96
ümidi üzülməyənə qədər təyəmmümlə namaz qıla bilməz. Amma tez bir
zamanda təyəmmümlə namaz qılmadıqda, vaxtın axırına qədər hətta təyəm-
mümlə belə namaz qıla bilməyəcəyini ehtimal versə, namazını (əvvəl vaxt-
da) təyəmmümlə qıla bilər.
Məsələ 701: Dəstəmaz ala və ya qüsl edə bilməyən şəxs üzrünün aradan
getməsindən ümidini kəsmişdirsə, qəza namazlarını təyəmmümlə qıla bilər.
Amma üzrü aradan getdikdən sonra vacib ehtiyata əsasən, həmin namazları
dəstəmaz və ya qüsl ilə yenidən qılsın. Əgər üzrünün aradan gedəcəyindən
ümidini kəsməmişdirsə, vacib ehtiyata əsasən, qəza namazlarını təyəmmüm-
lə qıla bilməz.
Məsələ 702: Dəstəmaz və ya qüsl ala bilməyən şəxs gecə və gündüz
“nafilə”ləri kimi müəyyən vaxtı olan müstəhəb namazları təyəmmümlə qıla
bilər. Amma onların vaxtının sonuna qədər üzrünün aradan gedəcəyindən
ümidini kəsməmişdirsə, vacib ehtiyata əsasən, onların vaxtının əvvəlində ye-
rinə yetirməsin. Amma müəyyən vaxtı olmayan namazları isə hər bir halda
təyəmmümlə qıla bilər.
Məsələ 703: Ehtiyat üzrə “cəbirə” qüslü verən və təyəmmüm edən şəxs
qüsl və təyəmmümdən sonra namaz qılsa və namazdan sonra “kiçik hədəs”
baş verərsə, məsələn, sidiyə çıxarsa, sonrakı namazlar üçün dəstəmaz almalı-
dır. Əgər bu iş (kiçik hədəs) namazdan əvvəl baş verərsə, həmin namaz üçün
də dəstəmaz almalıdır.
Məsələ 704: Əgər su tapılmadığına yaxud başqa üzrlü səbəbə görə tə-
yəmmüm etsə, üzrü aradan gedəndən sonra təyəmmümü batil olar.
Məsələ 705: Dəstəmazı batil edən işlər dəstəmaz əvəzinə olan təyəmmü-
mü də batil edər. Qüslü batil edən işlər qüsl əvəzinə olan təyəmmümü də ba-
til edər.
Məsələ 706: Qüsl edə bilməyən şəxsə bir neçə qüsl vacib olarsa, onların
hamısının əvəzinə bir təyəmmüm etməsi caizdir. Müstəhəb ehtiyata əsasən,
onların hər birinin əvəzinə bir təyəmmüm etsin.
Məsələ 707: Qüsl edə bilməyən şəxs vacib olan əməli yerinə yetirmək
istəsə, qüslün əvəzinə təyəmmüm etməlidir. Dəstəmaz ala bilməyən şəxs də
dəstəmaz vacib olan bir əməli yerinə yetirmək istəsə, dəstəmaz əvəzinə tə-
yəmmüm etməlidir.
Məsələ 708: Əgər cənabət qüslü əvəzinə təyəmmüm etsə, namaz üçün
dəstəmaz alması lazım deyildir və əgər başqa qüsllərin əvəzinə təyəmmüm
etsə də, hökm eynidir, baxmayaraq ki, müstəhəb ehtiyata əsasən, dəstəmaz
da alsın. Əgər dəstəmaz ala bilmirsə, dəstəmaz əvəzinə başqa bir təyəmmüm
də etsin.
Məsələ 709: Əgər qüsl əvəzinə təyəmmüm etsə və sonra dəstəmazı batil
edən bir iş onun qarşısına çıxsa, əgər sonrakı namazlar üçün qüsl verə
bilməsə, dəstəmaz almalıdır və müstəhəb ehtiyata əsasən, təyəmmüm də
etsin. Əgər dəstəmaz ala bilmirsə, onun əvəzinə təyəmmüm etməlidir.
