Microsoft Word Qarabag-folklor-da-tarixdir-9
KİTABA DAXİL EDİLMİŞ NAĞILLARIN SÜJET
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KİTABA DAXİL EDİLMİŞ NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ 45
- 750* İynənin ulduzundan dəvə keçər – № 194 760**A Ofsanata düşən tikə – № 210 782** İsgəndər özünü yer üzünün yeganə hökmdarı sayır – №192
- 827* Çobanın həcc ziyarəti – № 209 831C Torpaq hərisi – № 192 834** Altı şahılıq ruzu – № 196 834A Kor canavarın qisməti – № 211
- 934A Üç ölüm – № 197.
- QARABAĞ LAYİHƏSİ ÇƏRÇİVƏSİNDƏ ÇAP OLUNMUŞ NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ 46
- 15 Tülkünün mamaçalığı.
- [16* Bizim nəsildə day basan olmayıb].
- 38B* Tülkü qurda səbət toxumağı öyrədir.
- 75 Şir zəifin ona kömək etməsini özünə sıxışdırmır.
- 80A = AT 80A* Kimin yaşı böyükdür.
- 123 Şəngülüm, Şüngülüm, Məngülüm.
- 126 Vəhşi dərisinə bürünmə.
- 155 Yaxşılığa yamanlıq.
347
KİTABA DAXİL EDİLMİŞ NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ 45 332 Əzrayılın kirvəliyi – № 214 460A Bəxtin axtarılması – № 200 558* Göydən qılınc yağır – № 198, 199 750* İynənin ulduzundan dəvə keçər? – № 194 760**A Ofsanata düşən tikə – № 210 782** İsgəndər özünü yer üzünün yeganə hökmdarı sayır – №192 783* Əsli hu – № 204 798* Dünya qarısı – № 192 806* İsgəndər o dünyada – № 192 811* Əzrayıl hərənin canını bir üsulla alır – № 213 827* Çobanın həcc ziyarəti – № 209 831C Torpaq hərisi – № 192 834** Altı şahılıq ruzu – № 196 834A Kor canavarın qisməti – № 211 875D Yola nərdivan salaq – № 192 888A Baftaçı Şah Abbas – №192 910A* İçki məclisinə dostlarından sonra get – № 193. Az toplanmış nağıl süjetlərindən biridir, indiyə qədər ancaq bir variantı məlum idi.
Demək olar ki, Qarabağın əksər rayonlarından bu süjetin variantı qeydə alınmışdır.
45 Süjetlərin adları və nömrələri “Azərbaycan nağıllarının süjet göstəricisi” (qısa adı TR) (Bakı: Elm və təhsil, 2013) əsasında verilmişdir. Süjet adlarından sonra nağılın topludakı nömrəsi göstərilmişdir. Topludakı nağılların əksəriyyətinin həmin kitabda qarşılığına rast gəlinir. Yalnız bir süjetin qarşılığı yoxdur ki, həmin süjet haqqında da göstəricinin sonunda əlavə məlumat verilmişdir. 348
934A Üç ölüm – № 197. Bu süjetin indiyə qədər Ağdaş rayonundan qeydə alınmış bir variantı məlum idi. 934G** Əzrayıl ilan cildində – № 213 960A* Haqq var, divan yox – № 206 997* İnsan nəslinə çəkər – № 207 1358B Arvad aşnasını küpün içində gizlədir – № 208. Ən az toplanan süjetlərdən biridir, indiyə qədər yalnız bir variantı məlum idi. 1736 Taxtaya dönən qılınc – № 202, 203 1863*D Əl aman – № 216 “Əmanətə xəyanət” nağılının TR kataloqunda qarşılığı yoxdur. Bu nağılın digər bir variantı Saatlı rayonundan toplanıb. Az yayılması, bir- iki söyləyicinin repertuarı üçün xarakterik olması onun dini ədəbiyya- tın təsiri ilə şifahi ənənəyə daxil olduğunu deməyə əsas verir.
