Microsoft Word Radiobiologiya d?rs v?saiti sixilmish doc
Yüklə 36,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.4.4. Ssintilyasiya β ‐ spektrometrləri. Maye ssintilyatorlar. Zərrəciklərin həyəcanlanmasına əsaslanmış qeydəalma üsulları.
81 qayda üzrə yenidən dərəcələnir. Qeyd edək ki, cihaz hər nümunə analizindən və fon çəkilişindən əvvəl enerjiyə görə dərəcələnməlidir. Cihazın zərrəcikləri qeydəalma effektivliyinə görə dərəcələnməsi spektrometri istehsal edən müəssisə tərəfindən aparılmışdır. Ona nəzarət isə ikikomponentli 137 Cs + 40 K mənbəyi ilə enerjiyə görə dərəcələnmə zamanı 137 Cs izotopundan alınan sayma sürətinin qiymətinə görə aparılır ki, bu qiymət də, cihazın pasportundakı göstəricidən 10 % ‐ dən çox fərqlənməməlidir. Dərəcələnmə əməliyyatı başa çatdıqdan sonra nümunə ilə doldurulmuş Marinelli qabı spektrometrdə yerləşdirilir və nümunənin γ ‐ spektri çəkilir. Bu zaman nümunənin kütləsi, növü, Marinelli qabının həcmi və digər zəruri məlumatlar cihazı idarə edən proqrama daxil edilir. “PROGRESS BG” markalı gamma ‐ beta ‐ spektrometr kompleksinin xarici görünüşü şəkil 4.10 ‐ da göstərilmişdir. Şəkil 4.10. PROGRESS BG” markalı gamma ‐ beta ‐ spektrometr kompleksinin xarici görünüşü. Qeyd edək ki, γ ‐ spektrin çəkilmə müddəti nümunənin aktivliyindən asılı olaraq, müxtəlif ola bilir. Buna görə də, adətən, əvvəlcə kifayət qədər böyük vaxt seçilir və qənaətbəxş siqnal / küy nisbətinə malik spektr yığıldıqdan sonra cihaz dayandırılır. Bu cür hala uyğun tipik spektr şəkil 4.11 ‐ da göstərilmişdir. Alınmış spekt növbəti mərhələdə avtomatik emal edilir. “Progress” proqramında ssintilyasiya spektrinin matris üsulu ilə emalından istifadə edilir ki, bu da, adi ənənəvi üsulla müqayisədə, pikləri bir‐birini örtən radionuklidlərin aktivliyini daha dəqiq təyin etməyə imkan verir. Daha sonra, qeydə alınan radionuklidlərin xüsusi 82 aktivliyi daxil edilmiş proqram əsasında hesablanır. Xüsusi aktivliyinin ölçmə xətası olçülən kəmiyyətin ± (20‐30) % təşkil edir. 4.4.4. Ssintilyasiya β ‐ spektrometrləri. Maye ssintilyatorlar. Zərrəciklərin həyəcanlanmasına əsaslanmış qeydəalma üsulları. Radioaktiv şüalanmanın təsiri ilə bəzi maddələrin işıq saçması – flüoressensiya etməsi haqqında əvvəlki paraqraflarda söhbət açmışdıq. Radiasiyanın yaratdığı flüoressensiya ssintilyasiya adlanır. Bu zaman ssintilyatorda yaranan işığı fotogücləndiricinin Şəkil 4.11. Nümunələrin radionuklid tərkibinə dair tipik γ ‐ spektr. köməyi ilə qeydə almaqla, radioaktiv şüalanmanı ölçmək mümkündür. Məlum olduğu kimi, fotogücləndiricilər işıq enerjisini düşən işığın intensivliyinə mütənasib olaraq, elektrik siqnallarına çevirir. Ssintilyatorun işıq əmələ gətirməsi isə, öz novbəsində, radioaktiv şüalanmanın enerjisi ilə müəyən edilir. Qeydə alınan elektrik siqnallarının radioaktiv parçalanmanın enerjisi ilə bilavasitə əlaqədar olması ssintilyasiya sayğaclarının, Heyger‐Müller sayğacları ilə müqayisədə, üstünlüyə malik olmasını göstərir. Radioaktiv şüalanmanın bərk ssintilyatorla qeydə alınması haqqında yuxarıdakı paraqraflarda ətraflı məlumat vermişdik. Qeyd edək ki, bərk ssintilyatorlu sayğaclarda radioaktiv nümunə kristal flüoressensiyaedici maddənin bilavasitə yaxınlığında yerləşdirilir. Bu zaman γ ‐ şülanmanı qeydə almaq üçün, adətən, NaJ ‐ dan, α ‐ zərrəcikləri qeydə almaq üçün sink ‐ sulfiddən, β ‐radioaktivlik üçün isə antrasen kimi üzvi ssintilyatorlardan istifadə edirlər. Bu halda ssintilyatorun özü Наименование показателя, ед. измерения. Результат измерений Активность 40 K, Бк/кг 8244,00 ± 2122,00 Активность 232 Th, Бк/кг 4503,00 ± 556,00 Активность 226 Ra, Бк/кг 48990,00 ± 5035,00 КэВ 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 83 fotogücləndiricinin yanında yerləşdirilir və fotogücləndiricidən alınan siqnallar qeydəalma qurğusunun üzərinə düşür. Qeyd edək ki, bərk ssintilyatorlu sayğaclardan əsasən γ ‐ şüalanmanı qeydə almaq üçün istifadə edilir. Bu gün radioaktiv şüalanmanın maye ssintilyatorlarda qeydə alınmasından da geniş istifadə edilir. Bu üsul bioloji tədqiqatlarda istifadə olunan 3 H, 14 C və 35 S kimi izotopların yaratdığı “yumşaq ” β ‐ şüalanmanı qeydə almaq üçün əvəzolunmaz üsul hesab olunur. Maye ssintilyatorlu sayğaclarda nümunə uyğun ssintilyatora malik mayedə yerləşdirilir. Maye ssintilyatorların iş prinsipi aşağıdakı kimidir. Radioaktiv parçalanma məhsulları olan zərrəciklərin üzvi məhlulun molekullarını bombardman etməsi bəzi molekulların flüoressensiya etməsinə səbəb olur. Bu halda yaranan flüoressensiya parıltısı, adətən, çox kiçik dalğa uzunluğuna malik olduğundan, fotogücləndirici onları kiçik effektivliklə qeydə alır (şəkil 4.12.) Şəkil 4.12. Müxtəlif flüroforların şüalanma spektrləri və onların fotogücləndiricinin həssaslığı ilə əlaqəsi (1‐ məhlul, 2‐ PPO, 3‐ POPOP, 4‐ fotogücləndiricinin həsaslığı). Əgər üzvi məhlula, molekulları məhlulun şüalandırdığı işığı udmaqla, daha böyük dalğa üzunluqlu flüoressensiya yaradan maddə əlavə etsək, onda belə qarışığın flüoressensiyasını nisbətən böyük effektivliklə qeydə almaq olar. İlkin flüorofor adlanan belə birləşmə olaraq, bir qayda olaraq, 2.5 ‐ difeniloksazol ‐ dan (PPO) istifadə edilir. Fotoçoxald ıc ın ın h əssasl ığ ı Dalğa uzunluğu, nm 1 2 3 4 Yüklə 36,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|