Microsoft Word Shafag Asiman Seismic 3d eia 23 Aug 11 aze doc
Yüklə 5,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. ƏTRAF MÜHİTİN TƏSVİRİ 5.1 Fiziki və kimyəvi mühit 5.1.1 Meteorologiya və okeanoqrafiya
- Xəzər hövzəsi
- Şəkil 5.1. Şəfəq Asiman dəniz blokunun 3Ö seysmik tədqiqat sahəsi
- Dəniz səviyyəsi
- Külək rejimi
- Hava temperaturu rejimi
- Yağıntı və buxarlanma
- Su temperaturu rejimi
BP Azərbaycan Şəfəq-Asiman Dəniz Bloku 3Ö Seysmik Kəşfiyyat Tədqiqatı Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi AETC/P140167_Rev03 36 avadanlıq bir və ya iki gündə quraşdırıla bilər. Bütün avadanlıqlar adətən açıldıqları istiqamətin əks istiqamətində çıxarılır. Baxmayaraq ki, yuxarıda adı çəkilən problemlərlə əlaqədar olaraq ilkin quraşdırılma bir neçə gün davam edə bilər, tək 6 km-lik tək strimerin açılması adətən 24 saat çəkir. Avadanlıq bir gün içində çıxarıla bilər. Müəyyən külək və cərəyan şəraitində uyğun şərait yaranana qədər gəminin tədqiqat sahəsində boş dayanmasına ehtiyac yarana bilər. Belə vəziyyətlərdə pnevmotop massivi çıxarılacaq. Şəraitin ciddiliyindən asılı olaraq əməliyyat proseduralarına uyğun şəkildə ya strimerları çıxarmaq, ya da açıq vəziyyətdə saxlamaq barədə qərar qəbul olunacaq. Kaspian Geofizikal əks etdiricilərin, quyruq işarələrinin, strimerlərin (ötürücü cihazlar və akustik modullar da daxil olmaqla), uzatma bölmələri, giriş hissələri, QYS üzgəcləri, pnevmotop massivi və üzgəclərin açılması və çıxarılmasını əhatə edən təfsilatlı yazılı proseduraları vardır. Ümumilikdə, əks etdiricilər (monoplan və ya paravan) ilk olaraq açılır, ondan sonra xarici strimer bölmələri, sonra isə daxili strimer bölmələri açılır. Hidrofon qrupları, akustik modullar, kompaslar, ötürücü cihazlar və quyruq işarələrində olan QYS qəbuledicilərinə və silah üzgəclərinə gələn siqnal davamlılığı avadanlıq açıldığı zaman yoxlanılır. Strimerlər açıldıqdan və məsafələr yoxlandıqdan və təsdiq olunduqdan sonra hər dəfə biri olmaq şərti ilə pnevmotop yarım-massivi açılır. BP Azərbaycan Şəfəq-Asiman Dəniz Bloku 3Ö Seysmik Kəşfiyyat Tədqiqatı Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi AETC/P140167_Rev03 37 5. ƏTRAF MÜHİTİN TƏSVİRİ 5.1 Fiziki və kimyəvi mühit 5.1.1 Meteorologiya və okeanoqrafiya Kontrakt Sahəsi cənubi Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşir. Xəzər dənizi dünyada orta eni 326 km olmaqla, şimaldan cənuba doğru 1174 km-lik ərazini əhatə edən ən böyük daxili dənizdir. Xəzər dənizinin ümumi sahəsi 375 000 km 2 və su həcmi 78 700 km 3 - dir. Dəniz cənubdan İranla, qərbdən Azərbaycan və Rusiya ilə, və şimaldan və şərqdən Qazaxıstan və Türkmənistanla həmsərhəddir. Şəkil 5.1-də Cənubi Xəzər regionu mühitində Şəfəq Asiman seysmik tədqiqat sahəsi göstərilir. Xəzər dənizinin əsas fərqləndirici xüsusiyyətləri onun dünya okeanından təcrid olunması və qitədaxili vəziyyətidir. Hidroloji strukturlar əsasən bütün hövzə və dəniz üzərində hərəkətdə olan atmosfer prosesləri ilə formalaşır. Bu atmosfer prosesləri Avropa/Asiya torpaq kütləsinin, eləcə də, sahil relyefi kimi yerli amillərin təsiri altındadır. Xəzər dənizinin iqlimi və hidroloji strukturu Şəkil 5.2-də olduğu kimi təqdim edilir. Aşağıdakı meteoroloji informasiya əvvəlki materialların nəzərdən keçirilməsi və Kontrakt Sahəsinin 92 km qərbində yerləşən Neftçala meteoroloji stansiyasının sahilə ən yaxın məntəqəsindən toplanan uzun müddətli məlumatlara əsaslanır. Xəzər hövzəsi Xəzər dənizi dərin kontinental çökəklikdə yerləşir. O, təxminən 35˚- 60˚Ş en dairəsi və 30˚- 60˚Şq uzunluğu arasındakı ərazini tutan, Avropada ən böyük suyığıcı hövzədən qidalanır. Xəzərin hazırda dünya okeanı ilə heç bir birləşməsi və ya cari suaxarı olmadığından, çayların ümumi daxil olan axını dənizin su balansının əsas artan hissəsidir. Bir neçə böyük və çoxsaylı kiçik çaylar Xəzər dənizinə tökülür; onların birlikdə sayı 130-dan artıqdır. Suyığıcı hövzə 3,66 milyon km 2 sahəni tutur, və suyığıcı sahələr və dəniz arasında nisbət 1:10-dur. Əsas daxil olan axın sistemi suyığıcı sahəsi ümumi suyığıcı sahənin 40%-ni təşkil etməklə 1,38 milyon km 2 olan Volqa çayıdır (Ferronski, V.