Microsoft Word s g. temmuz doc
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
136 çalışmasında ideolojik bir çözümleme yapıldığından son olarak haber ve yorumların dilsel özellikleri analiz edilmiştir. Özellikle ideolojik bir çözümlemede basının benimsemiş olduğu ideoloji çerçevesinde ulusal çıkarı ele alıp almadığı, kendi yargılarını destekleyici dil kullanıp kullanmadığını belirlemek üzere söylem analizi yapılmıştır. Bu analiz, basının benimsemiş olduğu ideoloji çerçevesinde olayları değerlendirme gerekliliğinin 1 Mart tezkeresinde yansımasını bulup bulmadığının tespiti açısından önemlidir. Söylem analizi, medya metinleri içinde birbirinden farklı konumlanan ideolojik tavrı belirlemesine imkân tanıması ve medyada, basında yer alan yön/anlatı türlerini ayrıştırmaya olanak tanıması nedeniyle seçilmiştir. “Hangi türden toplumsal vurgunun üstün geleceği ve güvenirlik kazanacağı konusunda girişilen bir toplumsal mücadele, söylem içinde egemen olma mücadelesidir.” 252 Analizin en önemli özelliği ‘yazılı bir metni kendi bütünlüğü içinde’ değerlendirmesidir. “Söylem çözümlemesi, metinlerin oluştuğu bağlama yönelik bir inceleme biçimidir. Söylem çözümlemesi bağlamı içinde metinlerdeki yapılaşmayı inceler ve post yapısalcı bir anlayış içinde metinlerin farklılıklarına duyarlı bir çözümleme gerçekleştirmeyi amaçlar.” 253 “Dil içinde kurulan farklı güç/iktidar ilişkilerinin kurulma süreçlerine ilişkin bir analiz yöntemidir.” 254 deolojik bir çözümlemeye müsait olan söylem analizi yöntemi temel olarak toplumsal iktidarın kötüye kullanımının tahakküm ve eşitsizliğin metinler aracılığıyla temsil edilmesini ve yeniden üretilmesini inceleyen bir çözümleme biçimidir. Toplumsal ve siyasal sorunlar üzerinde odaklanan söylem analizi, metinlerin dilinde var olan yapıları ortaya koymaya çalışan, bu yolla toplumsal iktidarın nasıl inşa edildiğini araştıran 252 Çiler Dursun, TV Haberlerinde deoloji, mge Kitabevi, Birinci Baskı, Ankara, 2001, s. 48. 253 M. Ayşe nal, Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, stanbul, 1996, s. 134. 254 Van Dijk, T.A., News As Discourse, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. 1998a. Akt:M. Ayşe nal, Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, stanbul, 1996, s. 107. 137 bir çözümleme yöntemi niteliği taşır. “Van Dijk’a göre haberler, seçmeci kaynak kullanımı, tek düze haber temposu ve haber başlığının seçimi yoluyla toplumsal iktidarın içinde kurulduğu ve yeniden üretildiği metinlerdir.” 255 “Haberin söylemi 1- Kaynaklar 2- Anlatıcı 3- Varsayılan okuyucu arasında örülmüş bir diyalogdur. Anlatıcının dil içindeki durumsallıkları dolayımı ile söylem kurulur.” 256 Söylem analizinin temel amacı ‘söylem’ dediğimiz dil kullanım biçimlerinin sistematik ve açık tanımlarını üretmektir. ‘bu tanımların basitçe metinsel (textual) ve bağlamsal (contextual) diyebileceğimiz iki ana boyutu vardır. Metinsel boyutlar, tanımın çeşitli seviyelerinde söylemin yapılarını açıklar. Bağlamsal boyutlar ise, bilişsel süreçler, sunumlar ve sosyal kültürel faktörler gibi bağlamın çeşitli özellikleri ile bu yapısal tanımlar arasında bir bağ kurarlar. Medya çalışmaları açısından söylem kavramı, ideoloji ile birlikte ele alındığında, medya metinlerinin (ve tabii ki haberlerin) toplumsal iktidarın kurulmasındaki rolünü sergilemekte çıkış noktaları sağlamaktadır. 