97
Məsələ 710: Vəzifəsi təyəmmüm olan şəxs bir iş üçün təyəmmüm etsə,
təyəmmümü pozulmayana və üzrü aradan getməyənə qədər dəstəmaz və ya
qüsllə yerinə yetirəcəyi əməlləri icra edə bilər. Amma üzrü vaxtın darlığı-
dırsa yaxud suyu olduğu halda meyit namazı üçün və ya yatmaq üçün tə-
yəmmüm edibsə, yalnız onun üçün təyəmmüm etdiyi işi icra edə bilər.
Məsələ 711: Yaxşı olar ki, bir neçə halda insanın təyəmmümlə qıldığı
namazları yenidən qılsın:
1. Sudan istifadə etməkdən qorxduğu halda bilərəkdən özünü cənabətli
edib, təyəmmümlə namaz qılmışdırsa.
2. Su tapa bilməyəcəyini bildiyi və ya güman etdiyi halda, bilərəkdən
özünü cənabətli edib, təyəmmümlə namaz qılmışdırsa.
3. Vaxtın axırına qədər bilərəkdən su axtarmağa getməsə və təyəmmüm-
lə namaz qılıb, sonradan axtardığı təqdirdə su tapa biləcəyini başa düşərsə.
4. Bilərəkdən namazı təxirə salıb, vaxtın axırında təyəmmümlə namaz
qılmışdırsa.
5. Su tapa bilməyəcəyini bildiyi və ya güman etdiyi halda, əlindəki suyu
dağıdıb, təyəmmümlə namaz qılmışdırsa.
Namazın hökmləri
Namaz dinin elə əhəmiyyətli əməllərindəndir ki, əgər o, Allah dərgahın-
da qəbul olunsa, şəxsin başqa əməlləri də qəbul olunar. Əgər qəbul olunma-
sa, insanın başqa əməlləri də qəbul olunmaz. Belə ki, əgər insan gecə-gündüz
ərzində beş dəfə axar çayda çimərsə, onun bədənində çirk qalmadığı kimi,
beş vaxtda qılınan namaz da insanı günahdan pak edir. Yaxşı olar ki, insan
namazı vaxtında qılsın. Namazı yüngül və əhəmiyyətsiz sayan namaz qılma-
yan şəxs kimidir. Peyğəmbər(s) buyurub: “Namaza əhəmiyyət verməyən və
onu yüngül sayan axirət əzabına layiqdir.” Bir gün o həzrət(s) məsciddə
olarkən bir kişi məscidə daxil olub namaz qılmağa başladı və namazın ruku
və səcdələrini kamil şəkildə icra etmədi. Həzrət(s) buyurdu: “Əgər bu kişi
qıldığı namazla dünyadan köçsə, mənim dinimdən kənar bir şəxs kimi dün-
yadan köçmüş olar.”
Demək, insan namazını son dərəcə diqqətlə, vüqarla, təvazökarlıqla və
Allahdan qorxu hissi ilə qılmalıdır. Əgər insan namaz vaxtı buna layiqincə
diqqət yetirsə, özündən xəbərsiz olar. Necə ki, namaz halında oxu imam
Əli(ə)-ın mübarək ayağından çıxartdılar və o həzrət(ə) bunu hiss etmədi.
Habelə namaz qılan tövbə və istiğfar (Allahdan bağışlanma diləmə) etməli,
həsəd, təkəbbür, qeybət, haram yemək, şərab içmək, xüms və zəkat vermə-
mək kimi namazın qəbuluna mane olan günahlardan və ümumiyyətlə, hər
bir günahdan özünü saxlamalı və həmçinin namazın savabının azalmasına
səbəb olan işləri tərk etməlidir. Məsələn, yuxulu və sidiyini (zorla) sax-