93
− təhsilin demokratikləşdirilməsi
və dövlət-ictimai xarakter
daşıması;
− təhsil müəssisələrinin müstəqilliyinin artırılması;
− təhsilin humanistləşdirilməsi;
− ümumbəşəri dəyərlərin, insan həyatı və sağlamlığının,
şəxsiyyətin azad inkişafının üstün tutulması;
− təhsilin humanitarlaşdırılması;
− təhsildə milli zəminin və bölgə komponentinin gücləndirilməsi;
− təhsilin fərdiləşdirilməsi və differensiallaşdırılması;
− təhsilin məzmununun inteqrasiya edilməsi;
− təhsilin elmi-dünyəvi xarakter daşımasi;
− elm, istehsalat, xarici ölkələrin təhsil müəssisələri və orqanları
ilə sıx əlaqə;
− təhsil müəssisələrinin partiyalardan,
ictimai-siyasi və dini
təşkilatlardan, hərəkatlardan asılı olmaması;
− təhsildə azadlıq və plüralizm;,
− yaradıcılıq; tamlıq; varislik; çeviklik;
− təhsilin dünya standartları səviyyəsində olması.
Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununun 3-cü maddəsi
vətəndaşların təhsil hüquqlarını təsbit edir.
İrqindən, milli və dini mənsubiyyətindən, dilindən, cinsindən,
yaşından, səhhətindən, sosial-maddi
vəziyyətindən, fəaliyyət
sahəsindən, ictimai mənşəyindən, yaşayış yerindən, dinə
münasibətindən, siyasi əqidəsindən, həmçinin üzərində məhkumluğun
olmasından asılı olmayaraq, vətəndaşların
təhsil hüququna təminat
verilir.
Müəyyən peşələr və ixtisaslar üzrə hökumət tərəfındən yaş
həddinə, habelə cinsə, sağlamlığa, mühakimə olunmaya görə
məhdudiyyətlər qoyula bilər.
Dövlət təhsil müəssisələrində vətəndaşlar pulsuz təhsil almaq
hüququna malikdirlər. Həmin təhsil müəssisələrində əlavə pullu təhsil
qrupları da yaradıla bilər.
Vətəndaşların təhsil formasını, təhsil müəssisəsinin və təlim dılini
seçmək azadlığı təmin olunur.
94
Sosial müdafiəyə və yardıma ehtiyacı olan vətəndaşların təhsil
hüququnu təmin etmək məqsədilə dövlət onların təhsil xərcini qismən,
yaxud bütünlüklə öz üzərinə götürür.
Pullu təhsil müəssisələrində təhsil alan aztəminatlı vətəndaşlara
eyni növdən və tipdən olan dövlət təhsil müəssisələrinin normativləri
əsasında dövlət tərəfindən ödənc verilir.
Dövlət xüsusi istedada malik olan və sosial yardıma ehtiyacı olan
şəxslərin respublikada və ya xaricdə təhsil
ala bilməsi üçün tam şərait
yaradır.
Dövlət ali məktəb tələbələrinə təhsilini başa vurduqdan sonra beş il
müddətində ödəmək şərtilə kredit verə bilər.
Vətəndaşlar təhsil müəssisələrinin proqramlarını sərbəst surətdə
öyrənib ekstern yolu ilə imtahanlar verərək müvafiq təhsil sənədi (ali
təhsilin birinci - bakalavr pilləsi də daxil olmaqla) almaq hüququna
malikdirlər.
Dövlət və qeyri-dövlət təhsil müəssisələrinin məzunları yuxarı
pillədən olan növbəti təhsil müəssisəsinə qəbul olunarkən bərabər
hüquqa malikdirlər.
Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununun 4-cü maddəsi
təhsil prosesi və ictimai-siyasi fəaliyyəti tənzimləyir.
Təlim-tərbiyə prosesi pozulmazdır. Siyasi partiyalar, ictimai-siyası
cəmiyyətlər
və təşkilatlar, dini və digər qurumlar təhsil
müəssisələrinin fəaliyyətinə və təlim-tərbiyə prosesinə müdaxilə edə
bilməzlər.
Təhsil işçisinin konstitusiya çərçivəsində fəaliyyət göstərən hər
hansı partiyanın, habelə digər ictimai-siyasi və ya dini təşkilatın üzvü
olması onun pedaqoji fəaliyyətinə mane ola bilməz.
Yetkinlik yaşına çatmayanların siyasi aksiyalara cəlb olunmasına
yol verilmir.
Təhsil müəssisələrində və təhsil orqanlarında siyasi partiyaların,
ictimai-siyasi hərəkatların təşküat strukturlarının yaradılmasına və
fəaliyyətinə yol verilmir.
Azərbaycan Respublikasında təhsil dünyəvi xarakter daşıyır.
Dünyavi təhsil ocaqları ilə bərabər ümumi orta təhsili başa
çatdıranlar üçün dini təhsil müəssisələri də fəaliyyət göstərə bilər.
95
İ
nsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında
Konvensiyanın l saylı Protokolu
Maddə 3. Azad seçkilər hüququ
Yüksək Müqavilə Tərəfləri qanunverici hakimiyyət orqanını
seçərkən xalqın iradəsini sərbəst ifadə edə biləcək şəraitdə, gizli
səsvermə yolu ilə, ağlabatan dövrilikdə azad seçkilər keçirməyi
öhdələrinə götürür.
Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik sistemi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 56-cı maddəsinə
əsasən, Azərbaycan Respublikası
vətəndaşlarının dövlət
orqanlarına seçmək və seçilmək, habelə referendumda iştirak
etmək hüququ vardır.
Məhkəmənin qərarı ilə fəaliyyət
qabiliyyətsizliyi təsdiq
olunmuş şəxslərin seçkilərdə, habelə referendumda iştirak etmək
hüququ yoxdur.
Hərbi qulluqçuların, hakimlərin, dövlət məmurlarının, din
xadimlərinin, məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü ilə
azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin, bu Konstitusiyada və
qanunda nəzərdə tutulan digər şəxslərin
seçkilərdə iştirak etmək
hüququ qanunla məhdudlaşdırıla bilər.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 83-cü maddəsi
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi deputatlarının
seçkilərinin əsaslarını təsbit edir.
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatları majoritar
seçki sistemi, ümumi, bərabər və birbaşa seçki hüququ əsasında
sərbəst, səxsi və gizli səsvermə yolu ilə seçilirlər.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 84-cü
maddəsinə əsasən, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin hər
çağırışının səlahiyyət müddəti 5 ildir.
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin hər çağırışının
seçkiləri hər beş ildən bir noyabr ayının birinci bazar günü
keçirilir.