Microsoft Word sr yeni çek kanunu ve değerlendirilmesi 07012010. doc

TBB/Yeni Çek Kanunu ve Hukuki Değerlendirmesi Toplantısında Yapılan Sunum/ Prof. Dr. Seza Reisoğlu/29.12.2009 

11

hukuki takipten söz edildiğinden, keşide tarihinden önce çekin ibrazı ve 

karşılıksız çıkması halinde bu hususun çekin arkasına kaydedilmesiyle 

temerrüt faizinin başlayacağı kabul edilecektir. Tasarının 6. maddesi 

gerekçesinde sadece Yasa metni tekrarlanmaktadır.  

 

Bu durumda çekin keşide tarihinden önce ibrazı ve karşılıksız çıkması 

halinde, hamilin talebi üzerine bankanın ibraz tarihini belirterek karşılıksız 

işlemi yapması gerekecek; aksi takdirde banka görevlisi şikayet üzerine 1 

yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilecektir (Md 7/4). 

 

IX- 

Karşılıksız çekte cezai sorumluluk (Md 5)

 

 

Yeni Çek Yasasında 3167 sayılı Yasadan farklı olarak hapis cezası 

kaldırılmış, buna karşılık eski Yasada karşılıksız çekte adli para cezası için 

azami bir miktar getirilmiş iken, yeni Yasada (Md 5) asgari bir miktar – 

binbeşyüz güne kadar adli para cezası -  kabul edilmiş, her çek yaprağı için, 

en az asgari miktar kadar olmak üzere karşılıksız kalan miktar için adli para 

cezası öngörülmüştür. 

 

Adli para cezası tam gün sayısının 1 gün karşılığı olarak takdir edilen miktar 

ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından devlet 

hazinesine ödenmesinden ibarettir (TCK Md 52/1). En az 20 en fazla 100 

TL olan 1 gün karşılığı adli para cezasının miktarı kişinin ekonomik ve şahsi 

halleri gözönünde bulundurularak takdir edilir (TCK Md 51/2). Adli para 

ödenmemesi halinde hapis cezası uygulanacak ancak 3 yılı geçemeyecek, 

hükümlü hapis yattığı günlerin dışındaki günlere karşılık gelen parayı 

öderse hapisten çıkacaktır (Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında 

Kanun Md 106/7-8).  

 

3167 sayılı Yasada, hapis cezası karşılıksız çek mükerrerlerine 

uygulandığından ve suçta tekerrür “önceden işlenen suçtan dolayı verilen 

hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suç işlenmesi halinde” (TTK Md 58/1) 

söz konusu olduğundan geçen dönemde; karşılıksız çek keşide edenlere  

hapis cezası uygulanmamıştır. Örneğin ilk karşılıksız çek keşidesinden 

sonra, kişi 1-2 yıl içinde onlarca karşılıksız çek çekse de ilk çekten ötürü 

mahkumiyetin kesinleşinceye kadar geçen sürede çekilen karşılıksız çekler 

için sadece para cezası söz konusu olmuştur. Buna karşılık; adli para 

cezasını ödemeyenlerin cezasının hapse çevrilmesi nedeniyle de, 

karşılıksız çek çekenlere hapis cezası verilip verilemeyeceği Anayasanın 

38. maddesindeki (2001 yılında yapılan değişiklik) “hiç kimse yalnızca 

sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirmemesinden dolayı 

özgürlüğünden alıkonamaz” hükmü karşısında tartışmalar devam edecek 

olup; Anayasa Mahkemesi bir kararında (11.12.2002 165/195 RG 

24.04.2003) karşılıksız çek nedeniyle verilen hapis cezasının anayasaya 

aykırı bulunmadığı sonucuna varmıştır.  