349
QARABAĞ LAYİHƏSİ ÇƏRÇİVƏSİNDƏ ÇAP OLUNMUŞ NAĞILLARIN SÜJET GÖSTƏRİCİSİ 46
gəcavəsinin keçdiyi yolda özünü ölülüyə vurur. Onu atın tərkinə alır- lar. Yolda gəlini biabır edəcəyi ilə qorxudub onun zinət əşyalarını alır. Qarabağ, III kitab, s.322-326, kont.2+38A*+38B*+15
qoyur, quyruğu buz bağlayır. Qarabağ, III kitab, s.322-326, kont.1B*+38A*+38B*+15
görürlər. Tülkü mamaçalığa getmək adı ilə evi tərk edib gizlətdikləri yağı yeyir. Oğrunu tapmaq üçün yanlarını istiyə verirlər. Tülkü qurdun böyrünə yağ sürtüb onu günahlandırır. Qarabağ, III kitab, s.322-326, kont.1B*+2+38A*+38B*
basdıqlarını iddia edirlər. Məlum olur ki, dayı canavar basıb, onlar da onun ətindən götürüblər. Qarabağ, V kitab, s.249-250 38A* Tülkü qurda pinəçilik öyrədir. Bizi qurdun dilinə batırıb aradan çıxır. Qarabağ, III kitab, s.322-326, kont.1B*+2+38B*+15
ağzını hörür. Qarabağ, III kitab, s.322-326, kont.1B*+2+38A*+15; V kitab, s.250-251 46* Tülkünün nəziri. Tülkü quyudan xilas olmaq üçün Allaha qoç qurban deyir. Xilas olduqdan sonra sözünün üstündə durmur. Qarabağ, V kitab, s.252-253
aldadıb ayaqlarını bağlayır, canavar isə onu xilas edir. Şir həmin yeri tərk edir.
46 Göstərici Aarne-Tompson sistemi əsasında hazırlanıb. Beynəlxalq kataloqda qarşılığı olmayan süjet və variantlar kataloqda * (ulduz) işarəsi ilə göstərilib. İlk dəfə toplanmış nağıl süjetləri göstəricidə çarpaz mötərizə içərisində verilib. 350
Qarabağ, VI kitab, s.257 80A = AT 80A* Kimin yaşı böyükdür. Dəvə, canavar və tülkü kökə tapırlar. Razılaşırlar ki, hərə öz yaşını desin, kimin yaşı böyük olsa, kökəni o yesin. Canavar Nuhun gəmisinə ilk minənlərdən biri olduğunu, tülkü gəminin qayrılmasında iştirak etdiyini deyir. Dəvə: «Sizin sözünüzdən belə çıxır ki, dəvə uşaqdır» – deyib kökəni yeyir. Qarabağ, III kitab, s.321-322 122A Axmaq canavar. Ac canavar növbə ilə müxtəlif heyvan- larla qarşılaşır. Onları yemək istəyir. Gözləyir ki, camış palçığını yusun, quzu duz gətirsin və s. Heyvanlar onu aldadıb qaçır, canavar ac qalır. Qarabağ, I kitab, s.323-324, kont.122J; III kitab, s.326, kont.122J 122J Ayı və at. At ölməzdən qabaq yaşını bilmək istədiyini deyir. Canavar ayağının altındakı yazını oxumaq istəyəndə təpiyi ilə onu vurur. Qarabağ, I kitab, s.323-324, kont.122A; III kitab, s.326 123 Şəngülüm, Şüngülüm, Məngülüm. Qurd ana keçinin səsini yamsılayır. Onu anaları zənn edən keçinin balaları qapını açır, qurd onları yeyir. Keçi qurdun qarnını yırtıb balalarını xilas edir. Qarabağ, VI kitab, s.270 126 Vəhşi dərisinə bürünmə. Köçdən ayrı düşən keçi, dana və qoyun hərəsi bir yırtıcı heyvan dərisinə bürünür. Keçi yeddi canavar dərisindən kürk tikdirmək istədiyini deyir, canavarlar qorxub qaçır. Qarabağ, III kitab, s.317-320, kont.126A 126A = AT 126A* Hürküdülmüş heyvanlar. Canavarların təqibindən qaçan qoyun, keçi və dana ağacda gizlənirlər. Ayağı sürü- şüb ağacdan yıxılan dana canavarları yeyəcəyi ilə hədələyir, canavar- lar qorxub qaçır. Qarabağ, III kitab, s.317-320, kont.126
kişinin boynuna sarılıb onu sancmaq istəyir. Razılaşırlar ki, üç nəfərə məsləhət etsinlər, onlar ilanı haqlı sayarlarsa, o zaman onu sancsın. Kişi tülkünün köməyi ilə ilandan xilas olur, amma sonradan ona yaxşılıq etmiş tülkünün yerini ovçulara nişan verir. Qarabağ, II kitab, s.395-397, kont.161 Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|