Microsoft Word Son redakt?Araz b?y?

 
139
qar ısında  mill tini  silahsız  buraxır.  Ulusun  olumlu  bir  sonuca  varması 
üçün  yardımçı  olmur.  Var  olan 
rtl rin  g l c yimizin  xeyrin  
d yi m sin   lveri li imkanlar açılsa da g r k n h ssaslıqla yana mayır.  
 
Mill td  bütövl m .    
 
“...  güne in  ı ı ı  bir  merce in  odak  noktasında    odaklanmadan 
yakıcılık özelli ini göstermedi i gibi; topluluk da, 'co kulu bir birle me 
olmadan', ta ıdı ı  kutsallık sıfatını göstermez"
206
 
 
Mill t  öz-özlüyünd   bütöv  bir  termindir.  Dövl t  ayrılı ına 
baxmayaraq,  dünya  da  b lli  olan  bir  rl nda,  Koreya  mill ti,  Türkm n 
Türk  mill ti  v   Az rbaycan  Türk  mill ti  var.  Avstriya  xalqı  özünü 
almanlardan  daha  xalis  german  mill ti  sanırlar.  Dünyada  ran  mill ti 
yoxdur,  Vahid  spaniya  mill ti  yoxdur.  Hind  mill ti  vardır  amma  vahid 
Hindüstan  mill ti  yoxdur.  Vahid  Kanada  mill ti  yoxdur,  amma  kanada 
v t nda ı vardır. Bunları zorla mill t adlandırmaq amacı altında k sinlikl  
bir  sömürg   hikay ti  vardır.  Rus  mill ti  n   q d r  ki  do aldır.  Rusiya 
mill ti,  bir  o  q d r  qondarmadır.  Mill tin  bir  do u ü  olmalıdır.  Tarixs l 
dayaqları  olmayan  bir  topluma  mill t  deyilm z,  deyil m z!  Bütün  tarix 
faktlarına gör , Farslar hin-avrupalı dilli xalqlar zümr sind dir. Bu baxı a 
gör ,    Farsların  tarix  axı ının  özülü  b lli  faktlara  dayanmaqdadır.  Bu 
faktlar  o  mill tin  özün   aiddir.  O  insan  toplusunun  b nz r  olaylara  qar ı 
ortaq mücadil sinin simg  davranı ıdır. 
 
Tarix  axı ında  yaxın  v   ortaq  mücadil d n  yaranan  dil 
qohumlu undan  do an  ya am  kökl ri  d yi ik  insan  çe irdl rini  ortaya 
qoyur.  Bu  üzd n  müst qil    Fars  mill ti  yaranmı dır.  Bu  mill tin 
ir lil m sind  Türk dövl tçiliyi v  kültürünün danılmaz rolu olsada, Fars 
milliyy tinin yaranmasında sahibkarlıq iddiasında ola bilm z! Türkl r heç 
                                                 
206
 Ziya  Gökalp/M h m d  ziya/:  do um  23  mart  1875(Diyarb kir),  ölüm  35  ekim 
1924( stanbul), 
yazar, 
air, 
siyas tçi, 
sosioloj
 
 

---

zaman  bu  iddianı  etm dikl rin   gör ,  kitablar  yazmadılar,  tarix 
saxtakarlı ına  l  vurmadılar.  Buna  da  ehtiyac  duymadılar.  T rsin  
Farsların  mill t  olması  yolunda    ll rind n  g l n  yardımı  etdil r.    Fars 
dilinin  diriliyi  üçün  Türk  dilini  bel   qurban  verdil r.    Farslar  is  
hakimiyy t   g l r-g lm z  v linem tl rini  –  Az rbaycan  Türkl rini-  
Farsla dırma a  çalı dılar.    Farslar  bu  davranı lariyla  ça da   bir  mill t 
olmadıqlarını  göst rdil r.  Farslar,  böyük  bir  mill t  olmaqdansa,  cılız 
karexterli
207
 bir  toplum  örn yi  ortaya  qoydular.  Baxmayaraq  ki,  dövl t 
sahibi  d   oldular.  Ancaq,  idar çilik  bilm dikl rini  v   dura-dura  h r  bir 
normal  i in  içind n  böhran  yaratdıqlarını  dünyaya  bildirdil r.  Bilin n  bu 
ki,  yalnız  dövl t   yiyl nm kl   ça da   bir  mill t  m l   g linmir.  Çünki, 
mill t  olmaq  üçün  dövl td n  ba qa  ilk s l
208
 mill t  öz lliyi  d   g r kir. 
Mill t  g r k  kökünd n  mill t  kimi  budaqlansın.  “H r  bir  xalqın 
özün m xsuslu u, b nz rsizliyi  ksizdir. Heç bir xalq heç bir xalqı  v z 
ed  bilm z. H r xalqın dünyada öz yeri var, öz s si var, öz r ngi var. Bu 
ideyasız  humanizm  çox  yoxsul  görün rdi.  H r  bir  mill tin  b
r 
m d niyy tin ,  qabaqcıl  t r qqiy   ba qası  t r find n  v z  edilm si 
mümkün olmayan orijinal h diyy si var, o h diyy ni inkar el m k olmaz. 
Bu  h diyy  
sasında  b
rin  müxt lifliyi  ideyası,  m d niyy tin 
müxt lifliyi  ideyası,  lvanlı ın  ideyası,  s n tin,  idrakın  q libd n  çıxması 
qüdr ti öz ifad sini tapıb.”
209
 
