127
eyitim alan g ncl rimizin ayıqlı ı, k skinliyi v habel , Az rbaycanın
bütövlüyünd d rinl
n milli kimlik bilincl nm si sonucunda bel yalnı
t f kkürl r böyük ölçüd öz etgisini ld n verm kd dir. Lakin, ran
Türklüyü termini h l d Türkiy nin bilim m rk zl rind ya qullanır v ya,
yerini bir ba qa yalnı terminl - Az ri Türkl ri- termini il
d yi m kd dir. Milliyy tçilik ba lı-ba ına bir milli-siyasi davanın
göst rg sidir. Türk milliyy tçiliyin qavramı is , somut anlamda dili, soyu,
tarixi, ya am g l n yi- tör si, vicdan biçimi v biti ik torpaqları bir olan
b lli Türk toplumunun ruhda v b d nd bütövl m sidir. Ayrıca
Türkl rin ulus-dövl t olma sür cind Türkçülük dü ünc si n dartı ılmaz
yolbay v qızıl almadır.
Az rbaycan, bölünmü bir Türk toplumu oldu u üçün, milli-siyasi
amacının ba ını ç k n dü ünc sistemi bütöv Az rbaycan ideyası
olmalıdır. Türkçülük bütöv Az rbaycan ideyasının n do al v d yi m z
ulusal dü ünc sidir. Daha da aydın deyil rs , bu dü ünc Az rbaycanın
dün ni, bugünü v yarını üçün d yi m z t kc do allıqdır. Az rbaycan
yalnız Türklük saslarını günd liyind saxlamaqla öz varlıqlarına yiy l n
bil r. germ n Almana gör , frank Fransaya v rus Rusiya üçün n dirs
Türk d Az rbaycan üçün odur. Ba qa deyiml bu mill tl rin
bütünlüyünü, böyüklüyünü v dövl tçiliyini saxlayan öz n dirs
Az rbaycanın da bütövlük ruhunu saxlayan Türklüyüdur. Az rbaycan
bütövlüyünün n z ri yönü Türkçülükd n ba qa bir ey ola bilm z.
Az rbaycanı do ma yönd n sapdıracaq iki qo a ng li d unutmaq olmaz.
Bu iki qo a ng l rus v Fars amilidir. Bu iki ng lin Türk ulusu
qar ısında kiçik görünm sin baxmayaraq tarixs l olaylar n d nil üstün
durumda olduqlarını danmaq olmaz. Keçmi zamanlara baxdıqda Türk
ulusu bu qo a ng l qar ı üstün olsa da, tarix sür cind bu üstünlük it r k
Türk ulusu geni alanda ruslara, dar alanda is Farslara ba ymi dir. Bu
üzd n indiki aydınla ma sür cind
186
, Az rbaycan Türklüyünün n t m l
müh rrikinin bu qo a ng lin fiziks l v psiks l etgisind n uzaqla ması
olması da unudulmamalıdır. Bu yandandır ki, Güney Az rbaycanın oyanı
a amısının ilkin addımı kimi, dü m n yönlü ran m rk zli dü ünc d n
qurtulması üz rind dayanılır. Bu qurtulu , Az rbaycan Türklüyünün
186
intibah dövrü
mill tl m sür cinin t m lidir. Ba qa yandan, Az rbaycanda mill tl m
sür cinin t m lind bir d torpaq bütövlüyü v v t n anlayı ı
dayanmaqdadır. Bilindiyi kimi, Az rbaycan Türklüyü, bir mill t olaraq
torpaq itgisind n
187
dolayı v t n anlayı ında da, z d l nm y u ramı dır.
Bu torpaq itirm sür ci, ist r öz dövl t, ist rs d , özg dövl t sarından
olsun, slind eyni sonucu l vermi dir. Bel ki, v t n parçalanmı , mill t
yox olma yoluna dü mü , ancaq milliyy t ruhu özünü qoruya bilmi dir.
Dem k ruh, mill ti ya atmı , ona g l c k umud yönt mi vermi dir.
Qıssası Türklüyümüz bizi idealist etmi dir d diy bil rik. “ dealist
dü ünc d mill t böyük bir ruhdur, ruhun tör dicisidir, dem li, o
parçalana bilm z. Mill timiz yalnız razi baxımından parçalanıb.”...
“Ba qa sözl , insan da ıdı ı ruhun iç risind dir v onunla ya ayır. Buna
gör d biz, materialist deyilik v h yata idealistc sin baxırıq. Bizim
v t nimiz orduyla, zorla bölünüb v bu bölünm nin mill tin ruhunda heç
bir t siri yoxdur. Sad c , v t nimizin üz rind ki süni ç p rl ri götürm k,
orduları çıxarmaq v yeni x rit ç km k lazımdır. Bütövlük bu cür
dü ünülür.”