İ. və digərləri, 1995). BP Azərbaycan Şəfəq-Asiman Dəniz Bloku 3Ö Seysmik Kəşfiyyat Tədqiqatı Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi AETC/P140167_Rev03 38 Şəkil 5.1. Şəfəq Asiman dəniz blokunun 3Ö seysmik tədqiqat sahəsi Bakı Səngəçal Qarasu Şirvan Kür çayı Salyan Ələt Lənkəran Şəfəq-Asiman 3Ö Seysmik Tədqiqat Sahəsi BP Azərbaycan Şəfəq-Asiman Dəniz Bloku 3Ö Seysmik Kəşfiyyat Tədqiqatı Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi AETC/P140167_Rev03 39 Dəniz səviyyəsi Dənizin səviyyəsi iqlim, tektonik və insan amillərinin çox məhdud birləşməsi ilə geoloji, tarixi və son dövrlərdə əhəmiyyətli dərəcədə artıb-azalmışdır. (Rodinov, 1994; Kronenberq və digərləri., 2000, Mamayev, 2002). Xəzərin su səviyyəsi hal-hazırda okeanın su səviyyəsindən 26 m aşağıdır (Arpe, 2007). 1929-cu ildən 1977-ci ilə qədər dəniz səviyyəsi təxminən -26m-lə –29m arasında dəyişmişdir (Kosarev və Yablonskaya, 1994). Bu son 400-500-cü illərdə müşahidə edilmiş ən aşağı səviyyə olmuşdur. 1978-ci ildə sürətli yüksəlmə başlamış və 1994- cü ildə səviyyə təxminən -27.0 m-ə çatmışdır. 1995-ci ildən 2001-ci ilə qədər yenidən indiki səviyyəsinə yüksəlməzdən əvvəl dəniz səviyyəsində cüzi reqressiya müşahidə edilmişdir. Külək rejimi Xəzər dənizi üzərində küləyin xüsusiyyətləri atmosfer dövranı və yerli termal vəziyyətin geniş miqyaslı təsiri ilə müəyyən edilir. Küləyin vəziyyətinə Xəzər dənizinin şimal-cənub istiqamətində səmtləşməsi, eləcə də, sahil xəttinin fiziki və coğrafi vəziyyəti təsir edir. Cənub-qərbi Xəzərdə hakim küləklər (yəni, vaxtın 50%-dən daha artıq müddətdə mövcud olan) şimaldan və şimal-şərq istiqamətindən daxil olur. Güclü küləklər və fırtınalar ilin istənilən vaxtında baş verə bilər, lakin daha çox qış aylarında daha çox müşahidə edilir, fırtınalı küləklər sürəti > 15 m s -1 olmaqla ən çox Abşeron yarımadasında baş verir. Cənub- qərbi sahillər küləklərin təsirinə daha az məruz qalır və burada ən güclü küləklə qışda və yayın ortasında müşahidə edilir. Hava temperaturu rejimi Hava temperaturları Xəzər regionunda əhəmiyyətli dərəcədə mövsümi dəyişkənlikləri göstərir. Kosarev və Yablonskayanın (1994) verdiyi məlumata görə, Xəzər üçün orta hava temperaturları yay ərzində səciyyəvi olaraq 25.5˚C-yə yüksəlir və qışda təxminən 0˚C-yə düşür. 1988-ci ildən 1997-ci ilə qədər Neftçala meteoroloji stansiyasında 10 il ərzində qeydə alınmış hava temperaturu məlumatları Xəzərin cənub-qərb sahili boyunca orta illik temperaturun 14.9˚C olduğunu göstərir, bu 10 il müddətində orta maksimum 35.3˚C və orta minimum -3.9˚C olmuşdur. Yağıntı və buxarlanma Abşeron yarımadasının yaxınlığında illik yağıntı səviyyələri səciyyəvi olaraq aşağıdır, təxminən 200 - 300 mm, ən çox yağıntı qış aylarında baş verir. 1988-ci ildən 1997-ci ilə qədər 10 il ərzində Neftçala meteoroloji stansiyasında qeydə alınmış yağıntı məlumatları Xəzərin cənub-qərb sahili boyunca orta illik yağıntının təxminən 229 mm/il olduğunu göstərir. Ən çox yağıntı məlumatları oktyabr-aprel aylarında, illik yağıntının 80%-dən çoxunun yağdığı vaxt müşahidə edilir. Su balansı nöqteyi-nəzərindən buxarlanma Xəzər hövzəsində daha mühüm prosesdir, bu proses ildə orta hesabla təxminən 1 m suyun buxarlanması ilə müşahidə edilir (Kosarev və Yablonskaya, 1994). Yağıntı və buxarlanma arasında çpartlayışmazlıq Xəzər dənizinə çayların axını ilə dolur. Görünüş Xəzərin cənub-qərbində rütubətlə doymuş hava kütlələri qış aylarında dumanlı hava şəraitinə səbəb olur. Bu kimi vəziyyət ilin təxminən 10%-i, əsasən oktyabr və may ayları arasında baş verir (Kosarev və Yablonskaya, 1994). Su temperaturu rejimi Şimali və cənubi Xəzər arasında fərqli iqlim şəraiti dəniz səthinin temperaturunda böyük en dairəsi dəyişkənliklərinə səbəb olur. Şimal-cənub müxtəlifliyi əsasən qış vaxtı su sütununun üst 10 metrinin temperaturu şimalda 0˚C ilə cənubda 10˚C arasında dəyişdikdə daha çox Yüklə 5,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|