 
Asif Ata
210
-nın özün  öz l mill t anlayı ında dol un bir bütövlük 
ruhu  vardır.  Y` ni  mill t  ba qa  mill tl r   qatılmır.  Öz lliyind n  do ulur 
v   do du u  h r  eyi  özün   aiddir,  özlüyün   b nz yir.  Türkl rin  min 
ill rd n  b ri,  h m  qon uluq  v   h m  geopolitik  s b bl rd n    Farslar  v  
ruslarla  iç-iç   ya amasına  baxmayaraq  onlarla  heç  bir  alanda  ortaq 
b nz yi i olmamı dır. Türkl r özl rin  gör , ortaq b nz rl ri var. 200 illik 
Az rbaycan  bölünm sil   meydana  g l n  ikili  milli  ritm   siyas tinin 
bütün  a ırlı ı  bu  mill tin  kökünü  baltalasa  sa,  yen   mill t   hakim  olan 
                                                 
207
 ufaq, xırda iç rik 
208
 prensipli 
209
 (Asif  Ata. Uluyurdun aqib ti, bütöv Az rbaycan, Adilo lu yayınları, Bakı-2007.s49). 
210
 Asif Ata/Asif Qasımo lu  f ndi/ do um:25 sentyabr 1935. Çayk n.ölüm: 6 iyun 1997. 
Bakı.Ruhani ata oca ının quruçusudur.F ls f çi,  d biyyatçı, siyas t bilgini v  Mütl q 
nsan f ls f sini yaradan filosofdur. 

---

 
141
bütövlük ruhu onu ya atmı dır. Ona gör  ki, mill t deyil nd  ilk önc  dil, 
kültür, inanc, tarix, görünü , ruh ba lantısı, d b-g l n k, baxı  açısı,  xlaq 
yükü kimi öz llikl r dü ünülür. Sözsüz ki, bu öz llikl ri qapsayan g rç k 
Az rbaycan  Türkü  üçün,  bir  Fars  v ya  rus  insanı  il   uzun  sür li  norma 
ili gi qurmaq çox ç tin olur.
211
  
 
Bunun  t rsi  olaraq,  h m n  Az rbaycan  Türkü,  ya am  boyu  heç 
üzl m y n,  etgisind   olmayan  bir 
dırlı,  Makadoniyalı  Türkü  özün  
daha  yaxın  duyur,  ona  daha  s mpatı  göst rir.  Çünki,  kitablarda, 
hikay l rd , tarixd , dild , kültürd  onu daha özün  yaxın duyur. Ona olan 
zülml ri  özünd   görür.  Ona  qar ı  olan  assimiliya  siyas tini  özünd   d  
görür.  Ona  qar ı  olan  soy  dü m nçiliyinin  eynisini  ya ayır.  Onda  olan 
qurtulu  yolunun b nz rini öz mill tind  görür. Özgür g l c d  geçmi in 
acılarını  ya amamaq  üçün  öz  soyda ıyla  yaxın  ili gid   olma ının 
g r kliyini  görür.  G l ç kd   yalqızlanmasın  diy   onunla  omuz-omuza 
olmaq zorunu duyur. Yaxında v ya uzaqda olmasından asılı olmayaraq öz 
dilda ının  ld   etmi   gücünü,  ya am  moralının  yüks li ini  hiss  etdikc  
daha da öz kökün  ba lanır, daha da ulus olma irad sini qapsayır. Budur 
milliyy tçilik  duy usundan  tör n n  bütövlük  ruhu,  budur  mill t  olma 
irad sinin  ilk   dü ünc si.  M n  bir  Az rbaycanlıyam.  M nim  köküm 
Türkdür,  soyadım  Türkdür.  Yax ım  da,  pisim  d   Türkdür.  Bu  m nim 
k sinliyimdir, m nim mütl qliyimdir, D yi m zliyimdir. M nim, dili bir, 
geçmi i  bir,  indisi  bir.  g l c yi  bir,  gülü ü  bir,  k d ri  bir  D rb nd,d n 
rak,a  d k  ç kil n  torpa ım  bir,  yalnız  bir  ulusum  var.  Bu  ulusumun 
sayılı bir bölm si mill timin dünyanın ba a ba ında v   ran adlanan yerd  
da ılmı   çe idli  adlarla  s sl nil n  soyda   diasporudur.  M n  ulu  Türk 
mill tin  ail siy m.    Az rbaycan  Türk  mill tiy m.  “N   mutlu  tük m 
diy n ”!  (AtaTürk)    “Az rbaycan  Türkl ri  10-min  ill rdir  “Az rbaycan” 
                                                 
211
 (olursa da, k sinlikl  qar ı etgil rd n ortaya g l n s b bs l ili gidir. Atalar demi k n: 
“atı at yanına ba larsan, bir boyalı olmasa da, bir xuylu olar!” ola bilsin b zil ri farslarla, 
türkl rin b zi b nz rlikl rini aldadıçı hallarda n s bs l (soy) amil  ba lasınlar. Bu heç d  
bilims l bir yaxınla ma deyildir. Sad c  bu iki ayrı mill tin min ill r boyunca bir bölg d  
ya ayıb, yaxın iqlim, hava, su, qida birlikl ri olu durmasıyla ba lıdır. Bundan daha 
ön mlisi  farslar içind  bir söz var: “göz l ya am, ilqar, sevgi v  u aqlara ana axtarırsan 
türk qızıyla evl n!” Tarix boyu türk g linl rinin farslar içind  buraxdı ı  xlaqs l etgil rl  
yana ı qan qatı ı ının da danılmaz rolu olmu dur.  Bu ail  birl m l rind n tör n n 
qiyaf  yaxınlı ı, xuy b nz rliyi geni  alanda bir t r f  olsa da, yen  bir g rç kdir.) 

---