 

Kişinin cezalandırılması için çekin tamamen veya kısmen karşılıksız olması 

gerekir. Çekin karşılığının bulunmasına rağmen çek hesabının rehinli 

olması, haciz veya tedbir gibi nedenlerle çek ödenemiyorsa, çek hesabı 

sahibinin cezalandırılması mümkün değildir. Buna karşılık, çek karşılığı olsa 

da ödenmemiş olduğundan çek hamili hukuki takip yapabilecektir.  

 

---

TBB/Yeni Çek Kanunu ve Hukuki Değerlendirmesi Toplantısında Yapılan Sunum/ Prof. Dr. Seza Reisoğlu/29.12.2009 

12

Yeni Yasada karşılıksız çek çekme halinde kimin cezalandırılacağına dair 

yeni düzenleme getirilmiştir. Madde 5/2 ye göre kendilerine çek hesabı 

açılan gerçek ve tüzel kişi çek karşılığını en geç çekin keşide tarihinde ilgili 

çek hesabında bulundurmak zorundadır. Bu karşılıklar en az kanuni ibraz 

süresi içerisinde de hesapta kalacaktır. 

 

Yeni Yasada çek hesabı sahibi gerçek kişiler, sadece kendileri çek keşide 

edebileceklerinden vekil veya mümessil aracılığı ile çek keşide 

edilemeyeceğinden, keşide tarihinde hesapta karşılık bulunmaz ise, çeki 

bizzat keşide eden gerçek kişi hakkında  şikayet üzerine adli para cezası 

verilmesinde bir sorun yaşanmayacaktır. Hesap sahibi gerçek kişi adına 

vekilinin çek keşide etmesi halinde ise, çek geçerli olsa da olmasa da  

keşide eden vekilin cezai sorumluluğu bulunmayacaktır. (Md 5/1-2) 

 

Çek hesabının bir tüzel kişi adına açılması halinde ise; karşılıksız çek 

keşidesinden kural olarak tüzel kişi adına çek keşide eden yetkililer değil; 

fakat tüzel kişi adına keşide tarihinde çeklerin karşılığını hesapta 

bulundurma ile yükümlü olanlar cezai sorumluluk taşıyacaklardır. 5/2. 

maddesine göre çek hesabı sahibinin bir tüzel kişi olması halinde, bu tüzel 

kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üyesi, 

böyle bir görevlendirme yapılmamış ise yönetim organını oluşturan gerçek 

kişi veya kişiler çeklerin keşide tarihlerinde çek karşılıklarını bankadaki çek 

hesabında bulunduracaklar, aksi takdirde cezai sorumluluk altına 

gireceklerdir.  

 

Çekin karşılığını hazır bulundurmayanların karşılıksız çekten sorumlu 

oldukları 5/1. maddesine “karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren 

kişi ....” şeklinde ifade edilmiştir. 

 

Karşılıksız çek suçu işlenebilmesi ancak kast veya olası kast halinde 

mümkündür. Kast “suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek 

gerçekleştirilmesidir”. “Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların 

gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde ise olası 

kast vardır”. (TCK Md 21) 

 

Buna karşılık, bu suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir. Zira “taksirle 

işlenen fiiller, kanunen açıkça belirtildiği hallerde cezalandırılır” (TCK Md 

22). Bu nedenle Hükümet Tasarısının 5. madde gerekçesinde “söz konusu 

suçun oluşabilmesi için çekin karşılığının, dikkat ve özen yükümlülüğüne 

aykırı olarak, yani en azından taksirle, ilgili çek hesabında 

bulundurulmaması gerekir ... söz konusu suç .... en azından taksire dayalı 

kusurluluğu gerektiren bir suç olarak tanımlanmıştır”  şeklindeki görüşe 

katılma olanağı bulunmamaktadır. 

 

X- 

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı

 

 

a. genel olarak 

 

−  Banka çek hesabı açtırmak isteyenin –gerçek veya tüzel kişi- çek 

yasaklısı olup olmadığını araştırır (Md 2/1) 

−  Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek verilmesini 

isteyen kişi her defasında hakkında çek yasağı bulunmadığı hususunda 

---