257 Haber metinlerinde alternatif açıklamalar, farklı görüş açıları her zaman bütünüyle dışlanmasa da, bu alternatif söylemlerin haberin anlatı yapısı içinde temsili yine sorunlu bir durumdur. Metin içinde alternatif veya karşıt açıklamalar çoğu kez inanılır bir konuma yerleşmekten çok egemen söylemlerin içinde eritilir. Böylece karşıt olabilecek açıklamalar, olayları çerçevelendirebilecek bir konuma ulaşamaz. 258 Van Dijk deoloji 2000 adlı eserinde ideolojiyi anlayabilmemiz için, bunun söylem içersinde nasıl inşa edildiğine, ifade edildiğine, değiştirildiğine ve yeniden üretildiğine bakmamız gerektiğini söyler. 259 Haber içinde 255 Çiler Dursun, Haber, Hakikat ve ktidar lişkisi, Elips Kitap, 1. Baskı, Ankara, 2004, s. 391. 256 M. Ayşe nal, Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, stanbul, 1996, s. 108 257 Çiler Dursun, TV Haberlerinde deoloji, mge Kitabevi, Birinci Baskı, Ankara, 2001, s. 46. 258 M. Ayşe nal, Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, stanbul, 1996, s. 100. 259 http://www.koolpa.com/medya/31216-liberal-basin-anlayisi/ 138 sözcük seçimleri belli bir ideolojik seçimi ve tavrı yansıtır… Dil ve söylem, toplumdaki güç/iktidar ilişkilerinin dayandığı cinsel, etnik, dinsel farklılıkların yansıdığı bir mücadele alanıdır. 260 Söylem çözümlemesi metinlerin yapısını ve stratejilerini ortaya çıkaran ve bunları toplumsal ve siyasal bağlamla ilişkilendiren bir yöntemdir. Bu tür bir yöntemle yapılacak çalışmada genel konular üzerinde yoğunlaşılabileceği gibi, anlambilimsel olarak yerel anlamlar (tutarlılık ve içerimler gibi) üzerinde de yoğunlaşabilir. Ayrıca tümcelerin sözdizimsel yapıları, haberlerin nasıl kurgulandığı üzerinde de durabilir. Söylem çözümlemesinin, nitel içerik çözümlemesinden en önemli farkı, metni parçalara ayırmadan bir bütün olarak ele alması ve metin içindeki egemen söylemin nasıl inşa edildiğini ortaya koymasıdır. Van Dijk haberin makro ve mikro yapıları arasında ayrım yapar. Makro yapı haber başlıkları, giriş, sonuç genel fikir verme işlevine sahiptir. Ana metinde esas olay, arka plan bilgileri bağlam ve yorumlar yer alır. En önemli bilgiler öncelikle verilerek okuyucuya neyin daha önemli olduğu bildirilmektedir. Mikro yapı sözcük seçimleri, söz diziminden oluşur. Van Dijk’a göre söylem analizinin ilkeleri haberin söz dizimi (sentaks), açılış ve kapanış söylemi, hikâyenin kurulması, haber başlıkları, haberin bütünsel olarak anlamı, söylemin konusu, haberin retoriği yani haberin formüle ediliş biçimi ve bağlamıyla oluşturulan ikna edici soyutlamaların toplumsal bağlama yerleştirilmesi ve kapanışla gerçekleştirilir. 261 Özünde nitel bir çözümleme olduğu için en başta gelen sorunu, nicel içerik çözümlemesine benzer ş ekilde genelleme yapılabilecek sayıda metni çözümlemenin güçlüğüdür. Bir başka 260 M. Ayşe nal, Haberi Okumak, Temuçin Yayınları, stanbul, 1996, s. 119. 261 Selda Bulut - Levent Yaylagül, Türkiye’deki Yazılı Basında Yargıtay ve Mafya lişkisine Yönelik Haberler, letişim, Sayı: 19, 2004, s. 123–126 Yüklə 1,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|