokal Kompyuter şəbəkələrinin topologiyası
Lokal kompyuter şəbəkələri eyni mühitdə və çox böyük olmayan ərazidə (bir
otaq, bir bina, bir müəssisə və s. daxilində) qurulan şəbəkədir. Bu şəbəkələrdə
kompyuterlər arası məsafə adətən 1÷2 km-dən çox olmur. Lokal kompyuter
şə
bəkələri müxtəlif topologiya (struktura) üzrə qurulur.