188
S f vi dövl tinin Az rbaycan m rk zliyind n uzaqla ması, milli
birliyimizin ba sız qalması v sür c içind da ılmasında çox olumsuz rolu
olmu dur. Aydındır ki, siyasi a ırlı ı olan h r hansı aparıcı m rk zin
gücd n dü m sil , o m rk z, bütün alanlarda dü ü u rayar. ah
smayild n sonra, Türk sülal hakimiyy tl rin Az rbaycan m rk zliyind n
uzaqla ması, bir ölçüd Osmanlı imperatorlu uyla olan dins l
dü m nçiliy ba lı olsa da, böyük ölçüd Türk g l ni kimi alqılanan
köç rilikd n d qaynaqlanmı dır. Çünki, köç ri
ir tçiliy gör , v t n
anlayı ı son planlarda yerl ir v ya sla yerl mir. Torpa a ba lı olmayan
dövl t sisteml ri, yalnız söyk ndiyi etnik kimlik bilincin deyil, h m d ,
öz sülal sinin soykök m n viy tin d özg yana ır. Nec ki, S f vil rin
sf hana ç kilm sil , onların ya am t rzi d d yi m y ba layır. G n l
alanda elatlıqdan olu an S f vi Türk sistemi el bu sayaq çökm y
ba layır. Ba qa sözl , Türk sistemi öz torpaq öz lliyini itir rk n çökür, ad
Türk qalsa da, kimlik Farsla ır. Yenil mi sistemin idar si is Türkl r
187
utuzdu undan
188
(Elçib yin Bütöv Az rbaycan Dü ünc l ri, dal t Tahirzad , Bakı-2003,s24,25). ”
129
deyil, Farslara verilir. Önc dil d yi imi v onunla ba lı dü ünc t rzi
d yi ir. Türk dövl ti sür tl içd n pozularaq Farsla ır. Bu haqda Dr.
C.Hey t bel deyir:“... ah smayild n sonra o lu ah T hmasb payt xti
Q zvin apardıqdan sonra ah bbas zamanında sf han payt xt seçildi
v i l r el beyl rind n alınıb
h rli Farslara verildi v o zamandan
Farsla dırma siyas ti ba ladı.”
189
Sözsüz ki, bu Farsla dırma siyas ti t kc dövl t içind deyil, az
bir zamanda t m l ataraq bütün M malike M hruseye S f vini tutaraq
Türk ulusununda, milli kimlik bilincinin günd n-gün etgid n dü m sin
n d n olur. Yuxarıda da, i ar oldu u kimi, anlamsız v tam bir mill tüstü
m zh bçilik
ng lin tutulan h r iki Osmanlı-S f vi dövl tl ri,
Az rbaycanın m rk zlikd n dü m sind suçludurlar. Bu iki Türk
dövl tinin 200-illik acı ili gil rinin do rudan-do ruya ara dırması, n
azından islamdan sonrakı, Türk dü ünc sinin parçalanma n d nl rini
ortaya qoyacaqdır. Burada, bir soru ortaya çıxır:
c ba, Türk- slam
sentezini ortaya qoyanlar, Türkiy açısından deyil, Türk açısından
yaxla ıq 500-illik Türkiy -Az rbaycan ili gil rinin sil mahiyy tinin
p rd arxasında qalmasını da ara dırıblarmı? Ara dırıblarsa, bu
ara dırmanın özn l v n sn l
190
sonucuna vara bilibl rmi? Görün n
tabloya gör , bu 500-illik ili ginin n az 400 ili, g n llikd Türk v hd ti
deyil, i , sünni dü m nliyi qarqa ası altında keçmi dir.
Son zamanlarda bu günkü ran adlanan yerd , Türk sülal
dövl tl rini Az rbaycan dövl tçiliyi adlandıranlara da, rastla maq olur.
Aydın haldır ki, bu eynil dirm d m ntiq uy un yönl r d vardır.
Ancaq, bu çalı ma yönünd olumsuz etgi buraxacaq nöqt l ri d
görm zlikd n g lm k olmaz! Bu sülal l rin Türk olmaqla yana ı
Az rbaycan dövl tçiliyi g l n yini göst r c k h r hansı simg s l izl ri
yoxdur. Sözsüz ki, bu dü ünc ran Türklüyü özn lind n l alınır. V n
xo görü halind bir özn l çalı madır. Burada bel bir sor u ortaya g lir:
c ba! bugünün Az rbaycanında da bel bir özn l çalı ma a ehtiyac
189
.(Türkl rin tarix v f rh ngin bir baxı . Dr. Cavad Hey t. Kaviyan
basını.Tehran,1987)
.
190
(Subyektiv v obyektiv)
Dostları ilə paylaş: |