Microsoft Word Qasimov-ias docx
Yüklə 3,02 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.6. İnformasiya tələbatının təsnifatı
107 - informasiya potensialı – informasiya catışmazlığı- nın subyekt tərəfindən dərk edilməsi, lazım olan (ça- tışmayan) informasiyanın müəyyənləşdirilməsi üçün zəruri biliklərin olması. Qeyd edilməlidir ki, zəruri informasiya haqqında təsəvvür fəaliyyətin obyekti və şərtləri haqqında subyektdə olan bilik- lər sistemi, yəni subyektin informasiya potensialı əsasında formalaşır. İnformasiya potensialı hər şeydən əvvəl obyektlə bağlı olan informasiya tələbatının məzmununa təsir edir. Subyektin informasiya potensialı ilə onun informasiya yönü- mü arasında birbaşa asılılıq mövcuddur. Subyektin informa- siya potensialı nə qədər geniş və dərindirsə, onun informasiya tələbatı bir o qədər dəqiq və konkret olur (şəkil 3.1). Müvafiq informasiya potensialının olmaması subyekt- də zəruri informasiya haqqında qeyri-müəyyən və qeyri- adekvat təsəvvürlərin formalaşmasına gətirib çıxara bilər ki, bunun da nəticəsində informasiya potensialları fərqli olan, lakin tamamilə eyni (məqsədi, obyekti və vasitələri eyni olan) fəaliyyətlə məşğul olan ayrı-ayrı subyektlərdə məzmunca müxtəlif informasiya tələbatları yarana bilər. İnformasiya tələbatı İnformasiya potensialı Şək.3.1. Subyektin informasiya tələbatının onun informasiya potensialından asılılığı 108 Ümumiyyətlə, informasiya tələbatının formalaşması prosesi dörd mərhələdən keçir (şəkil 3.2): Birinci mərhələdə real informasiya tələbatı mövcud olur. Bu, məsələnin həlli və ya vəzifənin yerinə yetirilmə- si üçün zəruri olan biliklər sistemini formalaşdıra biləcək informasiya tələbatıdır. Bu informasiya tələbatı subyekt tərəfindən dərk edilməyə də bilər. Subyektin vəzifələri, həll edilən məsələ Real informasiya tələbatı Dərk edilmiş informasiya tələbatı İfadə edilmiş informasiya tələbatı Formallaşdırılmış informasiya tələbatı Axtarış sistemi Dərketmə Təbii dildə ifadəetmə Formal dildə ifadəetmə Şək.3.2. İnformasiya tələbatının formalaşma mərhələləri Tələb olunan biliklər 109 İkinci mərhələdə qarşıda duran vəzifə (məsələ) subyekt tərəfindən başa düşüldükdən sonra onun şüurunda bu və- zifə ilə bağlı informasiya tələbatı formalaşmış olur. Belə tələbata dərk edilmiş informasiya tələbatı deyilir. Praktikada, bir qayda olaraq, hər hansı məsələnin həlli üçün tələb olunan real informasiya tələbatı subyektin şüurunda formalaşan dərk edilmiş informasiya tələbatın- dan fərqlənir. Başqa sözlə, subyektin müvafiq sahədə mə- lumatlılıq dərəcəsindən (potensialından) asılı olaraq, aşa- ğıdakı vəziyyətlərdən biri yarana bilər: - subyekt məsələnin həlli üçün hansı informasiyanın zəruri olduğunu bilmir; - lazım olan informasiyanın bir hissəsi artıq sub- yektdə vardır; - subyekt bu sahədə müəyyən biliklərə malikdir (yük- səkixtisaslı mütəxəssis və ya təcrübəli kadrdır). Üçüncü mərhələdə subyekt tərəfindən dərk edilmiş in- formasiya tələbatının təbii dilin köməyi ilə təsvir olunma- sı nəticəsində ifadə edilmiş informasiya tələbatı yaranır. Dördüncü mərhələdə zəruri informasiyanın axtarılması məqsədilə ifadə edilmiş informasiya tələbatı informasiya xidməti, o cümlədən informasiya-axtarış sisteminin for- mal axtarış vasitələrinin (informasiya-axtarış dilinin) kö- məyi ilə təqdim edilir və nəticədə formallaşdırılmış infor- masiya tələbatı meydan gəlir. Formallaşdırılmış informa- siya tələbatı əsasında axtarış sorğusu tərtib olunur. Beləliklə, informasiya tələbatı dedikdə fəaliyyətin yerinə yetirilməsi prosesində çatışmayan biliklərin əldə olunması üçün subyektin zəruri olan informasiyaya dərk edilmiş tələbatı başa düşülür. Ümumi halda, bu tələbatı fəaliyyət sahəsi üzrə tələb olunan biliklərlə subyektin malik olduğu biliklər arasındakı fərq kimi ifadə etmək olar: 110 = − , (3.2) burada – subyektin dərk edilmiş informasiya tələbatı, – fəaliyyət sahəsi üzrə funksional vəzifələrinin yerinə yetirilməsi üçün tələb olunan biliklər, real informasiya tələbatı, – fəaliyyət sahəsi üzrə subyektin malik olduğu biliklərdir. 3.6. İnformasiya tələbatının təsnifatı İnformasiya tələbatlarını müxtəlif meyarlara görə təsnif etmək olar, lakin daha çox aşağıdakı yanaşmalara rast gəlinir. İnformasiya tələbatının əhatə dairəsinə görə: - fərdi informasiya tələbatları – ayrı-ayrı insanlarda formalaşan informasiya tələbatlarıdır; - kollektiv informasiya tələbatları – müəyyən maraq dairəsi (əmək fəaliyyəti, elm, mədəniyyət, hobbi və s.) ətrafında birləşən insanlar qrupunun kollektiv şüurunda formalaşan informasiya tələbatıdır. Kollektiv informasiya tələbatları kollektivi təşkil edən fərdlərin informasiya tələbatları əsasında formalaşır. La- kin kollektiv informasiya tələbatlarını fərdi informasiya tələbatlarının sadə toplanması kimi qəbul etmək olmaz. Kollektiv informasiya tələbatı həmin kollektivə daxil olan ayrı-ayrı fərdlərin informasiya tələbatlarının yalnız kol- lektivin ümumi məqsəd və vəzifələrinə uyğun olan hissə- lərinin toplanması nəticəsində formalaşır. İnformasiya tələbatının reallaşma səviyyəsinə görə: - real informasiya tələbatı – hər hansı məsələnin həlli və ya vəzifənin yerinə yetirilməsi üçün tələb olunan informasiya; Yüklə 3,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|